ایران و نقش اول در ترانزیت برق

با شروع حرکت کشورهای منطقه به سمت توسعه‌یافتگی با ایجاد صنایع، نیاز آنها به انرژی به‌ویژه برق در حال فزونی است و از آنجا که ایجاد نیروگاه برق نیازمند هزینه بالا و زمان طولانی است، خیلی از کشورها به واردات این کالا تمایل دارند تا همگام با اجرای طرح‌های صنعتی، بستر تامین انرژی را فراهم کنند. در این رابطه برخی کارشناسان معتقدند ایران به دلیل موقعیت استراتژیکی که دارد می‌تواند به‌عنوان یک هاب منطقه‌ای عمل کرده و برق مورد نیاز کشورهای همسایه را برپایه اختلاف پیک مصرفی در کریدور شمال و جنوب تامین کند. چراکه کشورهای شمالی ایران در زمستان مازاد برق تولیدی دارند و در تابستان کشورهای جنوب ایران با این مسئله روبه‌رو هستند که با مبادله آن علاوه بر درآمدزایی، می‌توان موقعیت امنیتی و روابط اقتصادی ایران را در منطقه بهبود بخشید، هرچند برخی دیگر از کارشناسان معتقدند در کشورهایی که به توسعه پایدار می‌اندیشند و از نظر امنیتی نمی‌خواهند در تامین برق به کشوری وابسته باشند به واردات برق از کشورهای همسایه تن نمی‌دهند.
یکی از شاخص‌هایی که در رتبه‌بندی کشورها در محیط کسب‌و‌کار بررسی می‌شود میزان دسترسی به برق مصرفی است. به عبارت دیگر میزان سرعت دستیابی بنگاه‌های اقتصادی در دستیابی به برق مورد نیاز از فاکتورهای تعیین‌کننده در رتبه‌بندی کشورها در کسب‌و‌کار است. این موضوع همواره مورد توجه سرمایه‌گذاران خارجی است تا جایی که آنها برای تامین برق مورد نیاز کشور خود به واردات این کالا اقدام می‌کنند.

علیرضا اسدی:
هاب منطقه‌ای در جهت مدیریت بهینه برق برقرار است

یک عضو هیات‌مدیره سندیکای صنعت برق ایران با اشاره به دیدگاه‌هایی که در مورد اقتصادی بودن صادرات برق در ایران وجود دارد، اظهار کرد: موضوع تبدیل شدن ایران به هاب منطقه‌ای برق به تبادل آن بر می‌گردد که به اقدامات فنی در زمان پیک بهره‌برداری و کاهش هزینه تمام شده برق وابسته است و در تمام دنیا به آن پرداخته می‌شود. حال ایران به دلیل موقعیتی که دارد می‌تواند از آن به‌عنوان یک فرصت استفاده و نقش مهمی در توزیع برق کشورهای همسایه ایفا کند اما در مورد اینکه پروژه اقتصادی است یا نه، نظرات متفاوتی وجود دارد و برخی معتقدند تبدیل شدن به هاب منطقه‌ای تنها در جهت مدیریت بهینه برق انجام شود و نمی‌توان به آن نگاه صادراتی داشت و ترانزیت مقوله‌ای متفاوت از صادرات است. همچنین واقعی نبودن قیمت برق در ایران یک محدودیت برای توسعه صادرات آن به شمار می رود. اگر هزینه تولید و انتقال برق در نظر گرفته شود حاشیه سود صادرات برق پایین خواهد آمد.
علی رضا اسدی با اشاره به فرآیند صادرات برق و هزینه آن در ایران ادامه داد: برق در ایران در حالی که با سوختی رایگان تولید و با قیمت کنونی عرضه شود صرفه اقتصادی دارد اما با محاسبه قیمت‌های واقعی تولید و انتقال ، حاشیه سود صادرات آن کاهش می‌یابد و همین مسئله به افت سرمایه‌گذاری درزمینه صادرات منجر خواهد شد. اما با این حال می‌توان از شبکه‌های خطوط انتقال برای تبدیل شدن به هاب در جهت توسعه صادرات استفاده کرد اما جنبه دیگری وجود دارد که مسئله صادرات را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. خیلی از کشورها برای ایجاد توسعه پایدار ترجیح می‌دهند گاز وارد کنند و در کشور خود با تبدیل آن در نیروگاه به برق از مزایای گرمای به‌دست آمده از تبدیل آن بهره‌مند شوند. از طرف دیگر این مسئله آنها را از تهدید دور خواهد کرد، زیرا در صورتی که صادرات گاز به آن کشور با مشکل مواجه شود می‌تواند با واردات گاز به شکل‌های مختلف از سوی کشورهای دیگر تا حدودی مشکل را بر طرف کند اما در مورد برق این مسئله صدق نمی‌کند و اگر کشور وارد‌کننده بخواهد از کشور دیگری برق وارد کند به دلیل محدودیتی که زیرساخت‌ها برای آن ایجاد خواهند کرد به سه یا چهار سال زمان نیاز دارد و این منجر می‌شود که در استراتژی تامین انرژی مورد نیاز خود کمتر به واردات برق بیندیشد.
محمد پارسا:
ترانزیت برق صرفه اقتصادی دارد

رییس فدراسیون صادرات انرژی ایران در رابطه با نقش مدیریت برق منطقه در اقتصاد کشور اظهار کرد: در برخی کشورها همچون ترکیه به دلیل اینکه بخش خصوصی برق مورد نیاز کشور را تامین می‌کند صرفه اقتصادی برای آنها اهمیت بالایی دارد، به‌گونه‌ای که اگر بخش خصوصی این کشور بخواهد از طریق واردات گاز، برق تولید کند علاوه بر طولانی بودن زمان لوله‌گذاری، هزینه بالایی نیز خواهد داشت و همین به گران‌تر شدن آن در مقایسه با برق وارداتی منجر خواهد شد.
با این حال اگر میادن مشترک گاز ایران در اختیار بخش خصوصی قرار گیرد و نیروگاه‌هایی در کنار دریا ایجاد شود، هزینه جابه‌جایی گاز وجود نخواهد داشت و انرژی با سرعت بیشتری به کشور همسایه منتقل خواهد شد، به همین دلیل منافع اقتصادی زیادی برای کشور به وجود خواهد آمد.
محمد پارسا با نگاهی به تاثیر صادرات برق به کشورهای همسایه ادامه داد: ایران در یک موقعیت خاص قرار دارد که می‌تواند برق مازاد فصولی از سال در کشورهای شمالی را به کشوری‌های دیگری که نیاز دارند ترانزیت و از این طریق درآمدزایی کند.
در شرایط کنونی ایران در زمستان 10 هزار مگاوات برق مازاد دارد که می‌توان میزان آن را در طول سال حفظ کرد، به‌گونه‌ای که بخشی از مازاد برق با بهینه کردن مصرف انرژی و بخشی دیگر از طریق مبادله انرژی با کشورهای همسایه تحقق یابد. صادرات این میزان برق سالانه چهار میلیارد دلار ارز‌آوری خواهد داشت.
او با اشاره به منافع صادرات برق تصریح کرد: در شرایطی که آنقدر تقاضا برای صدور گاز به دلیل طولانی بودن مدت زمان لوله‌گذاری وجود ندارد، تبدیل آن به برق و صادرات آن می‌تواند گزینه‌ای برای افزایش درآمد باشد. از سوی دیگر مبادلات انرژی با کشورهای همسایه روابط سیاسی و اقتصادی کشورها را عمیق‌تر می‌کند و به اعطای پروژه‌های ساخت نیروگاه و... به کشور صادر‌کننده برق منجر خواهد شد و همین مسئله زمینه صدور تجهیزات و قطعات به آن کشور را نیز فراهم خواهد کرد.

علی بخشی:
انتقال برق درجهت توسعه صادرات است

رییس هیات‌مدیره انجمن پیمانکاران خطوط پست انتقال نیرو در رابطه با ظرفیت‌های صادراتی برق به کشورهای همسایه اظهار کرد: در شرایطی که کشورهای شمال ایران سردسیر و کشورهای جنوبی گرمسیر هستند اختلاف پیک مصرف منجر به مازاد تولید برق در فصول خاص می‌شود که این فرصتی به ایران می‌دهد تا با ایجاد هاب منطقه‌ای و بهینه کردن اتلاف مصرف برق در کشور، صادرات برق را افزایش دهد و در کنار آن به منافع بالایی دست یابد، این اقدام نوعی وابستگی در کشورهای همسایه به وجود می‌آورد و از نظر امنیتی موقعیتی خاص برای ایران به وجود می‌آید. نیاز کشور‌های همسایه به برق انکار‌ناپذیر است و با توجه به اینکه ساخت نیروگاه‌ها علاوه بر زمانبر بودن، به بودجه بالایی برای دعوت از پیمانکاران خارجی نیاز دارد چاره‌ای جز واردات برق از همسایگان ندارند.  علی بخشی با اشاره به اینکه برای ترانزیت برق از ایران تاکنون درخواست‌های فراوانی شده است، ادامه داد: همان‌طوری که روسیه با صادرات گاز به اروپا توانسته است شرایطی را برای خود ایجاد کند که اروپایی‌ها نتوانند فشارهای تحریمی خود را به این کشور افزایش دهند و سطح روابط خود را حفظ کنند، ایران نیز می‌تواند این مسئله را با صادرات برق ایجاد کند و با تامین برق کشورهای همسایه روابط تجاری را در منطقه توسعه دهد. از سوی دیگر، کشورهایی همچون پاکستان و افغانستان سرمایه کافی برای احداث نیروگاه ندارند، به همین دلیل واردات برق سریع‌ترین راهکار برای تامین برق مورد نیاز صنایعی است که به تازگی در این کشورها احداث شده و این مسئله باعث می‌شود کشورهای همسایه بارها خواستار واردات برق از ایران شوند.  او با تاکید بر اهمیت توسعه خطوط انتقال برق در کشور اضافه کرد: در شرایط کنونی در ایران شبکه خطوط انتقال برق وجود ندارد و اگر بخواهیم به یک هاب منطقه‌ای برای ترانزیت برق تبدیل شویم نخست باید زیرساخت‌های مورد نیاز آن یعنی خطوط انتقال ایجاد شود، زیرا شبکه‌‌های موجود، نیاز کشور برای انتقال برق را نیز بر طرف نمی‌کند. هرچند اگر بخواهیم میزان ارز‌آوری ایجاد پست‌های برق را بسنجیم، باید درآمدکل پروژه از ساخت خطوط انتقال تا ارزش برق صادراتی را مورد ارزیابی قرار دهیم تا بتوانیم میزان درآمدزایی هریک از بخش‌ها را محاسبه کنیم.

کاهش آلودگی، عاملی برای توسعه مصرف برق

با حرکت کشورها به سمت صنعتی شدن نیاز آنها به انرژی در حال افزایش است، به همین دلیل سالانه هزینه‌های هنگفتی صرف نیروگاه‌های تولید انرژی‌های مختلف می‌شود.  با این حال خیلی از کشورها منابع مالی کافی برای ساخت نیروگاه‌های تولید انرژی ندارند و همین باعث شده تا نیاز خود را از کشورهای همسایه طلب کنند.  با افزایش آلودگی هوا ناشی از به‌کارگیری سوخت‌های فسیلی شرایط کشورهای صنعتی در حال بحرانی شدن است که تنها یک راهکار را پیش روی آنها قرار داده است و آن تکیه بر انرژی‌های پاک همچون برق است که با راندمان بالا می‌تواند نیاز واحدهای تولیدی و صنعتی آنها را تامین کند.  ایران به‌عنوان کشوری که در عرض جغرافیایی مناسبی قرار دارد و کشورهای شمالی و جنوبی شرایطی کاملا متفاوت از نظر مصرف انرژی تجربه می‌کنند نقش مهمی در تامین انرژی این کشورها ایفا خواهد کرد. این مسئله مستلزم تولید برق از میادین مشترک گازی است، زیرا درصورتی که ایران بهره کافی از آن نبرد، توسط کشورهای دیگر برداشت و استفاده خواهد شد. حال با توجه به اینکه محدودیت بازار صادراتی برای فروش گاز وجود دارد تبدیل آن به برق علاوه بر درآمدزایی می‌تواند زمینه وابستگی کشورهای همسایه و به عبارت دیگر توسعه روابط تجاری ایران با آنها را فراهم کند.