تازه ترین گزارش بانک جهانی، اهمیت نقش گردشگری در توسعه پایدار را نشان می دهد / 20دلیل در اثبات نقش گردشگری در فرآیند توسعه

فرصت امروز: آخرین گزارش رسمی مجمع جهانی اقتصاد درباره وضعیت گردشگری جهان چندی پیش منتشر شد و ایران در میان 136 کشور با صعودی چهار پله ای نسبت به سال گذشته در مکان 94 جهان ایستاد. این رتبه بندی براساس شاخص رقابت پذیری صنعت گردشگری از سوی مجمع جهانی اقتصاد ارائه شده و ایران از نظر ایمنی و امنیت در جهان رتبه 87، بهداشت رتبه 79، منابع انسانی و بازار کار رتبه 105، زیرساخت های فناوری اطلاعات رتبه 94 و مناسب بودن محیط تجاری رتبه 79 را به دست آورده است.

در این گزارش، اسپانیا از نظر قدرت رقابت گردشگری نخستین کشور معرفی کرده و فرانسه، آلمان، ژاپن، انگلیس، آمریکا، استرالیا، ایتالیا، کانادا، سوئیس در رتبه های بعدی ایستاده اند و یمن نیز در جایگاه آخر قرار گرفته است. با این همه، تصور عمومی عمدتا بر این است که گردشگری، صنعتی لوکس و محدود به اقشار مرفه جامعه است، اما کندوکاو درباره نقش گردشگری در فرآیند توسعه نشان می دهد که این تصور منطبق بر واقعیت نیست و گردشگری پایدار می تواند آثار اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و امنیتی مثبت و پایداری از خود در جوامع بر جای بگذارد، چراکه گردشگری، صنعتی کاربر و متکی به نیروی کار است که نه تنها موجب بهبود وضعیت اشتغال در مقاصد گردشگری می شود، بلکه به توسعه زیرساخت ها نیز کمک می کند.

در واقع، بیشتر از 50 سال از زمانی که بانک جهانی نخستین پروژه «گردشگری برای توسعه» را در دو کشور آفریقایی مراکش و تونس آغاز کرد، می گذرد و از آن زمان تاکنون بحث گردشگری پایدار (Sustainable Tourism)  بیش از هر زمان دیگری مورد توجه نهادهای جهانی قرار گرفته است. در همین زمینه، بانک جهانی به تازگی در گزارشی بر اهمیت گردشگری پایدار برای توسعه همه جانبه کشورها صحه گذاشته و 20 دلیل را در اثبات اهمیت گردشگری و نقش آن در توسعه پایدار برشمرده است.

گردشگری، محرکی مناسب برای رشد اقتصادی است

صنعت 7.6 تریلیون دلاری سفر و گردشگری، بزرگ ترین صنعت بخش خدمات در جهان به شمار می رود و بیش از 10 درصد از تولید ناخالص جهان را به خود اختصاص داده است. رشد صنعت گردشگری می تواند تولید ناخالص داخلی کشورهای گردشگرپذیر را افزایش دهد و درآمد مالیاتی بیشتر را نصیب دولت این کشورها کند. درآمدهای ارزی حاصل از گردشگری حتی می تواند در سایر بخش ها نیز سرمایه گذاری شود و از این طریق نیز به بهبود رشد اقتصادی منجر شود.

گردشگری موجب رشد تجارت بین الملل می شود

ارزش صادرات خدمات گردشگری (پذیرش گردشگران خارجی) در سال 2016 حدود 1.4 تریلیون دلار بوده است و صنعت گردشگری از این لحاظ پس از صنعت پتروشیمی و نفت، بالاتر از صنایعی مانند خودروسازی و مواد غذایی، در جایگاه سوم جهان قرار گرفته است. درآمدهای صادراتی کشورهای در حوزه گردشگری در فاصله سال های 2010 تا 2015 تقریبا 25درصد رشد داشته و صنعت گردشگری از این نظر نیز رتبه اول را به خود اختصاص داده است.

گردشگری، سرمایه های خارجی را جذب می کند

صنعت گردشگری از لحاظ نرخ رشد سرمایه گذاری خارجی در جایگاه دوم صنایع جهان ایستاده است و تنها صنعت ارتباطات را در این زمینه بالاتر از خود می بیند. امروز بسیاری از شرکت های مشاوره سرمایه گذاری به سرمایه گذاران توصیه می کنند که وارد صنعت گردشگری شوند. در سال 2016 حدود 806 میلیارد دلار سرمایه در سراسر جهان جذب صنعت گردشگری شده است، درحالی که صنعت نفت و گاز در سال مذکور تنها 680 میلیارد دلار سرمایه جذب کرده است.

توسعه گردشگری بهبود زیرساخت ها را در پی دارد

در اغلب کشورهای گردشگرپذیر، توسعه صنعت گردشگری به بهبود قابل توجه زیرساخت هایی مانند فرودگاه ها، راه ها، سیستم آب رسانی، انرژی، خدمات درمانی، شبکه های تلفن همراه، بهداشت، امنیت منجر می شود و مردم بومی نیز مانند گردشگران از این پیشرفت ها سود خواهند برد.

گردشگری به بهبود اقتصاد کشورهای کم درآمد کمک می کند

گردشگری اهمیت ویژه ای برای کشورهای کمتر توسعه یافته و کم درآمد دارد. در سال 2015 حدود 29میلیون گردشگر بین المللی به 48 کشور متوسط به پایین از لحاظ درآمدی سفر کردند و 21 میلیارد دلار به درآمد این کشورها افزودند. در 20 کشور از این 48 کشور، صنعت گردشگری به عنوان نخستین یا دومین منبع درآمد ارزی شناخته می شود.

گردشگری میلیون ها شغل واقعی و کارآمد ایجاد می کند

امروز بیش از 292 میلیون نفر در سراسر جهان در بخش گردشگری مشغول کار هستند، یعنی از هر 10 نفر شاغل در جهان، یک نفر در بخش گردشگری شاغل است. در قاره آفریقا اشتغال مستقیم و غیرمستقیم در صنعت گردشگری از سال 2000 تا 2014 تقریبا دو برابر شده، به طوری که هم اکنون بیش از 20 میلیون آفریقایی از این صنعت امرار معاش می کنند.

گردشگری رشد اقتصادی فراگیر را تسهیل می کند

رشد اقتصادی فراگیر بدین معناست که بخش وسیعی از نیروی کار جامعه، از مزایای رشد اقتصادی بهره مند شوند؛ صنعت گردشگری از یک زنجیره تامین گسترده بهره می گیرد که حوزه های تولیدی و خدماتی مختلفی از قبیل حمل ونقل، اسکان، مواد غذایی، محصولات کشاورزی، تامین انرژی و آب، جاذبه های گردشگری، برنامه های تفریحی و فرهنگی، هنرها و صنایع دستی، میراث فرهنگی، کسب وکارهای خرد، ساختمان و نوسازی و. . . را شامل می شود.

گردشگری موجب تقویت جوامع روستایی می شود

گردشگری روستایی نقش بسزایی در متنوع سازی اقتصاد روستاها ایفا می کند. ایجاد شغل برای جوانان روستایی، اقلیت های قومی، زنان و اقشار محروم، کاهش فقر و حفظ بناهای تاریخی و میراث فرهنگی روستاها ازجمله مزایای توسعه گردشگری روستایی به شمار می روند. درآمدهای حاصل از گردشگری روستایی در جهان طی سال 2016 حدود 82.7 میلیارد دلار بوده که نسبت به سال قبل از آن 30 درصد افزایش نشان می دهد.

گردشگری، مناطق شهری را احیا می کند

بهبود رقابت پذیری در شهرها، عاملی مهم در پایان بخشیدن به فقر مطلق در مناطق شهری است. صنعت گردشگری به دلیل قابلیت های انکارناپذیرش در ایجاد شغل، بهبود زیرساخت ها و جذب سرمایه، توجه بسیاری از مسئولین شهری در جهان را به خود جلب کرده، به طوری که بسیاری از آنها نیازهای حوزه گردشگری را محور اصلی فعالیت های نوسازی شهری قرار داده اند.

گردشگری قابلیت درآمدزایی از طریق فناوری اطلاعات را تقویت می کند

فناوری ارتباطات موجب دگرگونی ابعاد مختلف صنعت گردشگری شده و این صنعت بزرگ و فراگیر توانسته است به کمک فناوری ارتباطات، روش های جدیدی را برای کسب درآمد پیش روی اقشار مختلف مردم بگذارد. امروزه بسیاری از مردم عادی قادرند با کمک گرفتن از سایت های اینترنتی معروفی مانند Airnb و VRBO، امکانات و توانایی های شخصی خود مانند خانه، اتومبیل، غذاهای سنتی را با گردشگران به اشتراک گذاشته و از این راه کسب درآمد کنند.

گردشگری به بهبود شرایط اقتصادی زنان کمک می کند

صنعت گردشگری از معدود صنایعی است که زنان بیش از مردان در آن مشارکت دارند. بنا بر گزارش تحلیلی سازمان بین المللی کار درباره تاثیرات گردشگری بر کاهش فقر و نابرابری جنسیتی در سال 2013 زنان بین 60 تا 70 درصد از مشاغل صنعت گردشگری را در اختیار داشته اند.

گردشگری موجب تقویت صنایع دستی می شود

با توسعه گردشگری، هنرمندان صنایع دستی قادر خواهند بود درآمد بیشتری از فروش کالاهای خود به گردشگران کسب کنند. ارزش صادرات صنایع دستی از 17.5 میلیارد دلار در سال 2000 به 32 میلیارد دلار در سال 2008 افزایش یافته و شواهد نشان می دهد که از آن زمان تاکنون نیز بازار صنایع دستی همچنان در حال رشد بوده است.

گردشگری به حفظ محیط زیست کمک می کند

گردشگری در طبیعت یا طبیعت گردی هرروز محبوبیت بیشتری در بین گردشگران پیدا می کند و این محبوبیت روزافزون باعث شده است مردم و مسئولین مناطق گردشگرپذیر، ارزش و اهمیت حیات وحش و جاذبه های طبیعی بکر را بیش از پیش درک کرده و هزینه بیشتری را صرف حفظ محیط زیست کنند. در سال 2014 حدود 66 درصد از گردشگران خارجی واردشده به استرالیا، گردشگران طبیعت بودند که بیش از 18.3 میلیارد دلار درآمد نصیب سرزمین کانگوروها کردند.

گردشگری، حساسیت نسبت به تغییرات آب و هوایی را بالا می برد

صنعت گردشگری همواره از لحاظ آگاهی بخشی در زمینه های تولید و مصرف پایدار و تغییرات آب و هوایی پیشرو بوده است. امروزه در بسیاری از مناطق گردشگرپذیر توجه ویژه ای به ترویج انرژی های بادی و خورشیدی، کشت محصولات ارگانیک و ماهیگیری پایدار می شود. اگر صنعت گردشگری نبود شاید این مناطق هرگز با این مواهب طبیعی آشنا نمی شدند.

گردشگری چرخ های اقتصاد آبی را به حرکت درمی آورد

اقتصاد آبی (Blue Economy) به معنی استفاده از دریا و منابع سرشار آن در راستای توسعه اقتصادی پایدار است. صنعت گردشگری می تواند با کمک به افزایش آگاهی جوامع در مورد ارزش حفظ دریاها و اقیانوس ها، نقش یک محرک را برای اقتصاد آبی ایفا کند. در حال حاضر حدود 26 درصد از فعالیت های اقتصادی در دریاها و اقیانوس ها مختص صنعت گردشگری است. بسیاری از کشورهایی که برای جذب گردشگران حساب ویژه ای روی دریاها یا اقیانوس های اطراف خود باز کرده اند، اهمیت خاصی برای حفظ خطوط ساحلی، سواحل مرجانی و تنوع زیستی در آب های سرزمینی خود قائلند.

گردشگری به حفاظت از میراث فرهنگی کمک می کند

گردشگری نقش مهمی در مدیریت، تامین مالی و حفاظت از میراث فرهنگی کشورها ایفا می کند. گردشگری فرهنگی جزو مهم ترین زیرمجموعه های صنعت گردشگری است و درآمدهای حاصل از فروش بلیت ورودی اماکن فرهنگی، راهنماها و نیز کالاهای فرهنگی کمک شایانی به تامین سرمایه مورد نیاز برای حفظ میراث فرهنگی می کند. طرح گردشگری جاده ابریشم که با همکاری سازمان جهانی گردشگری در 33 کشور به اجرا درآمده است، نشان می دهد که گردشگری چگونه می تواند به حفظ میراث فرهنگی و تاریخی بشر کمک کند.

گردشگری موجب پایداری میراث فرهنگی ناملموس می شود

گردشگری می تواند به احیا و حفظ میراث فرهنگی ناملموس (intangible cultural heritage) مانند موسیقی محلی، هنرهای نمایشی و سنت های زبانی نیز کمک کند. به عنوان مثال، میراث فرهنگی ناملموس در کشور تانزانیا سالانه 70 هزار گردشگر خارجی را جذب می کند و در حال حاضر بیش از 3000 نفر از مردم تانزانیا در این حوزه مشغول به کارند.

گردشگری به ترویج فعالیت های بشردوستانه کمک می کند

توسعه گردشگری می تواند راهکاری موثر برای هدایت افراد به سمت امور خیریه باشد. بسیاری از گردشگران وقتی از نزدیک با مشکلات مردم فقیر آشنا می شوند، بیشتر احساس همدردی می کنند. همچنین برخی افراد نیز در قالب فعالیت های خیریه داوطلبانه، به گردشگری در مناطق نیازمند کمک می کنند.

گردشگری موجب تقویت درک متقابل فرهنگ ها از یکدیگر می شود

گردشگری به صلح، درک متقابل فرهنگ ها از یکدیگر و تحقق هدف «شهروندی جهانی» کمک می کند. آشنایی با افراد مختلف و تجربه کردن آداب و سنن فرهنگی متفاوت، نقش مهمی در کاهش نگرش های کلیشه ای افراد نسبت به سایر فرهنگ ها دارد و موجب تقویت صلح و امنیت در جهان می شود.

گردشگری به بازسازی اقتصاد پس از جنگ کمک می کند

مناطقی که به تازگی یک جنگ را پشت سر گذاشته اند، اغلب با مشکلات اقتصادی عدیده ای دست وپنجه نرم می کنند. صنعت گردشگری می تواند در کشورهای مستعد جذب گردشگر نقش بسزایی در احیا و بازسازی اقتصاد پس از جنگ ایفا کند؛ کشورهایی مانند روآندا، سیرالئون، کرواسی و سریلانکا به خوبی این تجربه تلخ و شیرین را پشت سر گذاشته اند. از طرفی گردشگری می تواند پس از پایان جنگ بین دو کشور همسایه، روابط دو کشور را سریع تر به حالت دوستانه بازگرداند.