هزینه هایی که هدر می رود

عمر ساخت سریال‌های تلویزیونی مرتبط با ماه رمضان یا به عبارت دیگر ساخت سریال‌های مناسبتی نزدیک به سه دهه است. اگر ساخت نخستین سریال‌های مناسبتی برای تلویزیون کاری دشوار بوده، به طور طبیعی این روند باید در سال‌های بعدی آسان‌تر و جذب مخاطب سهل‌تر شده باشد اما متأسفانه این روند در سریال‌سازی تلویزیون روندی عکس داشته است. به عبارت دیگر سریال‌های مناسبتی در ابتدا برای مخاطب جذابیت بیشتری داشتند و این روزها تنها در نقش آنتن‌پرکن تلویزیون ساخته می‌شوند.

۲۶ سال پیش ماه مبارک رمضان با ایام نوروز همزمان شد، اگر پیش از این دست‌اندرکاران و مسئولان تلویزیون این ایام را صرفاً برای عبادت در نظر گرفته بودند و به همین دلیل برنامه‌های تلویزیون را تعطیل می‌کردند تا مبادا در زمان عبادت مردم خللی ایجاد شود، این بار آدمی خوشفکر ساخت سریال مناسبتی با داستانی خاص را پیشنهاد داد تا ایام تعطیلی نوروز، مخاطبان با خانواده تلویزیون ببینید و از همه مهم‌تر در لابه‌لای این سریال‌ها آموزش‌های دینی به مردم داده شود.

سال ۱۳۶۹ سریال «مهمان» به کارگردانی خسرو ملکان به‌عنوان نخستین سریال مناسبتی تلویزیون نام خود را ثبت کرد. همان سریالی که این روزها شاید چندان خط و ربط داستانش در خاطر مخاطب نمانده باشد اما اغلب مخاطبان قدیمی تلویزیون مرحوم پروین سلیمانی را در نقش «طاهره خانم» یا همان طاهره خانمِ چنگال به دست به یاد دارند.

هرچند که استقبال از این سریال به اندازه‌ای بود که مدیران تلویزیونی را برای ساخت سریال مناسبتی تشویق کند اما ساخت سریال بعدی زمان نیاز داشت. چهار سال بعد سریال «نیمه پنهان ماه» به کارگردانی مجید جعفری ساخته شد و برای ادامه‌دار شدن روند ساخت سریال‌های مناسبتی گویا تلویزیون به زمانی شش یا هفت ساله نیاز داشت تا به این نتیجه برسد که سرگرم‌سازی مخاطب در این ایام هم ویژگی‌های خاص خودش را دارد.

هرچند هنوز دست‌اندرکاران تلویزیون خود نمی‌دانند که چه برنامه‌ای برای این ایام نیاز است. گاهی سریال‌ها داستان‌های طنز دارند، گاهی ماورایی هستند و گاهی اجتماعی و امسال بعد از اینکه تلویزیون عمر و تجربه‌ای نزدیک به ۳۰ سال در ساخت سریال مناسبتی دارد، سریال‌های با داستان‌های تکراری و خنثی انتخاب کرده، امری که باعث شده مخاطب دیدن تلویزیون را انتخاب نکند و به عبارت دیگر هزینه‌هایی که صرف ساخت این سریال‌ها شده است به هدر برود.

انگار نه انگار که سابقه چندین ساله تلویزیون در ساخت سریال مناسبتی اعم از سریال‌هایی برای ماه رمضان، ماه محرم و حتی نوروز سرمایه‌ای گرانقدر است که به این راحتی به دست نیامده است. آزمون‌ها و خطاهایی که انجام شده و تجربه‌هایی که کسب‌شده، ثروت بزرگی است که تلویزیون به خوبی از آن استفاده نمی‌کند.

چطور می‌شود که سریالی برای عید ساخته شود اما به دلیل پر بودن آنتن پخش آن به ماه رمضان موکول شود، یا چگونه می‌شود که کارگردان‌هایی که روزی آنتن سریال‌های مناسبتی را در دست داشتند امروز حتی به‌عنوان مشاور در تلویزیون حضور ندارند تا تجربه‌های خود را منتقل کنند.

باید گفت امسال همچون چند سال اخیر دست تلویزیون در ساخت برنامه‌های مناسبتی خالی بود، سریال‌های «پادری»، «برادر» و سریال کوتاه «کشیک قلب» نتوانست مخاطبان خود را راضی پای تلویزیون نگه دارد. جای تعجبی ندارد که حتی برنامه‌های گفت‌وگو محور هم مثل سابق جذاب نیستند. اوج محبوبیت برنامه گفت‌وگو محور امسال همان برنامه «ماه عسل»‌ با اجرای احسان علیخانی است که جوک و طنزهایی که برای این برنامه ساخته شده و در فضای مجازی دست به دست می‌گردد، گواه خستگی مردم از این برنامه است.

طبیعی است که تجربه سال‌های گذشته باید به کمک تلویزیون بیابید. دعوت از دست‌اندرکاران با تجربه و خلق داستان و شخصیت‌های جدید برای سریال مناسبتی نه تنها نیاز است، بلکه ضروری است. در غیر‌این صورت تلویزیون وارد چرخه تکرار و از دست دادن سرمایه و مخاطب می‌شود. یعنی همین چرخه‌ای که این روزها در آن دست‌وپا می‌زند.

رونامه‌نگار هنری