رقبا توان مقابله با تولیدکنندگان داخلی را ندارند

برخی گزارش‌ها و خبر‌ها می‌گوید مواد پلاستیکی تا 300 سال در طبیعت باقی می‌ماند و برخی دیگر حتی پا را فراتر گذاشته و خبر از 500 سال می‌دهد که در طبیعت می‌ماند و تجزیه نمی‌شود، اما یک کارشناس صنعت پلاستیک این اعداد را غیرواقعی می‌داند و می‌گوید این رقم زیر 100 است. با این حال فارغ از اینکه کدام عدد به واقعیت نزدیک‌تر است باید بدانیم استفاده از ظروف یکبارمصرف -وایضا پلاستیکی- اتفاق نامیمون دهه‌های اخیر جهان است که نه‌تنها در ایران، بلکه در سایر نقاط دنیا سوژه بسیاری از دست‌اندرکاران صنعت و محیط‌زیست است.

با این همه در دنیا قدم‌های نوینی برداشته شده که با تأخیر در ایران نیز قابل مشاهده است و البته هنوز تا رسیدن به نقطه مطلوب راه بسیار درازی را در پیش داریم. با این همه استفاده از پلاستیک برای تولید ظروف یکبارمصرف در دنیا در حال فراموشی است و در ایران نیز قدم‌های اولیه برداشته شده است. نگاهی به وضعیت واردکنندگان دستگاه‌ها و تولید شدن این محصولات ما را بیش از گذشته با واقعیات موجود و نحوه سرمایه‌گذاری در تولید ظروف یکبارمصرف آشنا می‌کند.

توجیه اقتصادی تولید ظروف یکبار مصرف

وجود مواد اولیه و تولید آن در شرکت‌های پتروشیمی داخلی، قیمت مناسب ماشین‌آلات ایرانی، با در نظر گرفتن تیراژ تولیدی و کیفیت ظروف نسبت به ماشین‌آلات خارجی، پایین بودن قیمت انرژی حتی بعد از هدفمند کردن حامل‌های انرژی نسبت به کشورهای همسایه، تأمین نیروی کار متخصص و نیمه‌متخصص به‌عنوان استاد کار و کارگر فنی در داخل کشور، قیمت مناسب زمین و سالن تولید نسبت به سایر کشورها، بالا رفتن آمار استفاده از ظروف یکبار مصرف به‌صورت تصاعدی، صادرات -خصوصا به بازار عراق- که در تمامی کالاها کشورهای ترکیه، سوریه و اردن جزو رقبای ایران حساب می‌شوند، اما در بحث ظروف یکبار مصرف توان رقابت با شرکت‌های ایرانی را ندارند، از مواردی است که طرح تأسیس، تولید و بهره‌برداری و صادرات در این رشته را توجیه می‌کند.

مواد اولیه تشکیل‌دهنده ظروف پلاستیکی

در ساخت ظروف پلاستیکی مختلف، مواد پلیمری (نفتی) متفاوتی به کار برده می‌شود. به‌عنوان مثال ظروف نوشابه‌های گازدار از جنس پلی‌اتیلن تترافتالات (PET) است، شیشه‌های شیرکودکان از جنس پلی‌کربنات pvc ساخته می‌شوند. مواد اولیه ظروف بسته‌بندی لبنیات را جنس پلی‌اتیلن (PE)، پلی‌پروپیلن (PP) و پلی‌استایرن (PS) تشکیل می‌دهند. در ساخت ظروف یکبارمصرف از مواد پلی‌پروپیلن PP و پلی‌استایرن PS نیز استفاده می‌شود.

موارد استفاده از ظروف یکبار مصرف مختلف

یک کارشناس بهداشتی در پاسخ به پرسش «فرصت امروز» با اشاره به موارد استفاده از ظروف یکبارمصرف، معتقد است هر نوع ظرف یکبارمصرفی مناسب استفاده خاصی است، به‌عنوان مثال: «ظروف یکبارمصرف بی‌رنگ و شفاف فقط برای غذا‌ها و نوشیدنی‌های سرد مناسب هستند.» او می‌گوید جنس به کار رفته در هر کدام از ظروف را باید برای کار خاصی بهره‌برداری کرد، مثلاً: «ظروف یکبارمصرف سفید و فوم‌دار برای مواد‌غذایی سرد، گرم (با دمای پایین حدود 65 درجه سانتی‌گراد) و مرطوب مناسب هستند.» و ادامه می‌دهد: «ترجیحا برای مواد‌غذایی داغ از فویل‌های آلومینیومی استفاده شود.» او همچنین با تأکید بر اینکه لیوان‌های کاغذی از نوع پلاستیکی یکبارمصرف مناسب‌تر است می‌افزاید: «از لیوان‌های مقوایی (سلولزی) برای نوشیدن مایعات داغ استفاده کنید.»

رایج‌ترین محصول یکبارمصرف در طول سال «لیوان» است. اگر از اعیاد و مناسبت‌های مذهبی که در سال‌های اخیر نخستین مصرف‌کننده ظروف یکبارمصرف برای سرو غذاست بگذریم، لیوان‌های یکبارمصرف در تمامی فصول سال مشتریان خود را دارد. به همین دلیل نگاهی به فرصت‌ها و تهدیدهای تولید این محصول می‌اندازیم.

مزیت لیوان کاغذی نسبت به لیوان پلاستیکی

لیوان‌های کاغذی پس از مصرف و ورود آن به محیط‌زیست چون از جنس طبیعی است به‌راحتی توسط میکروارگانیسم‌های خاک تجزیه می‌شود و مواد آن به چرخه خاک بازمی‌گردد. در کشور ما به دلیل مصرفی شدن مردم و تولید زیاد ظروف پی‌پی و پلیمری که همگی تجزیه‌ناپذیر هستند، دولت و به‌خصوص شهرداری‌ها را برای معدوم کردن این مواد دچار مشکلات عدیده و هزینه‌های هنگفتی کرده است. تولید ظروف کاغذی به دلیل کاهش بار مالی و تجزیه‌پذیر بودن آن مورد حمایت دولت است و به این دلیل سرمایه‌گذاری در این بخش سودآوری مناسبی به دنبال خواهد داشت و توجیه مناسبی جهت ارائه به «وزارت صنایع و دریافت مجوزهای لازم» برای دریافت وام را داراست.

فضای مورد نیاز دستگاه‌های تولید لیوان کاغذی

ابعاد هر دستگاه تولید لیوان کاغذی حدود 2.5 × 1.2 است که بابت هر دستگاه حدود 50 تا 60 متر فضا مورد نیاز است. این معیار با در نظر گرفتن فضا برای دستگاه تولید لیوان کاغذی، مواد اولیه لیوان کاغذی و انبار محصولات است و البته بسته به تعداد دستگاه و مقدار مواد اولیه خریداری شده قطعا قابل گسترش است.

قیمت دستگاه‌های مورد نیاز

اگرچه دستگاه‌های تولید ظروف یکبارمصرف در ایران نیز ساخته می‌شود اما اغلب آنها ساخت کره و چین‌اند و به‌صورت استوک نیز در بازار موجود است و قیمت‌هایی متفاوت دارند. نگاهی به بازار ماشین‌آلات به ما می‌گوید قیمت‌ها از 30 میلیون تومان تا 100 میلیون تومان در نوسان است. بیش از 90 درصد کارخانجات ایران به دلیل ماشین‌آلات «نیمه فرمینگ» قابلیت تولید ظروف فقط از مواد پلی‌استایرن را دارند اما تعداد انگشت‌شماری از تولیدکننده‌ها اقدام به خرید ماشین‌آلات مدل جدید و تولید ظروف یکبارمصرف با سیستم ترموفرمینگ کرده‌اند که این سیستم دارای توجیه اقتصادی بالاتری نسبت به سیستم قبلی (نیمه‌فرمینگ) است.

مواد اولیه تولید ظروف کاغذی

مواد اولیه این صنعت از کشورهای چین، کره، هندوستان و چند کشور دیگر توسط بازرگانان ایرانی وارد کشور می‌شود و پس از چاپ و برش براساس نیاز و سفارش مشتری (تولیدکننده) تحویل خواهد شد. با توجه به ضرورت تولید مواد اولیه در کشور اخیرا نیز زمینه‌ای فراهم شد تا مواد اولیه در کشور تولید شود و در اختیار تولیدکنندگان قرار گیرد. با این تفصیل خریداران دستگاه‌های تولید ظروف کاغذی و به‌خصوص لیوان کاغذی دغدغه‌ای بابت مواد اولیه نخواهند داشت.

سود حاصل از تولید لیوان کاغذی

سودآوری در تولید لیوان کاغذی، بستگی به تولیدکننده و تلاش او دارد. هر دستگاه به‌طور میانگین در روز 25 هزار عدد لیوان تولید می‌کند که سود آن براساس هزینه‌های کارگر، برق صنعتی یا غیر‌صنعتی، آب و. . . متغیر است. چنانچه تولید‌کننده مالک فضای مورد نیاز باشد و خود اقدام به تولید کند، نیازی به کارگر ندارد و در نتیجه سود بیشتری عاید خواهد شد. سود حاصل از هر عدد لیوان از شش تومان تا 9 تومان است که نسبت مستقیم با توضیحات پیشین در این باره دارد. البته سودآوری دیگری نیز می‌توان انجام داد. در این خصوص با بازاریابی و بستن قرارداد برای چاپ طرح و نقش و نام شرکت‌ها، موسسات و ارگان‌ها و... روی محصولات، می‌توان به درآمد بیشتر رسید.

ظروف یکبارمصرف از گیاهان

در سال‌های اخیر استفاده از ظروف یکبارمصرف پلاستیکی در دنیا رشد چشمگیری داشته و بالا بودن سرانه مصرف این ظروف پلاستیکی در ایران باعث شد تا نام کشورمان نیز در بین 10کشور نخست پرمصرف ظروف یکبارمصرف پلاستیکی مشاهده شود. آثار زیان‌باری که این ظروف برای سلامت افراد مصرف‌کننده و محیط‌زیست به همراه دارد باعث شد برخی کشورها از سال‌های پیش تحقیقات‌شان را برای پیدا کردن جایگزینی مناسب برای این ظروف آغاز کنند که در همین جهت موفق شدند با دستیابی به فناوری جدید، ظروف یکبار مصرف گیاهی را تولید کرده و آنها را جایگزین ظروف مشابه پلاستیکی کنند.

مواد اولیه ظروف یکبارمصرف گیاهی

ظروف یکبارمصرف گیاهی عمدتا از نشاسته ذرت و گندم، برنج، سیب‌زمینی و نیشکر تهیه می‌شوند، اگرچه کمی گران‌تر از ظروف یکبارمصرف پلاستیکی هستند، اما نه‌تنها مواد سمی و شیمیایی ندارند که طی چندین ماه در خاک تجزیه شده و حتی قابلیت استفاده برای خوراک دام را دارند. به منظور ترویج ظروف یکبارمصرف سلولزی یا با پایه گیاهی باید امکان رقابت تولید‌کنندگان این ظروف با ظروف پلاستیکی در کشور فراهم شود. کمک‌های دولتی امکان رقابت میان تولید‌کنندگان را فراهم خواهد آورد تا با قیمت تمام شده کمتری این ظروف به دست مصرف‌کننده برسد، در این صورت هزینه‌های ناشی از عوارض استفاده این ظروف به قبل از تولید انتقال می‌یابد که بسیار کمتر، اقتصادی و در جهت تأمین سلامت عمومی نیز هست. در دنیا ضایعات ظروف یکبارمصرف گیاهی را آسیاب کرده و برای خوراک دام استفاده می‌کنند، ضمنا این ظروف پایه طبیعی دارند و هیچ مشکلی در مقابل حرارت، نور آفتاب و یخ‌زدگی ندارند.

پایان سخن

آن‌طور که از شواهد امر بر می‌آید و کارشناسان این صنعت می‌گویند تولید ظروف یکبارمصرف-خاصه نوع کاغذی آن- سودآور است و در آینده‌ای نزدیک نیز گسترش بیشتری خواهد یافت. با این همه نمی‌توان از حرکت‌هایی که برای تولید ظروف یکبارمصرف با مواد اولیه گیاهی می‌شود نیز غافل بود. اگرچه هم‌اکنون در ابعاد بسیار کوچک این نوع ظروف نیز تولید می‌شوند اما عده‌ای از فعالان این صنف معتقدند آنچه در دنیا به‌عنوان ظروف-پایه گیاهی- تولید می‌شود با نوع مشابه آن در ایران تفاوت دارد. با این همه برای رسیدن به مقصود باید از جایی شروع کرد. آینده از آن ملت‌هایی است که دید عمیق‌تری دارند و وسیع می‌نگرند.