ترکیه و داعش مقصر در بحران آب عراق / بحران آب عراق

پیش بینی ناسا كه در مطالعات خود درباره كمبود بی سابقه آب در منطقه خاورمیانه هشدار داده بود، به وقوع پیوست و درحال حاضر در منطقه خاورمیانه با بحران كم آبی مواجه هستیم. طبق مطالعه وزارت امور خارجه آمریكا درسال 2009، بحران آب درحال ظهور در دنیا و بحران غذایی ممكن است به ناپایداری های سیاسی و مشكلات اقتصادی دامن بزند و همان طور كه برخی كارشناسان پیش بینی كرده اند جنگ جهانی آینده برسر آب خواهد بود.

خشكسالی در پی كم آبی شدید، باعث آواره شدن جمعیت كشورها و گرسنگی و فقر می شود؛ همان طور که بحران آب در سوریه و خشكسالی در سال 2011، به جابه جایی بیش از یك و نیم میلیون نفر انجامید. اکنون عراق نیز با چالش مشابهی روبه رو است. پس از نفت و گاز، اقتصاد و تامین غذا در عراق تا حد زیادی به تولید محصولات كشاورزی داخلی این كشور بستگی دارد.

اما پس از كاهش قیمت جهانی نفت كه مشكلات اقتصادی زیادی برای كشور های نفت خیز به وجود آورد، یکی از مشکلات عراق، علاوه بر داعش، بحران کم آبی هست. در حال حاضر كمبود آب درعراق، تبدیل به یك بحران برای این كشور شده  است. عدم توزیع متعادل منابع آبی در این كشور، وابستگی عراق از نظر منابع آبی به تركیه و حضور داعش در این منطقه از دلایل به وجود آمدن این بحران هستند.
 
نقش تركیه

تركیه نقش كلیدی در بحران آب عراق ایفا می كند. از زمان ساخت سد آتاتورك روی رودخانه دجله و فرات توسط ترك ها در سال 1992، تركیه حق استفاده از منابع آب این كشور را دارد. نخست وزیر نفت تركیه  سلیمان دمیرل گفته بود كه حق استفاده از آب دجله و فرات با تركیه است.

رود های دجله و فرات منبع اصلی تامین آب سوریه و عراق است. 95درصد از صنایع و 80درصد از استفاده خانگی عراق به این دو رودخانه وابسته است. با توجه به برآورد بانك جهانی، نسبت وابستگی عراق 53.5درصد و بیش از نیمی از نیاز این كشور است كه از خارج تأمین می شود.

در واقع، تركیه بیشتر از میزان وابستگی عراق، از این منابع بهره برداری می كند. به گفته مقامات عراقی، تركیه، بیش از میزان توافق از آب دجله و فرات بهره مند می شود كه همین موضوع باعث تشدید بحران آب در این كشور شده است.
 
نقش داعش

عراق با تروریسم و داعش درگیر است و داعش برای امنیت آب عراق یك تهدید بزرگ است. مزارع و سد ها و منابع آب عراق در دست نیرو های داعش است. در واقع، داعش در سوریه و عراق در تلاش است یك دولت اسلامی افراطی در قالب رژیمی تبعیض آمیز و همراه با خشونت مستقر كند.

یكی از اهداف رهبران داعش، ارائه خدمات عمومی و پایه به قلمرو خود و مردم خودش است. یكی از ابعاد استراتژی داعش برای تامین نیاز های اولیه خود، ذخیره كردن آب است. در قلمرویی خشك مانند عراق كه منابع آب توزیع یكنواختی ندارد، مدیریت آب به عنوان یك ابزار حكومتی مهم برای داعش به شمار می آید.

داعش با كنترل و مدیریت منابع حیاتی، می خواهد قدرت خود را در منطقه نشان دهد. اما فراتر از اینكه مدیریت منابع توسط داعش یك ابزار سیاسی باشد، سلاحی است در دست او در مقابل مردم منطقه و ارتش عراق. به این ترتیب كه ذخیره كردن منابع آب، تبدیل به یك تهدید برای امنیت آب در منطقه شده است.

برای درك اهمیت این تهدید، به استراتژی دولت داعش در منطقه می پردازیم. همان طور كه می دانیم شعار داعش «ماندگار و در حال گسترش» است. دولت اسلامی داعش برخلاف دولت های اسلامی افراطی دیگر، به ویژه القاعده، تمایل زیادی برای اعلام حضور خود در منطقه دارد. این دولت می خواهد خود را به جهان صادر كند. حوادث تروریستی در كشور های مختلف توسط این دولت گواه این مسئله است. یكی از استراتژی های داعش برای تثبیت قدرت خود، مدیریت منابع به خصوص منابع آب است.

بنابراین بسیاری از عملیات نظامی داعش به طور مستقیم با هدف بهبود زیرساخت های منابع آبی انجام می شود. به عنوان مثال، هنگامی كه داعش سد موصل را به تصرف خود درآورد بیش از 40هزار عراقی مجبور به ترك مزارع كشاورزی خود شدند.

سد موصل، چهارمین سد بزرگ خاورمیانه و یك منبع تأمین آب برای مصرف كشاورزی و تامین انرژی برق برای شمال كشور به حساب می آید، بنابراین یك هدف استراتژیك برای داعش بود. تسلط داعش بر ذخایر آب عراق، در شرایط كم آبی دولت عراق را نگران كرده است.