پنلی برای سرمایه‌گذاری

ازدیاد جمعیت، افزایش ساخت‌و‌ساز و بالا رفتن مصرف در همه ابعاد،سوغات زندگی مدرن است و به‌تبع آن باید سازوکارهای مناسبی ایجاد شود تا همپای رشد مصرف، تولید نیز ارتقا یابد. در این میان مصرف بی‌رویه برق یکی از معضلاتی است که امروزه جامعه جهانی نیز با آن دست و پنجه نرم می‌کند. استفاده از راهکارهای سنتی و آزموده شده تا پیش از این به کنار، امروزه کشورها به پشتوانه تحقیق محققان، حمایت دولت‌ها و البته سرمایه‌گذاری بخش‌خصوصی به دنبال راه‌های تازه‌ای هستند تا با هدررفت کمتر منابع پیشین، به بهترین نتایج دست یابند. موضوع «پنل‌های خورشیدی» یکی از این راهکارهای نوین است که امروزه در جهان نگاه ویژه‌ای را به خود جلب کرده است.

پنل خورشیدی

پنل خورشیدی عبارت است از مجموعه فرآیندی که انرژی خورشید را دریافت و آن را به الکتریسیته تبدیل می‌کند تا برای مصارف تجاری و مسکونی قابل استفاده باشد. سیستم‌های «فتوولتائیک» معمولاً شامل یک پنل و ماژول‌های صفحات خورشیدی و گاهی اوقات یک باتری یا ردیاب خورشیدی و سیم‌کشی اتصالات است.

پیدایش در ایران

جرقه‌های ابتدایی پیدایش پنل‌های خورشیدی در اواخر دهه 60 شمسی در ایران زده شد؛ اما رسماً آغاز آن دهه 70 بود. ابتدا، استفاده از تکنولوژی کشورهای صاحب صنعت -نظیر آلمان- در دستور کار قرار گرفت و آرام آرام گسترش یافت و بنا بر ادعای شرکت‌های تولید‌کننده، این روند در اواسط دهه 80 منجر به تولید این فناوری در ایران شد. اما سازماندهی و پیشبرد این اهداف- با تصویب هیأت وزیران- در سال 84 به سازمان انرژی‌های نو ایران محول شد که با هدف توسعه انرژی‌های تجدید‌پذیر شروع به کار کرد. احداث نخستین سایت بهره‌برداری انرژی خورشیدی به سال 87 برمی‌گردد که در آن از تکنولوژی نسل اول آینه‌های کلکتور با ظرفیت اسمی 250 کیلووات استفاده شده است؛ اما در حال حاضر جدیدترین تکنولوژی استفاده شده در کشور، مربوط به نیروگاه خورشیدی الهیه در مشهد است که از پنل‌های فتوولتاییک نسل دوم استفاده می‌کند.

تولید یا مونتاژ

این که چه میزان از ابزار و ادوات پنل‌های خورشیدی در داخل تولید می‌شود یا از دیگر کشورها وارد می‌شود به درستی مشخص نیست اما یک پژوهشگر عرصه فناوری‌های نوین معتقد است: «سخت‌افزار پنل‌های خورشیدی عموماً وارداتی هستند و در بهترین حالت در کشور مونتاژ می‌شوند.» این پژوهشگر همچنین درباره میزان تولید برق از این پنل‌ها می‌گوید: «مطابق آمار وزارت نیرو حدود نیم مگاوات برق خورشیدی در حال حاضر توسط بخش‌خصوصی تولید می‌شود و مورد استفاده شبکه برق کشور قرار می‌گیرد.»

راه‌اندازی، هزینه و درآمد

علی احمدی کاسانی -از پژوهشگران پارک علم و فناوری گیلان- درباره چگونگی راه‌اندازی و قیمت‌های تمام شده برای سرمایه‌گذاران به «فرصت امروز» می‌گوید: «هزینه احداث یک واحد تولیدی بسته به وسعت مجموعه به ازای هر کیلووات ساعت ظرفیت حدود 2 تا 5هزار دلار تمام می‌شود. طول مدت بازگشت سرمایه نیز حدود دو تا پنج سال برآورد می‌شود. علاوه بر این نیروگاه‌های خورشیدی نیازمند زمین وسیعی هستند که خود مستلزم هزینه است.»

او همچنین درباره نیروی انسانی مورد نیاز برای سرمایه‌گذاران می‌افزاید: «سیستم‌های خورشیدی عموماً دارای مکانیزمی خودکار هستند؛ اماتکنسین‌های برق و الکترونیک و همچنین تعدادی نیرو برای غبارروبی پنل‌ها (چنانچه سیستم موردنظر به‌صورت پیش‌فرض از چنین سیستمی برخوردار نباشد) مورد نیاز است. دیگر موضوعی که شاید دغدغه سرمایه‌گذاران باشد، اخذ مجوزهای لازم است. احمدی کاسانی می‌گوید: «مجوزهای لازم برای احداث یک نیروگاه خورشیدی شامل محیط‌زیست و پروانه ساخت از وزارت نیرو است. پیش از صدور مجوز، سازمان مربوطه موظف است مطالعات امکان‌سنجی نظیر پتانسیل مناسب سایت جهت تأمین انرژی، شناسایی تکنولوژی مناسب با شرایط سایت، عدم وجود موانع در جهت ساخت و احداث و. . . را علاوه بر مطالعات زیست‌محیطی انجام دهد و گاهی تا یک‌سال هم به طول می‌انجامد.»

مطابق ماده 139 برنامه پنجم توسعه، دولت موظف است زمینه تولید تا 5 هزار مگاوات انرژی بادی و خورشیدی در طول برنامه متناسب با تحقق تولید را فراهم سازد و این نوید حمایت از تولیدکنندگان بخش‌خصوصی توسط دولت را می‌دهد، اگرچه ممکن است سازوکارهای برگزیده، گاهی دارای نواقصی هم باشد؛ اما این در حالی است که هم‌اکنون تولید برق خورشیدی حدود 7 تا 12 سنت به ازای هر کیلووات ساعت هزینه دارد و فروش آن معادل 15 سنت است، این سود آوری 25 تا 110 درصدی سرمایه‌گذاری در این عرصه را از توجیه مطلوبی برخوردار می‌کند.

آینده‌ای روشن

عمر متوسط پنل‌های خورشیدی بیش از 25 سال است و این موضوع بازگشت سرمایه را تا حد زیادی تضمین خواهد کرد. با توجه به رکود حاضر در ساختار اقتصادی کشور، کمتر سرمایه‌گذاری توان سوددهی بلند‌مدت تا این حد را دارد. همچنین قسمت عمده کشورمان از مناطق کویری تشکیل شده که تاکنون در تولید ملی سهمی نداشته‌اند. با اتصال شبکه‌های خورشیدی احداث شده در مناطق کویری می‌توان از گوشه گوشه کشور برای افزایش درآمد و کمک به توسعه و پیشرفت آن بهره برد.

کاهش هزینه‌های راه‌اندازی

هزینه احداث پنل‌های خورشیدی در طول 10 سال اخیر، یک پنجم کاهش یافته است. در حال حاضر هیچ منبع انرژی دیگری را نمی‌توان یافت که چنین توسعه‌ای را تجربه کرده باشد. همچنین پیش‌بینی می‌شود با ورود نسخه‌های تجاری کم‌هزینه جدید، راه‌اندازی این پنل‌ها تا پایان سال 2016 کاهش قیمتی بیش از 30 درصد را تجربه کند. هم‌اکنون بسیاری ازکشورها -از مصر گرفته تا کشورهای اروپایی و ایالات متحده- سرمایه‌گذاری کلانی را در ساخت و توسعه این عرصه انجام داده و می‌دهند و البته ما در ایران کمی در این زمینه عقب‌تر هستیم.

تکمله

با اینکه از اواسط سال 93 سیاست‌هایی اتخاذ شده تا مصرف کنندگان با استفاده از انرژی خورشید بخشی از مصرف شان راتامین کنند؛ اما از یک‌سو قیمت 90میلیون ریالی تجهیزات (که طبق اعلام مسئولان نیمی از آن را دولت بلاعوض می‌پردازد) و از سوی دیگر محدودیت مصرف‌کنندگان خانگی برای نصب تجهیزات، تاکنون نتایج قابل قبولی نداشته است.

با این حال هوشنگ فلاحتیان، معاون وزیر نیرو در امور برق و انرژی اسفند93 در حاشیه بازدید از روند فعالیت نیروگاه گازی خرمشهر تنوع سبد تولید انرژی برق کشور را از راهبردهای اصولی وزارت نیرو اعلام کرد و افزود: «توجه به منابع تجدید‌پذیر نظیر ساخت نیروگاه‌های بادی و نیروگاه‌های فتوولتاییک (سلول‌های خورشیدی) در دستور کار وزارت نیرو قرار گرفته و از سرمایه‌گذاران در این بخش نیز حمایت می‌شود.» وی همچنین استان خوزستان را دارای ظرفیت‌های مناسبی برای احداث نیروگاه‌های بادی و خورشیدی دانست و اعلام کرد: «بر این اساس، صدور پروانه احداث نیروگاه‌های بادی و خورشیدی در خوزستان در کوتاه‌ترین زمان ممکن صادر می‌شود.»

بد نیست بدانیم بنابر استاندارد بین‌المللی اگر میانگین انرژی تابشی خورشید در روز بالاتر از 3.5 کیلووات ساعت در مترمربع (3500 وات ساعت) باشد، استفاده از مدل‌های انرژی خورشیدی نظیر کلکتورهای خورشیدی یا سامانه‌های فتوولتاییک اقتصادی و مقرون به‌صرفه است. کارشناسان معتقدند ایران با داشتن حدود 300 روز آفتابی در سال می‌تواند از بهترین کشورهای دنیا در زمینه تولید انرژی خورشیدی باشد که این خود نویدی است برای سرمایه‌گذارانی که در تردید بازگشت سود و سرمایه‌شان هستند.