نه مرغ سرطان‌زاست نه ماهی

رییس سازمان دامپزشکی کشور در گفت‌و‌گو با یکی از خبرگزاری‌ها از باقیمانده‌های مواد شیمیایی و عناصر سنگین در برخی محصولات پروتئینی خبر داد اما میزان آنها را زیر حد مجاز اعلام کرد که جای نگرانی برای سلامت و بهداشت مصرف‌کنندگان ندارد. مهدی خلج، استفاده از ماده رنگی مالاشیت‌کلین در ماهی قزل‌آلا را که سرطان‌زاست از سوی برخی از تولیدکنندگان تأیید کرد و افزود: این ماده رنگی در صنایع رنگرزی به کار می‌رود که سرطان‌زاست و به این دلیل نباید در فرآورده‌های دامی دیده شود اما برخی پرورش‌دهندگان به‌صورت غیرمجاز برای مبارزه با انگل‌های خارجی یا قارچ‌های سطحی از آن استفاده می‌کردند. خبرهای این‌چنینی که شبهه‌هایی در سلامت محصولات و فرآورده‌های غذایی ایجاد می‌کند، از یک‌سو با نگرانی‌هایی در میان مصرف‌کنندگان همراه است و از سوی دیگر صنایع تولیدی و غذایی کشور را زیر سوال می‌برد و با تنگناهایی مواجه می‌کند.

مزارع پرورش ماهی زیر نظر شیلات، عاری از آلودگی

عیسی گلشاهی، مدیرکل بهبود و کیفیت و آبزی‌پروری و توسعه آبزیان شیلات، در گفت‌و‌گو با «فرصت امروز» استفاده از مواد شیمیایی و غیرمجاز در پرورش آبزیان را در هر شرایطی زیر پا گذاشتن قانون می‌داند و می‌گوید: مالاشیت کلین، یک ماده غیرمجاز و سرطان‌زاست و برای مصرف‌کنندگان مخاطره‌آمیز است. وی تأکید می‌کند: مسلما استفاده از این مواد در پرورش ماهی و سایر آبزیان مورد تأیید ما (سازمان شیلات) نیست. مدیرکل بهبود و کیفیت و آبزی‌پروری و توسعه آبزیان شیلات ادامه می‌دهد: استفاده از چنین مواد غیرمجازی در نرم‌های پرورش ماهی و مزارعی که زیر نظر شیلات هستند، وجود ندارد اما در مزارع غیر‌مجاز و دور از چشم مسئولان، ممکن است مورد استفاد قرار گیرد. البته تعداد این مزارع زیاد نیست و گزارش‌ها نیز نگران‌کننده نیستند.

نظارت‌های سختگیرانه سازمان دامپزشکی

وی با اشاره به نظارت‌های سازمان شیلات بر تولید آبزیان برای استفاده در بازارهای داخلی و خارجی، می‌گوید: صادرات قزل‌آلا از دو سال پیش شروع شده و این ماهی به برخی کشورهای همسایه صادر و از نظر باقیمانده‌های فلزات سنگین کنترل‌ها و سنجش‌های سختگیرانه انجام می‌شود. اگر مشکلی هم وجود داشته باشد، حتماً اطلاع‌رسانی خواهد شد. ناگفته نماند که سازمان دامپزشکی ایران، سختگیرانه‌ترین قوانین و نظارت‌ها را اعمال می‌کند. 

گلشاهی تصریح می‌کند: به‌عنوان یک شهروند و یک مصرف‌کننده می‌گویم که نباید بیش از این اذهان عمومی را نسبت به سلامت مواد‌غذایی درگیر کنیم. خواه‌ناخواه همه مواد‌غذایی دارای مزایا و معایبی هستند و خوشبختانه تقلب در تولید مواد‌غذایی در کشور زیاد نیست. این روزها عده‌ای از سر ناآگاهی سخنانی مبنی بر تقلب در بین مواد‌غذایی سر می‌دهند و فضاهای مجازی نیز بر آن دامن می‌زنند. باید آگاهی‌رسانی و فرهنگ‌سازی در مردم انجام شود و شناخت مصرف‌کنندگان نسبت به مواد‌غذایی بالاتر برود تا شبهه‌افکنی در افکار عمومی، بیش از این به بخش تولید محصولات کشاورزی و دامی آسیب نزند.

افلاتوکسین شیر زیر حد مجاز

موضوع دیگری که خلج، رییس سازمان دامپزشکی، پیرامون آن اظهارنظر کرد، وجود مایکوتوکسین در شیر بود. وی در این خصوص گفت: جواب آزمایش‌های انجام شده روی شیر در قالب طرح پایش محصولات و فرآورده‌های دامی هنوز تجمیع نشده اما در گذشته مطرح می‌شد که مایکوتوکسین در شیر وجود دارد و میزان آن بالاست. پرفسور عزیز‌الله کمالزاده، متخصص متابولیسم انرژی و پروتئین و استاد دانشگاه به «فرصت امروز» می‌گوید: نتایج بررسی‌ها و آزمایش‌هایی که حدود پنج، شش سال در زمینه مایکوتوکسین در شیر انجام دادم، نشان می‌داد که میزان این ماده در حد مجاز و زیر پنج صدم بود. البته از سال گذشته استانداردهای سازمان دامپزشکی کمی تغییر کرده و افزایش یافته است.

وی ادامه می‌دهد: سم B1 مایکوتوکسین از راه غلات و علوفه آلوده و کپک‌زده وارد سیستم گوارش دام شده و به افلاتوکسین M1تبدیل و از راه شیر دفع می‌شود. افلاتوکسین‌ M1 در شیر اگر از حد مجاز بالاتر باشد هم در دام (گاو) و هم در انسان مشکلاتی ایجاد می‌کند. کاهش تولید در دام و کاهش باروری و سقط جنین در انسان از جمله عوارض آن است. اگر هم میزان این سم بسیار بالا باشد، در انسان ایجاد سرطان می‌کند. این استاد دانشگاه، با اشاره به پایین بودن مایکوتوکسین در شیر تصریح می‌کند: کارخانه‌های لبنی بزرگ و برندهای معروف دارای آزمایشگاه‌های مجهز هستند و در صورت وجود افلاتوکسین در شیر، محموله را برگشت می‌دهند. البته به دلیل گران بودن، این آزمایش‌ها به‌صورت رندومی انجام می‌شود و دائمی نیست. کارخانه‌های کوچک‌تر نیز کمتر این آزمایش‌ها را انجام می‌دهند.

مصرف پایین شیر، فرهنگی که باید ارتقا یابد

در سال‌های اخیر که اخباری مبنی بر تقلب در شیرهای پاستوریزه نیز شدت یافته، سنتی فروشان شیر و لبنیات بازار پرمصرفی به دست آورده‌اند. این در حالی است که گفته می‌شود شیرهای برگشتی کارخانه‌های لبنی که به دلایلی معدوم نمی‌شوند و سازمان دامپزشکی هزینه معدوم‌سازی آنها را ندارد، به کارگاه‌های لبنیات سنتی راه می‌یابند.کمالزاده در این خصوص تأکید می‌کند: در لبنیات سنتی و فله‌ای هم افلاتوکسین مشاهده نکرده‌ایم. افلاتوکسین M1 با حرارت و در فرآیند پاستوریزه شدن نیز از بین نمی‌رود و به مصرف‌کننده منتقل می‌شود. وی همچنین تصریح می‌کند: مصرف سرانه شیر در کشور پایین است و مسئولان باید در این زمینه فرهنگ‌سازی کنند. همچنین از شایعات و اخبار نادرستی که در زمینه تقلب در این ماده خوراکی مهم ایجاد می‌شود جلوگیری کنند تا سرانه مصرف بیش از این پایین نیاید.

نداشتن برند، مصیبتی برای صنعت طیور

یکی دیگر از کارهایی که در راستای طرح پایش محصولات دامی انجام می‌شود، میزان فلزات سنگین در مرغ است. خلج، در زمینه پایش میزان فلزات سنگین در گوشت مرغ می‌گوید: تشویش‌هایی در اذهان عمومی ایجاد شده بود که در مرغ تولید شده داخلی فلزات سنگین وجود دارد. البته سازمان دامپزشکی آن را تأیید کرد اما میزان آن از حداکثر مجاز بیشتر نیست. تنها اسیدفسفریکی که برای استخراج ‌دی کلسیم فسفات مورد استفاده قرار می‌گیرد ناخالصی داشت و فلزات سنگینش از حداکثر مجاز بالاتر بود. هشدار دادیم مشکل باید حل شود یا اینکه اسیدفسفریک فود گرید باید به جای آن در بازار عرضه شود.

سعید اصغری فرد، دبیرکل انجمن ملی طیور، در گفت‌و‌گو با «فرصت امروز» اظهار می‌کند: صنعت مرغداری کشور هر چه مصیبت می‌کشد از نبود برند است. برندها هیچ‌گاه حاضر نمی‌شوند محصول‌شان را زیر سوال ببرند و هرگز سود استراتژیک بنگاه را فدای سودهای آنی و لحظه‌ای نمی‌کنند. وی با اشاره به سخنان رییس سازمان دامپزشکی کشور درخصوص وجود فلزات سنگین در مرغ می‌گوید: دکتر خلج میزان فلزات سنگین در مرغ را زیر حد مجاز اعلام کرده است.

تولیدکنندگان غیر‌مجاز تنها به سود آنی فکر می‌کنند

اصغری فرد، با اشاره به تولیدکنندگان خوراک دام و طیور، ادامه می‌دهد: تولیدکنندگانی که دارای برند هستند سعی می‌کنند میزان فلزات سنگین و آرسنیک را در خوراک دام و طیور پایین بیاورند اما تولیدکنندگان غیرمجاز، در تولید دی‌کلسیم فسفات تنها به سود لحظه‌ای فکر می‌کنند. مانند داستان خمیر مرغ که هیچ کارخانه معروف و شناخته شده‌ای حاضر نمی‌شود در تولید سوسیس و کالباس از تاج‌خروس و امعا و احشای مرغ استفاده کند و محصول و برند خود را زیر سوال ببرد. وی می‌گوید: این اتفاق ممکن است در کارخانه‌های تولید خوراک دام و طیور نیز بیفتد و برخی از تولیدکنندگان خوراک دام و طیور که برند نیستند و عمدتا نظارت هم نمی‌شوند، از دی‌کلسیم فسفات یا ذرت افلاتوکسینی در خوراک استفاده کنند. این مواد در سیستم گوارش حیوان رسوب می‌کنند.

هجمه‌های سنگین علیه صنایع غذایی کشور

دبیرکل انجمن ملی طیور با اشاره به هجمه‌هایی که به صنعت غذایی کشور می‌شود، تصریح می‌کند: هجمه‌هایی که علیه صنایع غذایی کشور شکل گرفته بسیار سنگین است و نمی‌دانیم ریشه آن از کجا و از سوی چه کسانی است. شاید از ناآگاهی برخی از مسئولان یا سیاسی ‌کاری‌شان باشد که می‌خواهند پست‌های‌شان موجه‌تر جلوه کند. بسته شدن بیش از 70 کارخانه دان به دلیل استفاده از مواد غیر‌استاندارد و فلزات سنگین در محصولات باید ریشه‌یابی شود. بستن و پلمب کردن تنها راهکار نیست و کسانی که مسئولیت دارند و مردم برای حرف‌شان ارزش قائلند باید در گفتن مطالب بیشتر دقت کنند. به نظر ما نه مرغ سرطان‌زاست و نه قزل‌آلا.  این کارشناس صنعت طیور، تأکید می‌کند: شوربختانه در اقتصاد آشفته و بهم ریخته ما برخی از فعالیت‌های اقتصادی مقرون به صرفه نیستند و از چرخه تولید خارج شدند. تنها بخشی که به صرفه اقتصادی نزدیک‌تر است و کمی سر پا مانده، صنعت غذاست، بنابراین همه به این سمت هجوم می‌آورند و به اصطلاح دست زیاد می‌شود. از همین رو برخی محصولات کم‌کیفیت نیز تولید می‌شوند که نهادهای نظارتی باید بر نظارت‌های‌شان بیفزایند و در صورت تخلف، اسامی متخلفان را اعلام کنند.