علی رضا ارزانی، رئیس اتحادیه آجیل و خشکبار خراسان رضوی / خشکبار؛ همتراز فرش و ادبیات

ارزانی اهمیت خشکبار ایرانی را همتراز فرش و ادبیات ایران می داند و بیان می کند: کشور ما از زمان های دور با ادبیات غنی، فرش و خشکبار شناخته می شد و به دلیل تنوع اقلیمی و گستردگی ایران، محصولات متنوع خشکبار علاوه بر تامین امنیت غذایی سبب رونق اقتصادی و تامین مالی برای کشور به حساب می آمدند و به صورت سنتی از بازیگران عمده بازار خشکبار در دنیا بودیم.

او در ادامه به وضعیت فعلی این صنعت مهم اشاره و عنوان می کند: حال و روز صنعت خشکبار ایران از کشت و کار تا صادرات مساعد نیست. هر از چند سالی یکی از محصولات مهم به نام کشوری دیگر به عنوان تولید کننده برتر ثبت می شود. این اتفاق در چند سال پیش برای بادام و گردو و امسال برای پسته رخ داد.

ارزانی دلایلی برای این افت می شمارد: کشورهای دنیا به اهمیت کشاورزی به صورت عام و خشکبار به صورت خاص پی برده اند و به همین دلیل تولید محصول و تنوع آن در دنیا بالا رفته، در حالی که هنوز بخش قابل توجهی از صنعت کشاورزی ایران به دلیل عدم توجه مناسب سنتی است و هزینه تولید و قیمت نهایی هم بالاست.

در نتیجه رقابت پذیری محصولات ایرانی با انواع خارجی دچار کاهش می شود. از طرف دیگر بحث کیفیت محصولات ایرانی هم از دیگر چالش ها برای رقابت جهانی است. باقی مانده سموم یا مواردی مانند آلودگی پسته ایرانی به آفلاتوکسین اعتبار محصول تولیدی کشور را پایین می آورد.

ارزانی نسبت به آینده خشکبار ایرانی چندان خوشبین نیست. او می گوید: اگر قرار باشد این وضعیت ادامه یابد و استانداردهای جهانی تولید رعایت نشود باید آماده باشیم در چند ساله آینده به صورت کامل از دایره رقابت حذف شویم.

رئیس اتحادیه آجیل و خشکبار خراسان رضوی می افزاید: خشکبار مانند نفت روی زمین است. پس از نفت بالاترین اشتغال زایی (تا 30درصد) با کشاورزی و به ویژه خشکبار مرتبط است. صنعت بسته بندی و صادرات این محصولات حلقه ارتباط کشاورزی و بازار است و برای رونق باشند، دو بخش باید پویا و پرجنب و جوش باشند. وجود تحریم ها در سال های گذشته یا حتی همین الان با اتکا به خشکبار قابل تسکین و حتی بهبود بود، اما آن گونه که باید به این بخش توجه نشد و حال و روز خشکبار ایرانی چندان درخشان نیست.

ارزانی توصیه هایی برای بهبود و تغییر در وضعیت فعلی خشکبار دارد: یکی از معضلات کشور بیکاری است. برای مقابله و رفع این مشکل باید به کشاورزی توجه ویژه کرد. خشکبار ارزآوری فراوانی دارد و پس از نفت پرسودترین محصول صادراتی ایران به شمار می رود. به همین دلیل وجود برنامه های کلان حمایتی برای بهبود این صنعت بسیار مهم و حیاتی است.

همان گونه که اشاره شد ادامه روند حاضر به نابودی و حذف صنعت آجیل و خشکبار ایرانی منجر می شود. کاهش قیمت جهانی پسته، چیزی نیست که کشاورزان معمولی بتوانند با آن رقابت کنند. این وظیفه دولت هاست که با ابزار هایی که در اختیار دارند بتوانند بر این تصمیمات کلان اثرگذاری کنند.

***

سرمایه  اولیه

برای ورود به صنعت خشکبار، می توان در سطح کوچک، متوسط یا بزرگ اقدام کرد. دستگاه های نصب شده در کارخانه و تجهیزات مختلف در قسمت های متفاوت از جمله آزمایشگاه کنترل کیفیت، با سطوح استاندارد مختلف عرضه می شوند و طیفی از تولیدکنندگان از جمله ایرانی، چینی، ایتالیایی و آلمانی را در بر می گیرد.

برای کارخانه بسته بندی و عرضه محصولات مختلف خشکبار با خط تولید و دستگاه های باکیفیت و قابل قبول که بتوان به موفقیت فروش و از تعداد زیاد طرفداران محصولات متنوع آن اطمینان داشت، در حد متوسط حداقل به 1/5میلیار تومان بودجه و نقدینگی نیاز است (بدون در نظر گرفتن هزینه زمین کارخانه) و براساس تجربیات و پژوهش های بازاریابی برای بازگشت سرمایه یک دوره سه ساله باید صبر داشت تا کسب و کار وارد مرحله سودآوری شود. سودآوری خشکبار قابل توجه است و پس از این دوره تجارتی پررونق و با مشتری در نظر گرفته می شود.

***

ریسک ها و تهدیدها

خشکبار محصول ارزشمندی است و ورود به این کسب و کار در زمره کم  ریسک ترین تجارت ها طبقه بندی می شود. نکته طلایی و کلید موفقیت برای داشتن کسب و کاری پررونق و سودآور، شناختن محصولات مختلف است. در ایران استاندارد تعریف شده ای برای خرید و فروش خشکبار وجود ندارد و همه کارها براساس تجربیات قبلی جلو می رود؛ به این معنا که افراد شاغل در این بخش باید برای دوره هایی در کنار یک متخصص کار کرده باشند و جنس درجه یک را با نگاه یا لمس و مزه تشخیص دهند.

البته در زمانی که هدف صادرات خشکبار به کشورهای اروپایی یا آمریکای شمالی است، اطمینان از سلامت محصولات و توجه به باقی مانده سموم یا عدم آلودگی قارچی و مسائل مشابه از ضروریات موفقیت تجارت در نظر گرفته می شود. عدم توجه به این موارد سبب برگشت خوردن محصولات و خسارت به کسب وکار می شود.

***

مجوزها

برای راه اندازی واحد بسته بندی آجیل و خشکبار نیاز به اخذ مجوز هایی از نهادهای مختلف (سازمان جهاد کشاورزی، بخش صنایع روستایی، سازمان صنعت، معدن و تجارت، اداره استاندارد و بهداشت) است.

مجوز های مورد نیاز آن عبارتند از: مجوز استفاده از ظرفیت کارخانه، مجوز های بهداشتی از جمله پروانه بهره برداری بهداشتی، پروانه ساخت، پروانه مسئول فنی، شناسه نظارت برای تولید و بسته بندی، بررسی ماشین آلات و مکان احداث (گذراندن هر یک از این مراحل نیاز به مدارک ویژه خود دارد که برای اطلاع از آنها می توانید به سایت معاونت غذا و دارو مراجعه کنید).

این نکته را به یاد داشته باشید که  بسیاری از واحد ها به دلیل استفاده از ماشین آلات ساخته شده با متریال تایید نشده از سوی بهداشت، برای اخذ مجوزهای خود با مشکلات و زیان هایی روبه رو می شوند، پس در سفارش و خرید این تجهیزات دقت کنید. برای صادرات نیاز به دریافت کارت بازرگانی است که مراحل ویژه خود را دارد.