روزی جهانی برای مساجد

پس فردا 30مرداد روز جهانی مسجد است. دلیل این نامگذاری هم برمی‌گردد به یک واقعه تلخ. یعنی 30مرداد سال 1348 که مسجدالاقصی به دست صهیونیست‌ها به‌آتش کشیده شد و سال‌ها بعد و به‌همین مناسبت به پیشنهاد جمهوری اسلامی ایران و تصویب اعضای سازمان کنفرانس اسلامی در سی‌امین نشست این سازمان، این روز به نام روز جهانی مسجد نام‌گذاری شد. روزی برای بزرگداشت یکی از مهم‌ترین و نمادین‌ترین بناهای اعتقادی، تاریخی و گردشگری جهان. اگر زمانی مساجد صرفا مکانی برای عبادت بودند اما امروزه دلیل ویژگی‌های بعضا منحصربه‌فرد معماری‌شان اعم از گچ‌بری‌ها، سقف‌های گنبدی که فضای دوارشان شکل کامل دایره را به نمایش می‌گذارد، آینه‌کاری‌ها، طاق و بستان‌های پی‌درپی و نقش و نگارشان این مکان‌ها را به فضایی روحانی برای عبادت تبدیل کرده که توجه گردشگران را هم به خود جلب کرده‌اند. گردشگرانی که می‌خواهند زمانی را دور از هیاهوی دنیای بیرون و در خلسه آبی متمایل به سبز بگذرانند، تا جایی که در بسیاری از کشورهای دنیا، مساجد برای مسلمانان و غیر‌مسلمانان به‌صورت قطب گردشگری درآمده و هرکسی را با هر دینی به خود جذب می‌کند. مساجد به همین علت هم هست که در دنیا از جهات زیبایی، قدمت و حتی بزرگی رتبه‌بندی شده و در معرض دید جهانیان گذاشته می‌شوند.

مساجد ایرانی، شاهکارهای معماری

ایران هم به‌عنوان یکی از مهم‌ترین کشورهای مسلمانان‌نشین اعم از شیعه و سنی دارای مساجد متعدد با معماری متنوع است. مساجدی که معماری‌شان به الگو و نشانه‌ای تبدیل شده و به اصطلاح از راه دور هم معلوم است که ایرانی هستند. مساجد جامع در اکثر شهرهای ایران دیده می‌شوند که قدمت بنای اولیه بعضی از آنها مانند مسجد جامع اصفهان به دوران ساسانیان مربوط بوده مشخص است که از همان دوران هم معنا و مبنایی عقیدتی و عبادتی داشته‌اند و جالب آنکه بدانید معماری مسجد جامع اصفهان طی 2هزار سال کامل شده است.

تبریز، زنجان، شیراز، خرمشهر و چندین و چند شهر دیگر در ایران دارای مساجد جامعی هستند که امروزه هم محلی برای عبادت محسوب شده و جایگاهی اجتماعی و سیاسی یافته‌اند و هم اینکه دارای ارزش و اعتبار گردشگری‌اند. زیبایی مسحورکننده معماری ایرانی در فضایی روحانی موجب شده تا رغبت زیادی در بازدیدکنندگان شهرها از مساجد ایجاد شود.

جنبه مهم دیگر مساجد هویت تاریخی‌شان است. هویتی که نشان‌دهنده سیر وقایع تاریخی در طول حیات یک ملت است. در این ارتباط باید توجه داشت که به‌ویژه بعد از ورود اسلام به ایران و تقریباً از سده دوم هجری به بعد هیچ دوره‌ای از تاریخ ایران نیست که شاهد ساخت مسجد نبوده باشد. امرا و سلاطین، اهالی فرهنگ و حفظ میراث‌فرهنگی کشور و غیره هر کدام به انگیزه‌‌ای به ساخت این بناهای ارزشی اقدام کرده‌اند. مثلا مشهور‌ترین مسجد کشور در سال 622 هجری در مشهد ساخته شده است. مسجدی که توسط یک بانوی فرهنگ‌دوست بنا شده؛ بانویی به نام گوهرشادآغا و حالا مسجد گوهرشاد یکی از بهترین، ماندگارترین و مشهورترین مساجد جهان به شمار می‌رود.

مساجد، ظرفیت عظیم فرهنگی و گردشگری

نکته‌ای که در این میان باید مورد توجه بسیار قرار بگیرد این است که وقتی سخن از فرهنگ یک کشور به‌عنوان ظرفیتی برای جذب گردشگر به میان می‌آید باید همه مظاهر فرهنگی مدنظر باشد. بنابراین مساجد به‌عنوان بخشی از هویت تاریخی و اعتقادی ایرانیان با معماری منحصربه‌فرد خود از بهترین گزینه‌های جذب گردشگران به‌شمار می‌روند. جایی که یک بنای تاریخی-اسلامی حتی بی‌راهنمایی کسی می‌تواند بیانگر جنبه‌های زیبایی‌شناختی و اعتقادی مدنظر یک ملت باشد. یعنی تنها بخش ساختمانی این بناها نیست که می‌تواند مورد توجه گردشگران قرار بگیرد بلکه جایگاه فرهنگی اماکن هم گزینه‌ای جذاب و مورد تفحص گردشگران می‌تواند باشد. ترمیم و احیای بناهای مساجد هم ماندگاری این بناها را تضمین می‌کند و هم جذابیت‌شان را. کما اینکه مسجدالنبی در شهر مدینه تاکنون بیش از 11بار ترمیم و بازسازی شده است و محوطه آن گنجایش یک میلیون نفر نمازگزار را دارد؛ مسئله درخور توجه و دیدنی که خود یکی از بزرگ‌ترین جاذبه‌های این مسجد به شمار می‌رود. بنابراین می‌بینیم که در سطح جهان چنین اتفاقاتی رخ داده است. مساجد در کشورهای مختلف محل رجوع گردشگران شده‌اند.

از مسجدالحرام که بزرگ‌ترین و مهم‌ترین مسجد جهان اسلام است گرفته تا مساجدی در سایر کشورهای جهان و حتی در اروپا. ترکیه و مسجد ایاصوفیه سالانه هزاران گردشگر را حتی از خود ایران پذیرا شده است. در نهایت اینکه هند، مالزی، پاکستان، امارات متحده، ترکیه و ایران بیشترین جاذبه‌های فرهنگی و گردشگری را به لحاظ برخورداری از موهبت مساجد دارا هستند. کشورهایی چون هند و ترکیه و مالزی بیشترین بهره را از این مسئله می‌برند. البته عربستان به دلیل مرکزیتی که در جهان اسلام به واسطه کعبه و مسجدالحرام و مسجدالنبی دارد، بهره‌ای بس عظیم در این میان نصیبش شده است.