مروری بر رویکرد تفکر سیستمی در سازمان

اگر اکنون از شما بپرسند هدف تان از کار کردن چیست پاسخ تان چیست؟ بعد از آن همه درس خواندن ها و تنبیه و تشویق و افت و خیز که داشتیم، بعد از آن همه انشاهایی که نوشتیم می خواهیم در آینده چه کاره شویم؛ حالا همان آینده نسبی است که آن موقع تصور می کردیم. هرکسی در حیطه علایق یا با توجه به تعلیمات خودش راهش را می رود و مسیر را برای خود می سازد. حالا که اینجا رسیدید هدف تان چیست؟

شما اکنون دانش کاری را که انجام می دهید دارید اما این ناکافی است، در واقع دانش شرط لازم است اما کافی نیست چون باید در پس این علم اندوزی هدفی هم باشد. اگر ذهن تان پیش اینکه هدف تان در زندگی چیست رفته باید تأکید کنم، اکنون می خواهیم راجع به برنامه ریزی و مباحث مشابه بحث کنیم. بنابراین صرفا می خواهیم راجع به پیشه و حرفه مان صحبت کنیم و اینکه چطور آن را سیستماتیک پیش ببریم و مدیریتش کنیم.

ذهن تان را می برم به حدود 15 سال پیش؛ وقتی که با اینترنت دیال آپ باید وصل می شدیم به دنیای اینترنت و اطلاعات و آنقدر می گشتیم و وقت می گذاشتیم تا شاید چیزی که می خواهیم پیدا کنیم. در زمان های دور داشتن علم یک هدف بود. در تاریخ خواندیم که دانشمندان برای اینکه به علم دسترسی پیدا کنند از این دیار به سرزمین های دیگری می رفتند تا بتوانند علم و دانش را کشف کنند و این در آن زمان هدف آنها بود!

اما حالا، دسترسی به علم و دانش راحت تر شده و با دسترسی به فضاهای مجازی و انواع و اقسام پایگاه های اطلاعاتی و رسانه های آنلاین تقریباً به هر نوع اطلاعاتی دسترسی داریم، اما حالا با این همه اطلاعات و علم و دانش باید چه کار کرد؟ اینها بُعد نیاز به آموزش ما را ارضا می کنند اما از روزگاران گذشته ما آموزش را همراه با پرورش به یاد می آوریم. آموزش از اسمش پیداست که به معنی یاد دادن علم است اما پرورش ریشه در تغییر و ساختن خلقیات دارد. در کسب و کارمان هم بر طبق آموزش هایی که دیدیم بعد اقتصادی و دانش مان را پیش می بریم اما این کافی نیست و در کنارش باید بعد پرورشی آن مثل قدرت، اخلاق و. . . را هم تقویت کنیم.

رویکرد سیستمی

رویکرد سیستمی یا تفکر سیستمی هم به همین موضوع می پردازد که مهم ترین چیز بین اجزا و اعضا عنصر یکپارچگی و وحدت است و این وظیفه مدیر است که چطور بین آنها یکپارچگی ایجاد کند چراکه ایجاد وحدت باعث همگرا شدن می شود و به جای منفصل بودن متصل می شوند و به فکر منافع مشترکی باشند که بتوانند برد-برد عمل کنند.رویکرد سیستمی را باید از دوران کودکی آموخت و یاد بگیرند به جای اینکه جزءگرا باشند، کل گرا باشند. یک ماشین را در نظر بگیرید، ویژگی هایش چه می تواند باشه؟ نه کل مختار است نه جزءمختار و از خودش اختیاری ندارد. صاحب ماشین مالک ماشین است.

مدل ماشین یک سیستم بسته است و داخل یک حصار و محفظه و دور از محیط انجام وظایف می کند و به محیط پیرامونش کاری ندارد. برای ماشین تغییر بد است و در نتیجه نسبت به آن مقاوم است و اگر تغییری در آن رخ بدهد به مکانیکی می بریم تا تعمیر شود، بنابراین می توان این گونه استنباط کرد که تغییر، دشمن ماشین است.  بیشتر سازمان های ما ساختارشان به همین شکل است.

در قسمت دیگر به موجود زنده اشاره می کنیم و ویژگی های آن را مورد بررسی قرار می دهیم. در موجود زنده مدیریت از مالکیت جدا می شود و بحث اختیار شکل می گیرد که باعث می شود سیستمش را هدایت کند اما در ماشین سیستم توسط فرد دیگری هدایت می شد و نیاز به یک راننده داشت درنتیجه پیشرفت باعث شد مالکیت ناکارآمد شود. موجود زنده کل مختار است اما اجزای آن مختار نیستند و مطیع مغز هستند و درواقع بقیه سیستم مطیع مدیریت هستند و از خود اراده ندارند و اگر هم داشته باشند خیلی محدود است.

در این مدل سیستم باید نیمه باز باشد و راه به بیرون پیدا کند. به بیانی واضح تر  باید از چهاردیواری بیرون آمد و دید که مردم و مشتری ها چه می گویند چون رقابت به وجود می آید و حالا نه تنها باید تولید باشد بلکه بازاریابی هم به وجود می آید.  رقابت باعث ایجاد تغییر و انعطاف پذیری می شود و از رخوت بیرون می آید. موجود زنده باید با دنیای بیرون تعامل داشته باشد و محیط پیرامونش را مدیریت کند، اما در مدل سیستماتیک در سیستم افراد گوناگونی به وجود می آیند که متخصص هستند و می خواهند مشارکت داشته باشند و حالا مدیر باید یاد بگیرد این مدیران و متخصصان را چگونه مدیریت کند.

در این سیستم هیچ حصار و دیواری باقی نمی ماند و هیچ حد و مرزی نمی توان دور خود کشید. راجع به موضوع تفکر سیستمی در چهارشنبه های آتی ادامه می دهیم و به این می پردازیم که وقتی این سه مدل در دنیای حقیقی تغییر کند باید در عالم مجاز و جهان بینی ما هم تغییر ایجاد کند و روش های آن را بررسی خواهیم کرد.

کارشناس حوزه کسب‌ و‌ کار