بازارگشایی راهی به سوی توسعه / بخت خودروسازان ایرانی با بازارهای تازه باز می‌شود

حرکت به سمت تولید محصولات صادرات‌محور در صنعت خودرو، راه نجات آینده این صنعت در ایران است. این موضوعی است که کارشناسان و فعالان صنعت خودرو امروز به آن معترفند و این‌گونه که به نظر می‌رسد قرار است با تمرکز بر این بخش به پیش بروند. تـــولیـــد محصــولات صادرات‌محور، از ابتدای سال گذشته هم از سوی رئیس دولت یازدهم و هم وزیر صنعت، معدن و تجارت بارها مورد تأکید قرار گرفت. این تأکید زمانی رنگ جدی‌تر به خود گرفت که توافق هسته‌ای ایران با پنج قدرت جهانی نتیجه داد و از همین رو روزنه‌ها برای بازشدن دروازه‌های بازارهای تازه جهانی به روی کالاهای ایرانی پررنگ‌تر شد.

صنعت خودروی ایران نیز به‌عنوان یکی از پیشران‌های اقتصادی و صنعتی که آمارها می‌گویند سال گذشته بیشترین نقش را در افزایش رشد اقتصادی ایفا کرده، از این تأکیدات مستثنا نبوده و با توجه به گستردگی آن و میزان انتقاداتی که امروز به این صنعت وارد می‌شود، به نظر می‌رسد بیش از سایر صنایع نیاز به حرکت به این سمت دارد.

اهرم دیگری که بر تولید محصولات صادرات‌محور و بازارگشایی خودروسازان فشار می‌آورد، حجم بازار ایران است که با توجه به میزان تولیدی که در برنامه‌های توسعه‌ای برای تولید خودرو در کشور در نظر گرفته شده، بیش از پیش مهم جلوه می‌کند. اما حالا که در سومین همایش بین‌المللی صنعت خودروی ایران قرار است موضوع صادرات و همکاری‌های بین‌المللی در این صنعت، مورد بررسی قرار گیرد، چند نکته قابل بررسی است؛ نخست اینکه کارنامه صنعت خودروی ایران در صادرات چگونه است؟

فرصت‌هایی که از دست رفت

فربد زاوه، کارشناس صنعت خودرو، در این زمینه به «فرصت امروز» می‌گوید: «شرکت‌های ایران‌خودرو و سایپا در بازارهای خارجی خیلی ناموفق نبوده‌اند. مثلا ایران‌خودرو در سال 82 در روسیه و غرب ترکیه مشتریان خوبی برای سمند داشت، دقیقا زمانی‌که خط تولید ال90 نیز در این کشورها تأسیس شده بود اما سمند به‌راحتی در این بازارها به فروش می‌رسید. همچنین سایپا اکنون در عراق به‌خوبی محصولاتش را می‌فروشد.»

محمدرضا نجفی‌منش، عضو هیات‌مدیره انجمن قطعه‌سازان و کارشناس صنعت خودرو نیز در این زمینه در گفت‌وگو با «فرصت‌امروز» بیان می‌کند: «کارنامه صنعت خودروی ایران در صادرات بد نیست. در دهه 80 تجربه‌های موفقی در صادرات خودرو وجود داشته اما تحریم‌ها و تبلیغات منفی که علیه این صنعت در داخل کشور صورت گرفت، صادرات محصول را با مشکل مواجه کرد. مثلا صنعت خودروی ایران در اوج صادرات به عراق بود که یکی از مسئولان وقت، خودروهای ایرانی را ارابه‌های مرگ خواند و همین موضوع باعث ترس طرف مقابل شد.»

 او مــی‌افــزایــد: «نقل و انتقال پول و زیرساخت‌های صادراتی از جمله دیگر ترمزگیرهای صادرات بودند، مثلا ما بازار صادراتی داشتیم اما زیرساخت‌های حمل‌و‌نقلی مهیا نبود. امیدواریم با عملیاتی شدن برجام این مشکلات مرتفع شود.»

همچنیـــن امیــرحسـن کاکایی، استاد دانشگاه علم و صنعت در گفت و گو با «فرصت امروز» با بیان اینکه صادرات نیاز به برنامه‌ریزی دارد، تصریح می‌کند: «در برنامه‌های صادراتی ما هیچ‌گاه ثبات و آینده‌نگری دیده نمی‌شود. برای ماندن در یک بازار نیاز به ایجاد تنوع، تأمین نیازهای بازار و گسترش خدمات پس از فروش است که اصولا در برنامه‌های صادراتی ما به این موارد توجه نمی‌شود و بازار از دست می‌رود.»

او درباره کارنامه صادراتی صنعت خودروی ایران، توضیح می‌دهد: «حرکت‌های صادراتی خوبی انجام شد اما هیچ‌کدام به ایجاد تراز مثبت و ارزآوری چشمگیر نینجامید. البته این نتیجه حاصل میانگین این اتفاق است زیرا باید مجموعه سرمایه‌گذاری با میزان سوددهی سنجیده شود.»

آفریقا بازار مناسب و دست‌نخورده

بازارسازی یکی از نیازهای جدی صنعت خودروی ایران است و وزارت صنعت دولت یازدهم به‌عنوان متولی صنعت خودروی ایران دست‌کم در حرف تأکید جدی برای بازارگشایی دارد. اکنون این پرسش مطرح است که با توجه به کیفیت خودروهای ایرانی و نبود تنوع کافی در محصولات ایرانی، کدام بازارها می‌توانند به‌عنوان اهداف تازه انتخاب شده و در عین حال سودده باشند؟

نجفی‌منش، در پاسخ به این پرسش اظهار می‌کند: «خودروسازان ما باید تنوع را در تولید محصولات خود در دستور کار قرار دهند تا بتوانند بازارهای جدید داشته باشند. البته بازارهای آفریقا اکنون شرایط خوبی برای صادرات خودروهای ایرانی دارند.»

کاکایی نیز در این‌باره معتقد است: «ما نمی‌توانیم با این محصولات به یکباره وارد بازارهای اروپایی یا حتی بازارهای آسیای شرقی بشویم. بلکه باید به سمت بازارهایی برویم که کمتر دست خورده و نوظهور هستند، به‌ویژه بازارهای آفریقا که بسیار پتانسیل بالایی دارند و اکنون مورد توجه خودروسازان بزرگ دنیا نیز قرار گرفته‌اند.»

بعد از مدت‌ها رکود در بحث صادرات و باز نشدن بــخت خــودروســازان در بازارهای تازه، حرکت‌های مبتنی بر بازارگشایی در این صنعت دیده می‌شود که به گفته کارشناسان اگر از تجربیات گذشته درس گرفته شود و برنامه‌ریزی‌های درست راهبر باشند، چشم صنعت خودروی ایران به عروس‌های تازه روشن خواهد شد.