با یکسان سازی نرخ ارز و توقف طرح پیش فروش سکه، مقصد بعدی نقدینگی سرگردان کجاست / چشم امید بازارهای موازی

فرصت امروز: با یکسان سازی نرخ ارز توسط دولت، مسیر ورود نقدینگی به بازار ارز بسته شد و نقدینگی به سمت خرید سکه حرکت کرد، اما حالا با توقف طرح پیش فروش سکه از سوی بانک مرکزی، باید دید مقصد بعدی نقدینگی سرگردان کجاست؟ در واقع، بانک مرکزی که از 22 فروردین ماه امسال با ارائه طرح پیش فروش سکه در هفت سررسید، درصدد جذب نقدینگی سرگردان به ویژه از بازار ارز برآمد اما استقبال زیاد و هجوم سرمایه به سمت پیش خرید سکه باعث شد تعهدات بانک مرکزی برای تحویل سکه از ظرفیت ضرابخانه این بانک بیشتر شود و راهی جز متوقف کردن پیش فروش در سررسیدهای تکمیل شده نیز باقی نماند. حالا با توقف طرح پیش فروش سکه، نقدینگی راهی جز ورود به بازارهای موازی ازجمله نظام بانکی، بازار سرمایه، طلا و همچنین بازار مسکن ندارد؛ این در حالی است که اغلب این بازارهای موازی این روزها حال و روز خوشی ندارند.

سکه سربه راه نشد

همه چیز از التهاب بازار ارز شروع شد و بانک مرکزی در جریان ساماندهی این بازار، از بسته سه گانه ای شامل فروش گواهی سپرده 20 درصدی، پیش فروش سکه و جذب سپرده ارزی رونمایی کرد. به گزارش اتاق ایران، با اجرای این بسته، بانک ها در طول دو هفته بالغ بر 240 هزار میلیارد تومان گواهی سپرده 20درصدی فروختند که البته بخش زیادی از آن حاصل جابه جایی دیگر سپرده های موجود در بانک ها بود.

با اتمام مهلت دوهفته ای فروش گواهی سپرده، این بار نوبت گرم شدن بازار پیش فروش سکه در دو سررسید شش ماهه و یک ساله رسیدکه مورد استقبال سرمایه گذاران قرار گرفت.

در ادامه با متشنج شدن دوباره بازار ارز، هیأت اقتصادی دولت تصمیم به یکسان سازی نرخ ارز گرفت و پیرو این تصمیم بانک مرکزی نیز برنامه پیش فروش سکه خود را با تنوع بیشتری ارائه داد و با پیش فروش سکه تمام بهار آزادی در 7 سررسید از یک ماهه تا دوساله، بر جذب نقدینگی سرگردآن همت گماشت.

البته به نظر می رسد بانک مرکزی که وعده متعادل سازی قیمت گذاری بازار طلا با نرخ ارز مصوب را داده بود، انتظار داشت قیمت سکه با نرخ جدید دلار همسو شود و کاهش یابد، بر همین اساس قیمت پیش فروش سکه در سررسید یک ماهه را یک میلیون و 590 هزار تومان تعیین کرد که می تواند نوعی هدف گذاری برای کاهش قیمت سکه در بازار آزاد باشد اما حالا موعد تحویل این سکه ها فرا رسیده و خریداران این سکه ها در یک ماه بیش از 30 درصد سود کرده اند.

استقبال از پیش فروش سکه در سررسیدهای نزدیک، شامل یک ماهه، سه ماهه و شش ماهه به گونه ای بود که تعداد سکه های پیش فروش شده در این سررسیدها سریعاً ظرفیت ضرابخانه بانک مرکزی را پوشش داد و چاره ای جز توقف پیش فروش در این سررسیدها برای بانک مرکز باقی نگذاشت.

حالا در شرایطی که حدود 20 روز از آغاز پیش فروش گذشته، 7 میلیون قطعه سکه پیش فروش شده و بانک مرکزی کل فرآیند پیش فروش را تا اطلاع ثانوی متوقف کرده است.

بانک مرکزی چقدر طلا فروخت؟

اظهارات مسئولان بانک مرکزی حاکی از این است که تاکنون حدود 7 میلیون سکه تمام بهار آزادی به وزن 56 هزار و 931 کیلوگرم (56 تن و 931 کیلوگرم) سکه پیش فروش شده که بخش عمده آن به سررسیدهای کوتاه مدت یک تا 9ماهه با قیمت یک میلیون و ۵۹۰ هزار تا یک میلیون و ۴۱۰ هزار تومان تعلق داشته است.

در این میان سکه هایی نیز با سررسیدهای یک ساله، 18 ماهه و دوساله با دامنه قیمتی از یک میلیون و ۳۵۰ هزار تومان تا یک میلیون و ۱۶۰ هزار تومان پیش فروش شد که استقبال کمتری از آنها صورت گرفت.

اکنون در حالی پیش فروش سکه متوقف شده که حدود 7 میلیون قطعه سکه به فروش رسیده و بخش زیادی از آنها نیز در سررسیدهای نزدیک بوده است بر این اساس اگر میانگین قیمت در پیش فروش سکه را یک میلیون و 400هزار تومان در نظر بگیریم، طی برنامه بانک مرکزی حدود 9هزار و 800میلیارد تومان نقدینگی جذب شده است.

البته برآوردها حاکی از این است که حدود 10 تا 20 درصد از کل نقدینگی جذب شده در فرآیند پیش فروش سکه، به سررسیدیک ماهه تعلق داشته که بخش زیادی از آن احتمالا در هفته آینده و با تزریق سکه های پیش فروش شده به بازار طلا دوباره آزاد خواهد شد.

اشتهای طلای ایرانیان سیراب شد؟

بررسی های شورای جهانی طلا نشان می دهد در سه ماهه نخست سال جاری میلادی (فصل زمستان 96) ایرانیان 9.3 تن سکه و شمش طلا از بازار داخلی خرید کرده اند که بالاترین میزان در سه سال اخیر است.

شورای جهانی طلا، (World Gold Council)، بیشتر شدن رغبت ایرانی ها برای خرید مسکوک و شمش طلا را ناشی از کاهش ارزش ریال و افزایش نگرانی ها در مورد خروج آمریکا از توافق هسته ای و بازگشت تحریم ها اعلام کرده است.

از سوی دیگر آلیستیر هیوئیت، رئیس بخش اطلاعات بازار شورای جهانی طلا، اخذ مالیات بر ارزش افزوده 9درصدی بر طلا و جواهرات در ایران را نیز یکی از عوامل عمده افزایش رغبت سرمایه گذاران به خرید شمش و سکه طلا برای سرمایه گذاری به جای خرید زیورآلات طلا عنوان می کند.

او همچنین معتقد است: عرضه سکه توسط بانک مرکزی ایران در ماه های اخیر، اندکی از رشد قیمت ها کاسته و سبب شده است تا سکه در مقایسه با جواهرات به یک کالای سرمایه گذاری قابل توجه تبدیل شود؛ همچنان که فعلاً نرخ پیش فروش سکه بانک مرکزی در بالاترین قیمت، حدود 30 درصد از قیمت کف بازار پایین تر است و افراد زیادی را به سرمایه گذاری در آن ترغیب کرده است.

مقصد بعدی نقدینگی کجاست؟

با بسته شدن بازار ارز آزاد و هدایت نقدینگی به بازارهای متشکل و رسمی کشور به ویژه بازار پول، تاکنون 240هزار میلیارد تومان از نقدینگی کشور صرف خرید گواهی سپرده 20 درصد یک ساله با نرخ سود 20 درصد شده و حدود 9.8هزار میلیارد تومان نیز برای پیش خرید سکه تخصیص یافته است.

در این میان مبالغ کمتری نیز در قالب گواهی سپرده ریالی مبتنی بر ارز اختصاص داشته که در سررسیدهای یک و دوساله در بانک ها افتتاح شده است.

از سوی دیگر وزارت راه و شهرسازی نیز گردش مالی بازار مسکن تهران در سال 96 را حدود 81هزار و 760 میلیارد تومان اعلام کرده که نسبت به سال قبل از آن 28.7 درصد افزایش نشان می دهد.

نکته قابل توجه این است که فعلاً بازار ارز تعطیل است، پیش فروش سکه و فروش گواهی سپرده 20 درصدی نیز متوقف شده و گشایش سپرده ارزی نیز به واسطه سابقه بی اعتمادی در این حوزه تقریباً قابلیت بالایی برای جذب نقدینگی ندارد.

در این وضعیت، خرید سکه و طلا از بازار آزاد و سرمایه گذاری در این بازار آن هم در سقف قیمتی، سپرده گذاری در نظام بانکی با نرخ سود 15 درصد و سرمایه گذاری در بازار مسکن، سه راه عمده پیش روی سرمایه گذاران ایرانی است که البته هر کدام با ریسک های مربوط به خود مواجه است.

مطابق معمول، سرمایه گذاری در بانک ها، ساده ترین راه سرمایه گذاری و تقریباً کم ریسک ترین نوع سرمایه گذاری است که نرخ سود آن نیز با توجه به نرخ تورم 10درصد معقولانه و جذاب است اما در مقابل اگر تنش های ارزی و روند صعودی قیمت ارز ادامه دار باشد، افت ارزش سپرده های بانکی می تواند بزرگ ترین چالش سرمایه گذاران این حوزه باشد.

در حقیقت سپرده گذاری بانکی در ایران، در شرایط رکود اقتصادی و آرامش بازارهای ارز و طلا گزینه بسیار قابل تأملی است اما این نوع سرمایه گذاری در شرایط تضعیف ریال در برابر دلار نمی تواند گزینه قابل دفاعی باشد. به عبارت دیگر، در شرایط رکود مبالغی که به عنوان سود به سپرده های بانکی تعلق می گیرد، قدرت خرید صاحبان این سپرده ها را افزایش می دهد اما در زمان تنش های ارزی، آنچه به عنوان سود در بازار طلا و ارز وجود دارد، در حقیقت فقط حفظ قدرت خرید سرمایه گذاران در این بازارها نسبت به سرمایه گذاران بازارهای دیگر است.

از طرفی، خرید طلا، اعم از سکه، شمش و زیورآلات نیز یک گزینه مطلوب برای سرمایه گذاری محسوب می شود که در بلندمدت می تواند ارزش سرمایه و قدرت خرید افراد را حفظ کند. بااین وجود، خرید در سقف قیمتی این بازار هم ریسک بالایی دارد و هم مطلوب بسیاری از سرمایه گذاران نیست.

بازار مسکن نیز که همواره به عنوان یکی از بازارهای سرمایه پذیر مطرح است، در شرایط فعلی می تواند مقصد نقدینگی سرگردان جامعه باشد. در این حوزه، سرمایه ای بودن کالای مسکن و سابقه جهش قیمتی مداوم در ادوار گذشته می تواند از نکات جذاب برای ورود سرمایه گذاران به بازار مسکن باشد.

در این میان بازار سرمایه نیز در شرایط مساعدی برای جذب نقدینگی به سر نمی برد چراکه این بازار به شدت از اخبار سیاسی متاثر است و فعلاً نیز در روند صعودی قرار ندارد. علاوه بر این، سرمایه گذاری در بازار سرمایه نیازمند دانش مالی و پذیرش ریسک است و همه افراد نمی توانند برای سرمایه گذاری در این بازار اقدام کنند.

در مقابل اما، تواتر دوره های رونق و رکود مسکن و نقدشوندگی پایین مسکن در دوران رکود جزو چالش های اصلی این بازار محسوب می شود، ضمن اینکه بخش عمده سرمایه های خرد کشور در این بازار راهی ندارند و فعلاً بخش قابل توجهی از متقاضیان مصرفی بازار نیز به واسطه رشد قیمت ها از بازار خط خورده اند.

توجه به این نکته نیز ضروری است که قیمت مسکن در طول سال 96 به طور میانگین 30درصد رشد کرده و تقریباً از دایره شمول قدرت خرید متقاضیان مصرفی این کالای ضروری خارج شده است، بنابراین اگر در این بازار افزایش قیمت دیگر رخ دهد، این افزایش قیمت تا حدی زیادی می تواند ناشی از تقاضای کور برای سرمایه گذاری در مسکن یا سفته بازی در این بازار باشد و عاقبتی جز رکود سنگین در انتظار آن نخواهد بود، چراکه خرید مسکن برای ذخیره کردن سود حاصل از سرمایه گذاری خود، نیازمند خریداری است که واحد مسکونی او را خریداری کند و اگر متقاضی مصرفی در بازار نباشد، سرمایه گذار بازار مسکن قادر به خروج از این سرمایه گذاری نخواهد بود مگر اینکه سرمایه گذاری خود را به سرمایه گذار دیگری منتقل کند که البته این کار نیز منوط به وجود دورنمای رونق و سودآوری در این بازار خواهد بود؛ درحالی که اصولاً دوره های رونق در بازار مسکن کوتاه است و همه سرمایه گذارانی که تمایل دارند سرمایه گذاری خود را نقد کنند، فرصت خروج از این بازار را پیدا نمی کنند.