جهان غیرقابل پیش‌ بینی

پیش‌بینی درباره اقتصاد و سیاست، چند سالی است كه به یك شغل تبدیل شده ‌است. در كشورهای توسعه‌یافته، تحلیلگران و پژوهشگران برای این كار، آموزش می‌بینند و بعد با دستمزدهای گران‌قیمت در اندیشكده‌های معتبر، مشغول به كار می‌شوند. این روندی است كه از غرب آغاز شده و چند سالی است كه در كشورهای توسعه‌یافته شرقی هم جا افتاده است. این افراد با مطالعه دقیق تحولات و رصد اخبار و با پشتوانه‌ای كه از تاریخ و گذشته در نتیجه سال‌های تحقیق و مطالعه دارند، پیش‌بینی‌ و تحلیل درباره روندهای آینده سیاسی اقتصادی جهان را ارائه می‌كنند. نظرسنجی از بخش‌های مختلف جوامع و دسترسی به اطلاعات شفاف، در این پیش‌بینی‌ها عامل موثری است.

اما تحولات جهان امروز به‌گونه‌ای پیش می‌رود كه خارج از اكثر این پیش‌بینی‌ها به نظر می‌رسد قدرت گرفتن چهره‌های عجیب در انتخابات بعضی كشورها مانند آنچه این روزها در آمریكا می‌گذرد و فراز و فرود قیمت نفت، دو نمونه از این تحولات سیاسی اقتصادی خارج از پیش‌بینی‌هاست.

در آمریكا دو نامزد خارج از سیستم و معترض به دو قطب ثابت سیاسی این كشور اكنون در حال قدرت گرفتن هستند و فاصله‌ای با رسیدن به‌عنوان نامزدی نهایی انتخابات ریاست‌جمهوری آمریكا ندارند. دونالد ترامپ و برنی ساندرز، دو چهره برجسته انتخاباتی این روزهای آمریكا كه توجه جهان را به خود جلب كرده‌اند، در دو منتها الیه راست و چپ دو حزب جمهوریخواه و دموكرات آمریكا قرار گرفته‌اند. هر دو از منتقدان سركش نظام سیاسی‌- اقتصادی حاكم بر آمریكا و همچنین اصول و سیاست‌های حاكم بر احزاب خود هستند.

این دو بر خلاف همه پیش‌بینی‌ها كه تا همین اواخر نشان می‌داد چهره‌های جدی نیستند، انتخابات درون حزبی در ایالات مختلف آمریكا را یك به یك با موفقیت پشت سر گذاشته‌اند. رقیب ساندرز، هیلاری كلینتون وزیرخارجه پیشین و چهره قدرت و ثروت و تنها نامزد جدی زن انتخابات ریاست‌جمهوری آمریكاست و رقیب ترامپ هم قدیمی‌ترین حزب سیاسی آمریكا با همه توشه سیاسی اقتصادی و رسانه‌ای‌اش یعنی جمهوریخواهان. نتایجی كه در این انتخابات تا كنون به دست آمده با نظرسنجی‌ها هم متفاوت بوده ‌است.

قیمت و موقعیت بازار نفت هم اگرچه این روزها موضوع بیشتر گمانه‌زنی‌های كارشناسان و رسانه‌های اقتصادی جهان است، اما هیچ تصویر روشن و مشخصی برای تحلیلگران ندارد و كسی نمی‌تواند آینده آن را در ماه‌های پیش رو پیش‌بینی كند، همانطور كه كسی نمی‌توانست سقوط اینچنینی قیمت نفت را در سالی كه گذشت پیش‌بینی كند. ورود متغیرهای بیشتر نسبت به گذشته به بازارها و خارج شدن اقتصاد جهان از كنترل دو یا چند قدرت به دنبال جهانی‌شدن تجارت، از عواملی است كه پیش‌بینی‌های اقتصادی از جمله پیش‌بینی وضعیت نفت را دشوار و غیرممكن می‌كند.

طرفداران تئوری توطئه همچنان بر این باورند كه هر رویداد غیرمنتظره‌ای لزوما برای همه غیرمنتظره نیست و دستی در تهیه و تدارك آن در كار بوده‌ است. حتی برای این دو نمونه سیاسی- اقتصادی كه ذكر شد، توجیهاتی از سوی این گروه وجود دارد و آن را فراتر از آنچه به نظر می‌رسد تحلیل و توصیف می‌كنند.

با این حال به نظر می‌رسد گسترش ابزارهای اطلاعات و ارتباطات، عوامل كنترل افكار عمومی را از اختیار یك یا چند رسانه و فرد خارج كرده و این موجب تغییرات آنی در رفتارهای رای‌دهندگان و رقم خوردن تحولات سیاسی خارج از پیش‌بینی، مانند آنچه این روزها در آمریكا می‌بینیم، شده‌ است. جهان با این شتاب تغییر و تحولات از این هم غیرقابل پیش‌بینی‌تر خواهد شد.

* کارشناس مسائل بین‌الملل