وضعیت معاملات فیزیکی در بورس کالای ایران (بخش نخست)

در بهمن ماه 1393 در مجموع مقدار 3،680،937 تن انواع کالا عرضه شد که 2،145،662 تن از آن به ارزش 3/28،105میلیاردریال دادوستد شد. این در حالی است که ارزش معاملات فیزیکی نسبت به ماه قبل 9/5درصد کاهش نشان داد که کاهش 78/13 درصدی ارزش معاملات در رینگ صنعتی عامل اصلی این امر بود. همان‌گونه که در شکل زیر نیز نشان داده شده است، روند ارزش معاملات فیزیکی در بورس کالای ایران به‌گونه‌ای بوده که به کمترین مقدار خود در مقایسه با هفت ماه گذشته رسیده است. (نمودار 1)

در این ماه رینگ صنعتی بیشترین سهم ارزش معاملات را به خود اختصاص داد و برای نخستین بار در دو سال گذشته رینگ کشاورزی توانست به سهمی نزدیک به یک درصد از کل ارزش معاملات (9/0درصد)دست یابد. (نمودار 2)

در این ماه نه‌تنها تداوم رکود اقتصادی در کشور موجب کاهش حجم تقاضا برای خرید محصولات (به‌خصوص این امر در زیرگروه محصولات فولادی مشهود بود) شد بلکه کاهش قیمت‌های جهانی بسیاری از کالاها (در پی کاهش قیمت نفت در بازارهای جهانی)، خوش‌بینی‌ها به روند مذاکرات هسته‌ای و لغو تحریم‌ها و نیز روند نزولی قیمت دلار در بازار آزاد موجب به وجود آمدن انتظارات به کاهش بیشتر قیمت بسیاری از محصولات شد که این امر نیز منجر به کاهش بیشتر تقاضا شد و در نتیجه رکود در معاملات فیزیکی بورس کالای ایران تداوم یافت.

رینگ پتروشیمی و فرآورده‌های نفتی

در این ماه1،991،130تن انواع کالا در این رینگ عرضه شد که 949،548 تن آن (معادل 47درصد مقدار عرضه شده) به ارزش7/13،076میلیاردریال دادوستد شد. این در حالی است که ارزش معاملات نسبت به ماه گذشته کاهشی 6/5درصدی داشت. با اینکه سال‌هاست در دو ماه پایانی سال با توجه به افزایش تولید و نیز تمایل خریداران به بالا بردن موجودی انبار‌های خود شاهد رونق در معاملات بودیم، متاسفانه کاهش قیمت نفت و به تبع آن کاهش قیمت محصولات پتروشیمیایی (که انتظار تداوم کاهش قیمت‌ها را در پی داشته است)به همراه کاهش نقدینگی واحدهای تولیدی، مشکلات عدیده تولید (با توجه به افزایش نهاده‌های تولید، انرژی و...)، قوانین و مقررات دست‌وپاگیر بورس کالاو خرید آسان محصولات از بازارهای خارج از بورس منجر به تداوم رکود در معاملات این رینگ شده‌اند.

بررسی‌ها نشان می‌دهد به‌رغم افزایش ارزش معاملات محصولات پلیمری، کاهش ارزش معاملات محصولات شیمیایی، قیر و وکیوم باتوم منجر به کاهش ارزش معاملات این رینگ معاملاتی (نسبت به ماه گذشته)شدند. در ادامه روند زیرگروه‌های اصلی این رینگ مورد نقد و بررسی قرار داده می‌شود.

پلیمر:

در این ماه 216،735تن انواع محصولات پلیمری عرضه شد که در نهایت 156،819تن از آن به ارزش 4/5،539میلیاردریال دادوستد شد. این در حالی است که حجم معاملات این دسته از محصولات رشد 6/21درصدی و ارزش معاملات آنها رشد 6/9درصدی را تجربه کرد. شاید مهم‌ترین خبر در این زیرگروه را بتوان کاهش قیمت پایه بسیاری از محصولات پلیمری در این ماه (نسبت به ماه گذشته)دانست. درحالی‌که در ماه گذشته کاهش قیمت پایه محصولات متناسب با افت قیمت‌های جهانی نبود، عرضه‌کنندگان مجبور شدند قیمت محصولات خود را در این ماه نیز کاهش داده که در ادامه به تعدادی از آنها اشاره شده است. (جدول 1)

این کاهش قیمت تا حد زیادی توانست تقاضا برای خرید پاره‌ای از کالا‌ها را بیشتر کند. البته با توجه به بحران نقدینگی و بالا بودن قیمت بسیاری از محصولات پلیمری در مقایسه با بازارهای جهانی (که در بخش خبر مربوطه به تفصیل در این مورد توضیح داده شده است) هنوز هم خریداران سعی می‌کنند به اندازه نیاز خریداری کنند، هرچند که نوسانات رو به بالای قیمت نفت و به تبع آن فرآورده‌های نفتی در بازارهای جهانی موجب ترغیب خریداران به خرید محصولات پلیمری شد. البته با توجه به نزدیکی قیمت بازار با قیمت‌ها در بورس کالای ایران، به نظر می‌رسد جهت ترغیب خریداران به خرید از بورس کالای ایران باید شاهد کاهش بیشتر قیمت‌ها باشیم.

در ادامه مقایسه قیمتی تعدادی از محصولات در بورس کالای ایران با بازار آورده شده است. لازم به ذکر است در قیمت‌های بورس تنها هزینه‌های قیمت معامله، مالیات بر ارزش افزوده و کارمزدهای مربوطه درنظر گرفته شده و هزینه‌های بارگیری و حمل منظور نشده است. (نمودارهای 3، 4، 5، 6 و7)

لازم به ذکر است به علت کمبود نقدینگی و پایین بودن قیمت محصولات خارج از گونه (Offگرید)، بسیاری از این محصولات عرضه شده با استقبال مناسبی مواجه شد به‌طوری‌که از 10 محصول پرطرفدار این ماه، 9 محصول اول خارج از گونه بوده و تنها پلی استایرن انبساطی 400 توانست در مکان دهم محصولات پرطرفدار قرار گیرد.
در ادامه محصولات عرضه شده‌ای که بیش از سه برابر مقدار عرضه، متقاضی برای خرید آنها ثبت سفارش کرد آورده شده است. (جدول 2)

در خاتمه یادآور می‌شود شنیده‌ها حاکی از آن است به‌رغم تاکید وزارت صنعت، معدن و تجارت و سایر دستگاه‌های مربوطه مبنی بر عرضه محصولات پتروشیمی‌ها در بورس کالای ایران، هنوز هم خرید مستقیم از پتروشیمی‌ها با قیمت‌های مناسب وجود داشته که بخش عمده‌ای از فعالان ترجیح می‌دهند به جای خرید از بورس کالا مستقیما از پتروشیمی‌ها خرید کنند. هرچند وجود قوانین و مقررات در بورس کالای ایران موجب تشکیل بازاری پویا و منضبط شده است ولی پیچیدگی بیش از حد قوانین و عدم به روزآوری آنها، موجب شده بسیاری از مشتریان حضور در بازارهای خارج از بورس را ترجیح دهند.

نمودار 1

نمودار 3

نمودار 5

نمودار 7

نمودار 2

نمودار 4

نمودار 6

جدول 1

جدول 2