بحران آب نزدیک به فاز فاجعه / انجمن های علمی، مراکز آموزش و ترویج تدارک ببینند

انجمن زراعت و اصلاحات جزو نخستین انجمن هایی است که در دهه 70در کشور ایجاد شد و نخبگان بخش اصلاح زراعت و نباتات شرکت داشتند و به طور مرتب این کنگره دوسالانه تشکیل شده است. در هر کنگره اعضای زیادی شرکت می کنند و مقالات متعددی تهیه می شود. در مجموع می توان گفت انجمن زراعت و اصلاح نباتات یکی از انجمن های با کیفیت و دارای عملکرد گسترده است و حتی اعضایی در خارج از کشور نیز دارد.

اهدف متعالی این انجمن در ارتقای بخش کشاورزی و توسعه اقتصاد ملی است که در پایان هر همایش، با اعلام بیانیه های کارگشا، این اهداف پیگیری می شوند. در کنگره چهاردهم، به دلیل مسائل بحران آب و چالش های پیش روی آن در کشور و باتوجه به مسئله بهره وری آب، به این موضوع بیشتر پرداخته می شود. این موضوع بسیار ارزنده است و اگر بتوانند به یک جمع بندی درست برسند و سپس متخصصان این رشته در راستای افزایش بهره وری آب با مسئولان، محققان، کارشناسان وکشاورزان همکاری کنند، می تواند همایشی بسیار پربار و در جهت رفع مشکلات کشور باشد.

بحران آب نزدیک به فاز فاجعه

شوربختانه ما وارد فاز بحران آب شده ایم و بحران بعدی، فاز فاجعه آب خواهد بود اگر به آن درست نپردازیم و راهکارهای صحیح را انتخاب و اجرا نکنیم. در حال حاضر این فرصت را داریم که از فاجعه جلوگیری کنیم تا بحران کنونی تبدیل به فاجعه نشود.

در حال حاضر این بحران قابل حل بوده و می توان چاره اندیشی کرد اما وقتی مسائل اجتماعی به وجودآید و نزاع های داخلی دربگیرد، امنیت و حیات در کشور از بین می رود. نمونه بارز آن را می توان دو کشور سوریه و عراق را نام برد که در غرب کشور ما واقع هستند و تمامی بحران های اجتماعی که برای شان ایجاد شده از خشکسالی و کمبود آب ناشی شده است.

فرصت جبران داریم

به عقیده من، ما هنوز فرصت داریم که به بحران کنونی به فاجعه تبدیل نشود و برای جلوگیری از فاجعه، دولت به تنهایی نمی تواند کاری از پیش ببرد و موفق شود. این کار تنها دولت نیست و همه باید دست به کار شوند.

راهکار هم وجود دارد و در وهله نخست باید آنچه که باعث بحران شده را بازیابی و ترمیم کنیم، برداشت های بی رویه از منابع زیرزمینی آب را کاهش دهیم و چاه های غیر مجاز  (که در عهده وزرات نیرو است) در قالب طرحی به نام طرح تعادل بخشی منابع آب که برنامه ده ساله است، بسته شوند. با ایثن راهکارها باید بیلان آب را به تعادل رساند. در بخش بعدی، استفاده بهتر از آب موجود مهم است. این بخش بر عهده وزارت کشاورزی است و بخش کشاورزی به عنوان بیشترین مصرف کننده باید راهکارهای درستی ارائه دهد.

راهی جز بستن چاه های غیر مجاز نداریم

در زمینه تعادل بخشی منابع آب به دلیل قرار گرفتن دولت در برابر مردم، بستن چاه، چاره ساز نیست ولی ما راه دیگری نداریم و باید چاه های غیر مجاز که در سی تا چهل سال اخیر حفر شده اند، تکلیف شان روشن شود. حتی چاه های مجازی که اجازه برداشت دارند نیز اگر بیش از حد ظرفیت مجاز برداشت کنند باید متوقف شوند. اینها همه یعنی مقابله عوامل اجرایی با دولت، بنابراین راهش این است که خود مردم متوجه بشوند به خطری که در آینده نزدیک تهدیدمان می کند، با دولت همکاری کنند.

خوشبختانه این اتفاق ملی به صورت مقدماتی در حال شکل گیری است و عوامل اجتماعی، شخصیت های تأثیرگذار چه محلی چه ملی، شخصیت های سیاسی و دلسوزان کشور باید آن را توسعه دهند. از سوی دیگر کشور، باید فکری برای کسانی که آب غیر قانونی برداشت کرده اند، بکند و برای آنها و خانواده های شان چاره اندیشی کند. گرچه از ابتدا باید جلو آنها گرفته می شد اما عده ای کوتاهی کرده اند یا برخی با نفوذهایی که داشته اند، سدهای زیادی که غیر ضروری بود را احداث کرده اند. مقابله با این کارها بسیار سخت است.

افزایش بهره وری به جای رها کردن کشاورزی

ما در بخش افزایش بهره وری ها، ظرفیت های عظیمی داریم. در حال حاضر از هر متر مکعب آب 1/15 کیلوگرم محصول برداشت می کنیم و دو سال قبل این رقم 1/06 بوده است که ظرف این دوسال 0/9 درصدافزایش داشته است ولی متوسط جهانی 1/7 بوده و 70درصد، متوسط جهانی از ما بیشتر است.

در بسیاری از کشور های پیشرفته این عدد بالاتر از 2 است و این یعنی برای ما چنین ظرفیتی وجود دارد و به جای اینکه کشاورزی را رها کنیم، از طریق افزایش بهره وری، آن را سرپا نگه داریم تا به تعادل بخشی منابع آب برسیم. در این زمینه نیازمند همفکری، همگامی و اقدام محققان ودانشمندان هستیم و باید از راهکار ها و تجربه های کشور های موفق بهره مند شویم و با انتقال تکنولوژی این مهم امکانپذیر است.

این بخش از کار باید بر عهده انجمن های علمی و دانشگاه ها باشد. ما درخواست این کار را داده ایم ولی دانشگاه ها نباید خود را کنار بکشند. شوربختانه، بعد از انقلاب دانشگاه ها بیشتر به سمت آموزش رفتند و از مسائل اجرایی فاصله گرفتند. انجمن ها نیز باید هدف گذاری و به دستگاه های اجرایی اعلام آمادگی کنند و خودشان مرکزی برای آموزش، ترویج و کمک به کشاورزان درست تدارک ببینند.

الان وضعیت ما از زمان جنگ هم بدتر است. با 10 میلیون بیکار در کشور و بحران آبی مواجهیم که هر دو رو به تزاید هستند و باید همه بسیج شوند و با آن مقابله کنند.

مشاور عالی وزیر جهاد کشاورزی و چهره برتر زراعت و اصلاح نباتات