حق انصراف در خریدوفروش الکترونیکی

می‌توانیم خریدوفروش الکترونیکی را قرارداد خریدوفروشی که تمامی یا جزئی از آن به واسطه ارتباطات شبکه‌های رایانه (محیط اینترنت) و وسایل الکترونیکی جدید مثل تلفن و تلکس و... منعقد شده ‌است تعریف کنیم. در عصر حاضر، خرید و فروش‌های الکترونیکی بخش مهمی از تجارت به سبک مدرن محسوب می‌شوند. به همین خاطر می‌خواهیم در مورد قوانینی که در ایران برای این نوع خریدوفروش‌ها گذاشته شده است بنویسیم تا با اعتماد و اطلاعات بیشتری از فروشگاه‌های اینترنتی و خریدوفروش‌های مدرن استفاده کنید. 

در قانون تجارت الکترونیک ایران مانند اکثر کشورهای دنیا برای مصرف‌کننده خریدوفروش الکترونیکی حق انصراف حداقل هفت روز بعد از عقد را پیش‌بینی کرده است. این پیش‌بینی خود دارای ویژگی‌های منحصر‌به فردی است؛ از جمله آن می‌توان گفت این حق فقط برای معاملات از راه دور است و فقط به مصرف‌کننده بدون هیچ دلیلی اجازه انصراف می‌دهد که شامل هر معامله‌ای می‌شود چه در قانون ما باشد چه نباشد و این هفت روز از زمان تحویل کالا محاسبه می‌شود. این حق یا اختیار فسخ به خود کالا بازمی‌گردد نه به عقد یعنی اگر کالا از بین برود این حق هم از بین می‌رود.

تفاوت دیگری از حق انصراف با سایر اختیارات فسخ در قانون ایران این است که آغاز اعمال حق انصراف مصرف‌کننده، پس از ارائه اطلاعاتی خواهد بود که تامین‌کننده موظف به ارائه آن است. زیرا چنین حکمی در موضوع و مورد معامله سایر قوانین در ایران دیده نمی‌شود که معامله‌ای محقق باشد؛ ولی‌ اطلاعات لازم مورد و موضوع آن معامله، در آینده به اطلاع طرف عقد قرارداد داده شود. 

مورد دیگر اینکه اگر، بخشی از موضوع معامله با روش الکترونیکی تحقق یابد و بخشی دیگر از موضوع معامله با روشی‌ غیر‌وسایل ارتباط از راه دور تحقق یابد‌ در این صورت‌ جریان حق انصراف، نسبت به هر‌کدام از دو صورت تفکیک خواهد شد و حق انصراف تنها، در آن بخش از موضوع معامله از راه دور، جریان دارد که روش الکترونیکی، عقد را محقق ساخته است. 

البته استثنائاتی نیز قرار دادند که شامل این حق انصراف نمی‌شود؛ معاملات راجع به فروش و مالکیت اموال غیرمنقول (یعنی اموالی که قابل جابه‌جایی نباشند مثل زمین و خانه) به جز اجاره و خرید از ماشین‌های فروش مستقیم كالا و خدمات. معاملات راجع به حراجی‌ها؛ ارائه خدمات برای تحویل مواد‌غذایی یا سایر کالاهایی که مورد مصرف روزانه دارند، کالا یا خدماتی که قیمت آنها توسط نوسانات بازارهای مالی تعیین می‌شود و خارج از اختیار تامین‌کننده است. 

کالاهای ساخته شده با مشخصات فردی مصرف‌کننده‌ که به طور وضوح جنبه شخصی دارند یا اینکه به دلیل طبیعت آنها نمی‌توانند باز پس داده شوند یا اینکه به سرعت قابلیت فساد و خرابی دارند؛ نوارهای صوتی و تصویری و نرم‌افزارهای رایانه‌ای بسته‌بندی شده که به وسیله مصرف‌کننده باز شده باشند، روزنامه، نشریه و مجلات مطابق تعریف قانون مطبوعات‌ و کارت‌های اشتراک رمزدار اینترنتی که بسته‌بندی و رمز آنها باز شده باشد.  حق انصراف از قوانینی است که نمی‌توان برخلاف آن توافقی انجام داد و مقرراتی برخلاف آن آورد ولی برای حفظ و رعایت مصالح اجتماعی معاملات الکترونیکی از طریق تضمین منافع شخصی مصرف‌کننده و جلوگیری از ورود ضرر به او به وجود آمده است.