چرا تجارت الکترونیک؟

تجارت الکترونیک را به طور عام می توان این گونه تعریف کرد: فرآیند خرید و فروش محصول ها یا خدمت ها با استفاده از انتقال الکترونیکی داده ها از طریق اینترنت و وب. 

در دنیای امروز، فناوری اطلاعات و ارتباطات منجر به ایجاد، تحولات چشمگیری در فرآیندهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی شده است به طوری که شیوه های مرسوم عصر حاضر یا به اصطلاح مجازی جایگزین برخی از فعالیت های موسوم قبل شده است. امر تجارت نیز مستثنا از این مقوله نیست، تجارت الکترونیکی و کسب و کار الکترونیکی سبب تسهیل و تسریع تجارت شده است و موانع جغرافیای و زمانی را حذف کرده و باعث ارتقای ارتباطات و گشودگی اقتصادی در سطح ملی و بین المللی شده است.

در عصر رقابتی امروز، مزیت رقابتی عامل پیروزی در رقابت میان قطب های اقتصادی به خصوص در بخش های تجاری خواهد بود، با توسعه و رشد بازارها، دستیابی به مزیت رقابتی اثربخش حاصل ترکیبی هماهنگ از چند متغیرمحصولی و بازاری است. در این راستا تجارت الکترونیکی به عنوان یکی از مهم ترین ابزارها، باعث افزایش کارآیی تجاری، آزادسازی، شفاف سازی اطلاعات و توسعه روابط علمی، تجاری در سطح بین الملل جهت کسب مزیت رقابتی و بازدهی اقتصادی محسوب می شود.

تجارت الکترونیکی فرصت مناسبی را برای کشورها در مبادلات داخلی و بین المللی فراهم کرده است و جایگزین بسیاری از فعالیت های سنتی در بخش تجارت شده است. اصلی ترین ویژگی این فناوری فشردگی زمان و مکان است که بسیاری از محدودیت های جغرافیایی و زمانی در دنیای فیزیکی را از میان برداشته و فرصت های بدیعی را در اختیار حکومت ها، صاحبان شرکت های فراملیتی و افراد قرار داده است تا تعاملات خود را با شتاب بیشتر و زمان کمتر، فراتر از مرزهای جغرافیایی و محدودیت های زمانی انجام دهند.

تجارت الکترونیک در ایران

ایران در زمینه تجارت الکترونیک کشوری بسیار نوپا بوده و تا رسیدن به سطحی قابل قبول، راه درازی در پیش دارد. ورود فناوری جدید در این زمینه، نیازهای جدیدی را در پردازش و تبادل داده ها، ابزارها و زیرساخت های مناسب و همین طور پیاده سازی آن مطرح کرده است.

در حال حاضر، حجم تجارت الکترونیک در ایران حدود ۳ درصد از تولید ناخالص داخلی بوده که این مبادلات بیشتر در حوزه آموزش الکترونیکی، بلیت الکترونیکی، پرداخت بهای خدمات دولتی، خرید کالا و خدمات توسط مصرف کنندگان و مبادله اسناد صورت می گیرد.

استفاده تجارت الکترونیکی از طریق افزایش حجم اطلاعات در دسترس کارگزاران اقتصادی، موجب افزایش فضای رقابتی حاکم بر بازار و فعالیت های اقتصادی شده و بدین ترتیب با توجه به خصوصیات بازار رقابتی موجب افزایش تولید، کاهش قیمت، افزایش کارآیی، حذف موانع و محدودیت های بازار، بالا رفتن قدرت انتخاب مصرف کننده و به تبع آن حذف زمینه افزایش مطلوبیت و رفاه وی را فراهم می سازد. در جدول زیر به چند مورد از مزایا و معایبی که در مورد تجارت الکترونیکی وجود دارد اشاره شده است.

انواع پرداخت ها در تجارت الکترونیک:

پرداخت همراه: در عوض پرداخت نقدی، چک یا کارت اعتباری، مصرف کنندگان می توانند تلفن همراه را برای طیف گسترده ای از خدمات، محصولات دیجیتال و یا محصولات فیزیکی استفاده کنند

پرداخت بر مبنای اشتراک پیام کوتاه: مصرف کننده درخواست پرداخت را از طریق متن پیام کوتاه یا کد دستوری می فرستد و هزینه اشتراک روی قبض موبایل یا کیف پول موبایل او اعمال می شود. فروشنده موردنظر از موفقیت آمیز بودن پرداخت مطلع می شود و پس از آن می تواند مانند سابق هزینه را واریز شده بپندارد.

صورت حساب مستقیم موبایل: مصرف کننده با استفاده از گزینه صدور صورت حساب تلفن همراه در سایت تجارت الکترونیک، مانند سایت بازی آنلاین پرداخت را انجام می دهد

موبایل وب: مصرف کننده با استفاده از صفحات وب نمایش داده یا برنامه های اضافی دریافت شده و نصب روی تلفن همراه پرداخت را انجام می دهد.

نتیجه گیری

برای کشوری که دغدغه حرکت به سوی صنعتی شدن را طی می کند و فاصله ای شگرف و عمیق با آخرین دستاوردهای صنعتی و فناورانه دنیا دارد، تجارت اگر به شیوه ای برنامه ریزی شده و درخور امکانات و استعدادهای منطقه و کشور انجام شود، می تواند راهی مناسب برای دستیابی به رشد و اعتلای آن کشور باشد. تهیه و تدوین راهبردهای توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران همگی حاکی از آن است که جهت گیری های تولید و تجارت در کشور بایستی تحولی اساسی را تجربه کند.

اگر بخواهیم از تجارت الکترونیک در زمینه منافع ملی استفاده کنیم باید فرصت های جدیدی ایجاد کنیم، ایجاد زیرساخت های مناسب ارتباطی و فرهنگ سازی از مهم ترین مسائل توسعه تجارت الکترونیک در کشور است و باید توجه کرد که این نوع از تجارت اثرات اجتماعی زیادی دارد و تمامی مردم از آن منتفع می شوند.

دانشجوی دکترای مدیریت بازرگانی*