گزارش «‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌آنکتاد» از کاهش ۱۶درصدی سرمایه‌ گذاری جهانی در سال 2017 / ناسیونالیسم اقتصادی علیه تجارت جهانی

سرمایه‌گذاری، ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کلید رشد اقتصادی است و به همین خاطر، کشورها از ابزارها و سیاست‌های مختلفی برای جذب سرمایه ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌استفاده می‌کنند. اما بررسی روند سرمایه‌ گذاری جهانی ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هم می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تواند در مورد وضعیت آینده اقتصاد دنیا تصویر خوبی ارائه دهد. زمانی‌که ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌روند سرمایه‌گذاری ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌افزایشی باشد و اقتصاد دنیا هم رشد اقتصادی و رشد تجارت را تجربه کند، می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توان به آینده اقتصاد دنیا امیدوار بود، اما زمانی‌که این شاخص‌ها همسو نباشند، ریسک‌های زیادی پیش روی اقتصاد دنیا است.

این وضعیتی است که در سال ۲۰۱۸ میلادی به گفته «آنکتاد» شاهد آن خواهیم بود، زیرا سرمایه‌گذاری ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌در دنیا روند کاهشی داشته است ولی نرخ رشد اقتصادی دنیا افزایش یافته است و تجارت هم علی‌رغم سنگ‌اندازی‌های ‌‌‌‌‌‌دولت آمریکا روند افزایشی به خود گرفته است. در این شرایط تحلیل‌گران از وجود خطرات بزرگی در اقتصاد دنیا نام می‌برند که ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تواند بسترساز رکودی دیگر شود. این رکود در شرایطی که اقتصاد دنیا بالغ بر یک دهه در دوره رونق بوده است، مسئله قابل تاملی است.

در همین زمینه، «آنکتاد» در گزارشی به روند سرمایه‌گذاری جهانی پرداخته و از افت ۱۶درصدی سرمایه‌گذاری ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌در سال 2017 خبر داده است. «آنکتاد» که به اختصار به «کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل» گفته می‌شود، محور مرکزی سازمان ملل متحد برای برخورد یکپارچه با تجارت و توسعه و مباحث مرتبط با حوزه‌های مالی، سرمایه‌گذاری و توسعه در کشورهای در جهان است و از طریق جست‌وجو و تجزیه و تحلیل اطلاعات به دنبال زمینه‌سازی برای مشورت بین کشورها و تبادل تجربیات با هدف یکپارچه‌سازی عوامل توسعه ‌است.

سرمایه‌گذاری ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌در دنیا ۱۶ درصد کاهش یافت

طبق گزارش «آنکتاد» از رصد روند سرمایه‌گذاری جهانی، جریان سرمایه‌گذاری ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌مستقیم خارجی در سال 2017، ۱۶درصد کاهش یافت و به ۱.۵۲ هزار میلیارد دلار رسید. ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بر اساس آنچه «آینده‌نگر» از این گزارش نقل کرده است، در سال ۲۰۱۶ جریان سرمایه‌گذاری ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌مستقیم خارجی در ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دنیا برابر با ۱.۸۱ هزار میلیارد ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دلار بوده است. دبیرکل «آنکتاد» در زمان انتشار این گزارش به «رویترز» گفت: «جریان سرمایه‌گذاری ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌در دنیا از سال ۲۰۰۸ یعنی از ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌زمانی‌که رکود در اقتصاد دنیا رخنه کرد، روند افزایشی به خود گرفت ولی در سال قبل به دلیل کاهش سرمایه‌گذاری ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌در کشورهای صنعتی و افت سرمایه‌گذاری ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌در کشورهای ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌پرتنش خاورمیانه، سرمایه‌گذاری ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌در دنیا کم شد.»

او ادامه داد: «در سال ۲۰۱۷ سرمایه‌گذاری ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌خارجی در کشورهای در حال توسعه ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌در سطحی مشابه سال ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌۲۰۱۶ بود ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اگرچه در کشورهای کم‌درآمد و کشورهای جنگ‌زده خاورمیانه نه‌تنها سرمایه‌گذاری ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تازه‌ای انجام نشد بلکه بسیاری از پروژه‌ها ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌نیز متوقف شد.»

باید در نظر داشت که با وجود اهمیت جذب سرمایه‌گذاری ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌در یک کشور برای تقویت نرخ رشد اقتصادی، مسئله مهم‌تر پایداری روند ورود سرمایه‌ها ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌است. به این معنا که سرمایه‌ها ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌برای دوره‌ای طولانی و به منظور ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اجرای پروژه‌های ‌‌‌‌‌‌اقتصادی و صنعتی و زیرساختی وارد کشور شوند. اگر نگرانی در مورد نرخ ورود سرمایه‌ها ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌به کشور وجود داشته باشد، کارایی سرمایه‌گذاری ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بسیار پایین ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌خواهد بود زیرا اجرای پروژه‌های طولانی‌مدت از دستور کار خارج می‌شود. اصلی‌ترین مسئله‌ای که باعث ناپایداری جریان سرمایه‌گذاری ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌خارجی در یک کشور در حال توسعه می‌شود، بی‌ثباتی سیاسی و تغییرات مداوم قوانین است که سرمایه‌گذاران خارجی را از ادامه اجرای طرح ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بازمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دارد.

عدم تغییر سرمایه‌گذاری ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌در کشورهای در حال توسعه

در سال ۲۰۱۷، ۶۵۳ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌در کشورهای در حال توسعه انجام شد که ۲درصد بیش از سال ۲۰۱۶ بود. این منطقه در سال ۲۰۱۰، ۵۰۰ میلیارد دلار سرمایه جذب کرده بود و از آن سال تاکنون سرمایه‌گذاری ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌در این کشورها به‌طور پیوسته و البته با نرخ کمتر از ۲ درصد در هر سال رشد کرده است.

طبق گزارش «آنکتاد» در سال ۲۰۱۷ سرمایه‌گذاری ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌در کشورهای در حال توسعه آسیا و آمریکای لاتین و کارائیب رشد کرد ولی سرمایه‌گذاری ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌در کشورهای آفریقایی رشد محسوسی نداشت. ایران هم در میان کشورهایی بود ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌که در این سال رشد سرمایه‌گذاری ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌خارجی را تجربه کرد و دلیل این مسئله خروج نسبی این کشور از فشار تحریم‌های ‌‌‌‌‌‌اقتصادی ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌و وارد شدن سرمایه‌های ‌‌‌‌‌‌خارجی به اقتصاد ایران بود. البته باید در نظر داشت که اقتصاد ایران پتانسیل بسیار بالایی برای جذب سرمایه دارد و زیرساخت‌های این کشور نیاز به سرمایه‌های ‌‌‌‌‌‌کلانی برای توسعه ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دارد ولی ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌سیاست‌های آمریکا در بی‌ثبات کردن توافق هسته‌ای در سال ۲۰۱۷ باعث شد تا سرمایه‌گذاران با احتیاط زیادی به بازار این کشور وارد شوند. به همین دلیل نرخ رشد سرمایه‌گذاری ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌در ایران بسیار کمتر از انتظارات قبلی بود.

آمار نشان می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهد ورود سرمایه‌های ‌‌‌‌‌‌خارجی به اقتصادهایی که در مسیر گذر از اقتصاد ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌متمرکز به اقتصاد بازاری هستند، ۱۷درصد کاهش یافته است. این کشورها تنها ۵۵ میلیارد دلار ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌سرمایه خارجی جذب کردند و همین مسئله مانع بزرگی در مسیر رشد اقتصادی این کشورها ایجاد کرده است. در این سال سرمایه‌گذاری ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌روسیه در ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کشورهای مشترک‌المنافع همسایه ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کاهش زیادی پیدا کرد که ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌به احتمال زیاد دلیل این مسئله تحریم‌های ‌‌‌‌‌‌غرب علیه این کشور و کاهش توان سرمایه‌گذاری ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توسط این کشور بود. البته باید در نظر داشت که بعد از تحریم‌های ‌‌‌‌‌‌غرب علیه روسیه سرمایه‌گذاری ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هم در این کشور کمتر شد و اگر این روند برای دوره طولانی‌مدت ادامه پیدا کند می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تواند بحران‌های ‌‌‌‌‌‌اقتصادی زیادی ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌را برای روسیه ایجاد کند.

خطرات زیادی وجود دارد

جیمز زان، رئیس بخش سرمایه‌گذاری «‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌آنکتاد» بر این باور است که بررسی آمارها نشانگر وجود خطرات زیاد در اقتصاد دنیا است. او می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گوید: «در شرایطی که ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌روند سرمایه‌گذاری ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌خارجی در دنیا کاهشی است، ما شاهد رشد شاخص‌های ‌‌‌‌‌‌کلان اقتصادی هستیم. به این معنا که در سال ۲۰۱۷ ارزش تولید ناخالص داخلی در دنیا رشد کرده است و تجارت هم روند افزایشی به خود گرفته است ولی سرمایه‌گذاری کاهشی بود. همین آمارها نشان می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهد که ریسک‌های زیادی در اقتصاد دنیا وجود دارد و ما در آینده‌ای نه‌چندان دور افت این شاخص‌های ‌‌‌‌‌‌کلان اقتصادی را هم تجربه خواهیم کرد.»

یکی از اصلی‌ترین نگرانی‌ها ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌در «آنکتاد» این است که آمارها از افت شمار پروژه‌های ‌‌‌‌‌‌سرمایه‌گذاری ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌و زیرساختی در کشورهای در حال توسعه خبر می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهد. در سال ۲۰۱۷ با وجود ثبات نسبی سرمایه‌گذاری ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌در کشورهای در حال توسعه ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ارزش ادغام شرکت‌های بزرگ (غیر متعلق به یک کشور) ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌به علاوه ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ارزش خرید شرکت‌های کشورهای دیگر توسط ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شرکت‌های کارآمد یک کشور خارجی ۲۳ درصد کاهش داشته است. ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌این به معنای کاهش تمایل برای ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌مشارکت اقتصادی خارجی و کاهش تعداد پروژه‌های ‌‌‌‌‌‌سرمایه‌گذاری ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌جدید است که می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تواند عاملی نگران‌کننده برای اقتصاد دنیا ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌باشد.

در سال ۲۰۱۷ ارزش ادغام و خرید شرکت‌های برون‌مرزی برابر با ۶۶۶ میلیارد دلار بود درحالی‌که در سال ۲۰۱۶ این شاخص ارزشی بالغ بر ۸۶۹ میلیارد دلار داشت. دنیا در سال ۲۰۰۷ شاهد ۱۰۳۳ میلیارد دلار ادغام و خرید شرکت‌های برون‌مرزی بود که نشان می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌داد ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دنیا برای توسعه تعاملات اقتصادی و تجارت در خارج از مرزها با توجه به اصول تجارت آزاد بسیار مشتاق ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌است.

افت سرمایه‌گذاری ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌در ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کشورهای صنعتی

«آنکتاد» نوشت: در سال ۲۰۱۷ ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌جریان سرمایه‌گذاری ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌خارجی در کشورهای صنعتی دنیا ۲۷درصد کاهش یافت. در این سال سرمایه‌گذاری ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌در کشورهای آمریکای شمالی ۳۳درصد ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌و در کشورهای اروپای غربی ۲۷درصد کمتر شده است. دو کشور آمریکا و بریتانیا بالاترین کاهش سرمایه‌گذاری ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌خارجی را تجربه کردند. دلیل کاهش سرمایه‌گذاری ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌در آمریکا روی کار آمدن دونالد ترامپ در آمریکا و سیاست‌های ضد تجارت آزاد در این کشور بود و در بریتانیا هم تردید در مورد آینده اقتصادی این کشور بعد از خروج از اتحادیه اروپا باعث کاهش سرمایه‌گذاری ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شده است. البته رشد سرمایه‌گذاری ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌در برخی کشورهای صنعتی دیگر به خصوص استرالیا باعث شد تا از شدت کاهش سرمایه‌گذاری ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌در دنیا نسبت به سال ۲۰۱۶ کاسته شود. سال گذشته ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌جریان ورود سرمایه‌گذاری ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌خارجی به کشور استرالیا ۱۱درصد رشد کرد و ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌باعث شد تا بخشی از تأثیر کاهش سرمایه‌گذاری ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌در کشورهای آمریکای شمالی و اروپای غربی جبران شود.

یک عامل بسیار مهم و بازدارنده در روند رشد سرمایه‌گذاری ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌خارجی در دنیا را می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توان ریسک‌های ژئوپلیتیکی و بی‌ثباتی‌های ‌‌‌‌‌‌سیاسی ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌و قانونی دانست که روی روند سرمایه‌گذاری ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌در دنیا در سال‌های پیش رو اثر منفی خواهد داشت. از طرف دیگر سیاست‌های تازه مالیاتی در آمریکا و روی کار آمدن دونالد ترامپ در این کشور که برای اولین بار در طول تاریخ به عنوان یک عامل بی‌ثبات‌کننده فضای اقتصاد دنیا در گزارش‌های جهانی در نظر گرفته شد هم می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تواند روی ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تصمیم سرمایه‌گذاری ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شرکت‌های چندملیتی در دنیا اثر داشته باشد. این مسئله در درجه اول آمریکا را از محور سرمایه‌گذاری ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌در دنیا خارج می‌کند و در ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌مرحله بعدی فضای سرمایه‌گذاری ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌در دنیا را بی‌ثبات و پرتنش می‌کند که بدون شک اثرات مخربی روی اقتصاد دنیا و روند سرمایه‌گذاری ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌در دنیا خواهد داشت.

ناسیونالیسم اقتصادی و تجارت جهانی

از سوی دیگر، «سی ان ان مانی» نیز در گزارشی به کاهش 32درصدی سرمایه‌گذاری خارجی در آمریکا پرداخته و در جست‌وجوی دلایل این اتفاق به تأثیر ناسیونالیسم اقتصادی بر تجارت جهانی اشاره کرده است. طبق گزارش «سی ان ان مانی»، سرمایه‌گذاران خارجی در آمریکا در سال 2017 برای راه‌اندازی و گسترش کسب‌وکارشان بیش از 259 میلیارد دلار هزینه کردند. این در حالی است که به گزارش اداره تحلیل اقتصادی ایالات متحده، این هزینه در سال 2015 بیشتر از 439 میلیارد دلار بوده و به این ترتیب، حجم زیادی از سرمایه‌گذاری خارجی در آمریکا در سال گذشته میلادی کاهش یافته است.

با این حال، اگرچه سهم آمریکا در سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در طول سال‌های گذشته کاهش یافته، اما این اتفاق به دلیل رقابتی‌تر شدن کشورهای در حال توسعه نیز بوده است و از همین رو، ایالات‌متحده تنها کشوری نبوده که در سال گذشته پول کمتری از خارج از مرزهایش جذب کرده است.

به گفته کارشناسان، در سال گذشته جذب سرمایه‌گذاری خارجی در جهان مشکلات زیادی داشته و شرکت‌های چندملیتی نگران هستند که دولت‌ها چه رفتاری با شرکت‌های خارجی خواهند داشت، چراکه پرواضح است که تجارت بین‌المللی نه‌تنها در آمریکا، بلکه در سراسر جهان از ناسیونالیسم اقتصادی ضربه می‌خورد.

ارتباط با نویسنده: Ivankaramazof@yahoo.com