گفت وگوی جناب آقای محمدرضا بهرامی، سفیر محترم جمهوری اسلامی ایران در افغانستان / فرصتی مناسب برای حضور شرکت های مهندسی و بازرگانی

شاید بیش از همه کشورهای دیگر که در کره زمین وجود داشته اند ما با کلمه افغان و دیدن چهره به چهره مردمان آن کشور در کنار خود آشنا هستیم و تقریبا همگی می دانیم مردمانش به خاطر جنگ و بر نتابیدن تفکر طالبانی مجبور شدند راه خانه خویش را به سمت ایران و دیگر کشورها در پیش گیرند.

مصاحبه ای در پیش رو دارید به دلیل ترافیک کاری آقای سفیر موفق نشدیم به صورت رو در رو انجام دهیم، البته اعتقاد دارم که مصاحبه حضوری می تواند عمق مسائل را بررسی و موشکافی کند که میسر نشد و ناگزیر سوالات را به دفتر ایشان ارسال کردیم و بعد از یک ماه جواب سوالات را دریافت کردیم.

شما را به خواندن مسائل و سوالات تجاری که در زیر آمده است دعوت می نماییم.

از حجم مبادلات با افغانستان در گذشته و مقایسه آن در حال حاضر بگویید؟

افغانستان با داشتن نظام مبتنی بر بازار آزاد و کمترین میزان دخالت دولت در بازار، در حوزه تولید کالاها به دلیل مواجه بودن با موضوع ناامنی و به رغم ظرفیت های قابل توجهی که در این کشور وجود دارد، توفیق چندانی نداشته و حدود 97 درصد حجم تجارت این کشور را واردات تشکیل می دهد. با نگاهی به حجم تجارت پنج سال گذشته افغانستان حجم تجارت این کشور از 5. 5 میلیارد دلار در سال 2010 به حدود 8 میلیارد دلار در سال گذشته رسیده است. از عمده شرکای وارداتی این کشور می توان به جمهوری اسلامی ایران، پاکستان، روسیه، ترکیه، چین، ترکمنستان، ایالات متحده آمریکا، هندوستان و قزاقستان اشاره کرد.

مهم ترین اقلام وارداتی این کشور را مواد نفتی، مواد غذایی، ماشین آلات و ادوات سنگین و منسوجات تشکیل می دهد. در موضوع صادرات و واردات کشورمان با افغانستان شاهد یک عدم توازن مشهود هستیم. حجم صادرات ما به افغانستان بیش از 2 میلیارد دلار در سال گذشته بوده و عملا افغانستان چهارمین شریک صادراتی کشورمان محسوب می شده است.

در حالی که حجم واردات ما از افغانستان کمتر از 100 میلیون دلار بوده است. برای دستیابی به پایداری و استمرار در این حوزه درصدد منطقی سازی این مبادلات براساس واقعیت های موجود هستیم و در این زمینه کمیته اقتصادی بین وزارتخانه های تجارت دو طرف به سرپرستی معاونین وزرا تشکیل گردیده است.

عمده محصولات صادراتی کشورمان را انواع مواد نفتی، مواد غذایی، مقاطع فولادی، انواع کف پوش ها تشکیل می دهند.

قراردادهای امضا شده در سفر رئیس جمهور افغانستان به ایران شامل چه طوری بود؟

در خرداد ماه سال جاری و در سفر رئیس جمهور محترم افغانستان به ایران، شاهد امضای موافقتنامه تاسیس دالان حمل و نقل و گذر بین المللی با محوریت بندر چابهار بین کشورهای ایران، افغانستان و هندوستان بودیم.

 این اتفاق آغاز مرحله جدیدی در همكاری سه كشور در تحقق بهره گیری از عنصر اقتصاد و اجزای مربوطه آن به عنوان عاملی در پیوند كشورهای این منطقه است. مرحله ای كه نقطه ابتدایی آن در یادداشت تفاهم بین سه كشور در سال ١٣٨١ گذاشته شد. این موافقتنامه كه دارای یك مقدمه و ١٥ ماده است در واقع درصدد به رسمیت شناختن بندر چابهار به عنوان یكی از كانون های اصلی منطقه ای در همكاری های حمل و نقلی جاده ای و ریلی است و در بیان اهداف خود به درستی روی ایجاد یك دالان قابل اعتماد برای گذر كالا و مسافر بین سه كشور تاكید كرده است.

اعتماد را باید یكی از حلقه های ضروری همكاری های كشورهای این منطقه محسوب كرد؛ حلقه ای كه فقدان آن، كشورهای منطقه را از دستیابی به ظرفیت های بالفعل و بالقوه كشورها برای دستیابی به رشد و توسعه منطقه ای كه باید اساس و محور همكاری ها قرار داده شود، بازمی دارد و در واقع قدرت دسترسی كشورها را كاهش می دهد.

براساس این موافقتنامه حركت سه كشور در جهت تسهیل صدور روادید، تسهیل تردد وسایل نقلیه، اقدامات مشابه برای استاندارد سازی، ساده سازی و هماهنگ سازی قواعد و تشریفات گمركی، كاهش مالیات و عوارض غیرمستقیم و عوارض دولتی، تدوین یروتكل های عملیاتی، توجه به همه امور مربوطه از زیرساخت ها تا تعیین مسیر دالان ها مورد توافق قرار گرفته است

در رابطه با پروژه بندر چابهار لطفا توضیحاتی ارائه فرمایید؟

بطور طبیعی در ارتباط با ویژگی های بندر چابهار و پروژه هایی که با محوریت این بندر قرار است با بهره گیری از ظرفیت های ملی یا مشارکت دیگر کشورهای علاقمند به مورد اجرا گذاشته شود مناسب است با مسئولین مستقیم صحبت شده تا چشم انداز تعریف شده برای این بندر و نقش آن در اقتصاد ملی و نیز اتصال اقتصادی منطقه بصورت دقیق تر مورد بررسی قرار داده شود.

آنچه من می توانم مطرح کنم سه نکته است: اول بندر چابهار چون تنها بندر اقیانوسی کشور است می تواند نقطه وصلی در ایجاد همکاری های دو و چند جانبه با کشورهای منطقه و خارج از منطقه با محوریت موضوعات متنوع اقتصادی باشد. امضای موافقتنامه اخیر را باید در این راستا قلمداد و آن را نقطه آغاز این قبیل امور تلقی کرد، دوم نقش قابل توجهی است که بندر چابهار و همچنین منطقه آزاد آن می تواند در توسعه محور شرق در کشورمان با جذب سرمایه گذاران داخلی و خارجی، ایجاد واحدهای تولیدی به ویژه صنعتی و طبیعتا تولید فرصت های شغلی داشته باشد.

همان گونه که قبلا شاید شنیده باشید در توافق بین دولت های ایران و افغانستان در چابهار 50 هکتار زمین به تجار و سرمایه گذاران افغانی اختصاص داده شد که بر همین اساس تعدادی از آنان با دریافت زمین و ایجاد تاسیسات فعالیت اقتصادی خود را از سنوات گذشته در چابهار آغاز نمودند. موج جدید حضور تجار و سرمایه گذاران افغان در منطقه آزاد چابهار و بهره گیری از ظرفیت های این منطقه می تواند در قیمت تمام شده کالاهای وارداتی و صادراتی به افغانستان و استفاده از این مسیر به عنوان یکی از مسیرهای ترانزیت نقش مناسبی داشته باشد.

سوم افزایش ظرفیت های بندر چابهار می تواند سهولت های بیشتری را در ترانزیت و حمل و نقل کالا و انرژی در محور شمال - جنوب به ویژه بین کشورهایی را که دسترسی به آب های آزاد ندارند فراهم آورد. در واقع توسعه این بندر فرصتی برای همه کشورهای منطقه محسوب می گردد که باید در قالب حسن مناسبات و تعامل همه جانبه به بهره برداری برسد.

پیش بینی شما از حجم مراودات اقتصادی بین دو کشور چیست؟

با توجه به وجود ظرفیت های گوناگون برای همکاری دو کشور در حوزه های تبادلات تجاری، توسعه صنایع کوچک و متوسط و انتقال دانش فنی مربوطه، همکاری در حوزه معادن و فرآوری مواد معدنی و توسعه ترانزیت امکان همکاری های دو جانبه و حتی چند جانبه کاملا میسر و چشم انداز مثبتی را در مقابل ما قرار داده است.

علاوه بر این، اقتصاد می تواند عامل موثری در توسعه مناسبات و پیوندهای دو کشور در دیگر حوزه های دوجانبه نیز محسوب شود. همان گونه که قبلا نیز گفته شد باید به دنبال مفهوم پایداری در مناسبات و منطقی سازی تعاملات اقتصادی با توجه به ظرفیت های موجود بود. از این منظر ارزیابی های موجود موید افزایش حجم مبادلات دو کشور است.

پروژه های مهم بین دو کشور؟

از مهم ترین پروژه های بین دو کشور می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1-  تکمیل راه آهن خواف – هرات که در واقع امکان انتقال ریلی کالا بین بندرعباس تا هرات را میسر و از مزیت های منحصر به فرد خود در حوزه انتقال کالا و به ویژه ترانزیت در مقایسه با انتقال کالا به صورت جاده ای برخوردار است.

2- ترمیم جاده از نقطه مرزی ماهیرود در استان خراسان جنوبی به مرکز استان فراه در افغانستان که در راستای افزایش تعاملات تجاری و ترانزیتی بین دو طرف موثر خواهد بود.

3- توسعه زیرساخت های نقطه مرزی میلک در استان سیستان و بلوچستان با استان نیمروز افغانستان منجمله پل دوم مرزی که روی رودخانه هیرمند به صورت مشترک احداث خواهد شد.

4- همکاری در فعال سازی محور ترانزیتی چابهار – میلک – زرنج

5- توسعه و افزایش تعداد نقاط رسمی مرزی بین دو کشور. در این زمینه در حال حاضر سه مرز رسمی بین دو کشور وجود داشته (دوغارون در استان خراسان رضوی، ماهیرود در استان خراسان جنوبی و میلک در استان سیستان و بلوچستان) و مذاکرات مقدماتی برای افزایش مرزهای رسمی در جریان است. هدف اصلی از این اقدام کمک به افزایش مبادلات بین دو طرف در قالب های قانونی و نیز توسعه مناطق مرزی در دو کشور می باشد.

با توجه به لغو تحریم ها چه پیشنهادی به صادرکنندگان ایرانی دارید؟

با توجه به ضرورت اصل حفظ بازار و توسعه آن، توجه به چند موضوع حائز اهمیت است: کیفیت کالاهای صادراتی، انجام تحقیقات لازم در مورد بازار این کالاها و در واقع توجه به تقاضای بازار از منظر مصرف کننده افغان، فراهم نمودن زمینه مشارکت طرف های تجاری افغان در فرآیند تولید، همچنین بهره گیری از ظرفیت های خوب افغانستان با مشارکت تجار افغان در صادرات مجدد کالا به دیگر کشورها. علاوه بر این با توجه به تمایل افغان ها به توسعه صنایع کوچک و متوسط، فرصت مناسبی برای حضور شرکت های مهندسی و سازندگان ماشین آلات برای بهره گیری در این بخش فراهم است.

در چه حوزه هایی کشور افغانستان پتانسیل جذب سرمایه گذار خارجی را دارد؟

ظرفیت های تجاری و اقتصادی ایران و افغانستان در حوزه های گوناگونی نظیر تامین انرژی، ترانزیت، تکنولوژی اطلاعات، معدن و خدمات فنی و مهندسی علی الخصوص در حوزه های زیرساخت و توسعه شهری نیز قابل برنامه ریزی و بهره برداری خصوصا در قالب های مشترک می باشد .

نقش اتاق های بازرگانی دو کشور در تعاملات اقتصادی را چگونه ارزیابی می کنید؟

با توجه به اینکه بخش عمده ای از تجارت کشورها براساس فعالیت های تجار و بخش خصوصی صورت می گیرد، به طور طبیعی تشکل های مرتبط در این حوزه نیز می تواند در بسیاری از زمینه ها که در مجال دولت ها نمی گنجد کارساز باشد بنابراین توسعه حضور بخش خصوصی و اتاق های دو کشور به مثابه نماینده و صدای بخش خصوصی در تعاملات اقتصادی همواره با اهمیت تلقی می گردد. در این زمینه گام های اولیه به منظور تشکیل اتاق مشترک بین دو طرف برداشته شده و این اتاق در طرف ایران تشکیل شده و منتظر تشکیل آن در طرف افغانستان می باشیم.

یکی از مولفه های صادرات، گسترش خطوط هوایی و امنیت جاده های زمینی است. با توجه به نیاز تجار، در زمینه گسترش و امنیت راه چه برنامه هایی در پیش رو است؟

امنیت جزو لاینفک توسعه می باشد و طبیعی است دو کشور نسبت به گسترش امنیت حساسیت های بالایی داشته و سازوکارهای لازم در نشست های مختلف به طور مداوم بررسی و تبادل نظر می گردد. در کمیسیون مشترک دو کشور و کمیته های مشترک مرزی و دیگر نشست های دوجانبه، منطقه ای و بین المللی همواره بر توسعه همکاری ها تاکید شده است.

در خصوص برقراری خطوط هوایی گام های مناسبی برداشته شده و خطوط پروازی از هر دو طرف بین پایتخت های دو کشور و برخی شهرهای دیگر ایجاد گردیده است. در حال حاضر هفته ای پنج پرواز بین تهران و کابل به صورت مستقیم برقرار و بین شهرهای مزارشریف، هرات و قندهار با مشهد و تهران نیز پرواز برقرار است.

دولت افغانستان برنامه جامع اتصال ریلی خود را طراحی و درصدد اجرای آن می باشد. براساس این برنامه علاوه بر اتصال مراکز مهم در این کشور از طریق ریل، ارتباط با دیگر همسایه ها نیز از همین طریق مدنظر قرار گرفته است. در همین راستا ارتباط ریلی خواف – هرات نیز که مورد اشاره قرار گرفت در حال اجراست. در زمینه ارتباط منطقه از طریق خطوط ریلی می توان به توافق اولیه پنج کشور ایران، افغانستان، تاجیکستان، قرقیزستان و چین برای پیوند ریلی اشاره نمود که قطعا تاثیر قابل توجهی در توسعه تعاملات تجاری منطقه ای خواهد داشت.

ارتباط جاده ای بین دو طرف با توجه به مرزهای رسمی که قبلا گفته شد در جریان می باشد. البته این نکته قابل یادآوری است که نیاز بیشتری در حوزه ارتقای زیرساخت جاده ای و همچنین افزایش امنیت در افغانستان مورد نیاز است.

مهم ترین مشکلات شرکت های ایرانی در کشور افغانستان به نظر شما چیست و پیشنهاداتی که برای تسهیل در این حوزه دارید چیست؟

عدم حضور شرکت ها به صورت مستقیم در بازار افغانستان و نداشتن اطلاعات محیطی و عدم شناخت نسبت به نوسانات در این بازار موجب بروز مشکلات در توسعه تعاملات تجاری بعضا می باشد. نگاه بلند مدت و پرهیز از نگرش مقطعی و کوتاه مدت مهم ترین عاملی است که شرکت های ایرانی باید به آن توجه نمایند.

توجه به توصیه های ارائه شده توسط بخش بازرگانی سفارت و بهره گیری از توان آن از مهم ترین پیشنهادات اینجانب می باشد. تجار و فعالان اقتصادی، سفارت را همراه خود بدانند و در صورت وجود ابهام، پیش از انجام فعالیت تجاری با مراجعه به سفارت نسبت به تکمیل اطلاعات خود اقدام نمایند.

آیا افغانستان با وجود جنگ های قبیله ای و وجود طالبان در این کشور برای صادرات و سرمایه گذاری امن است؟

افغانستان با جمعیتی در حدود 31 میلیون نفر و با حجم واردات 97 درصدی، پذیرای انواع کالاها و خدمات از کشورهای جهان می باشد. این کشور در سالی که گذشت چهارمین شریک تجاری کشورمان با صادراتی بالغ بر 2میلیارد دلار بوده است. بنابراین با توجه به ضرورت رفع نیازهای کالایی عامه مردم، برای توسعه صادرات نقش عوامل بازدارنده عمده محسوب نمی شود.

در بسیاری از موارد نیز ریسک ناشی از موارد اشاره شده از منظر تاجر افغان قابل ارزیابی می باشد. طبیعتا هر سرمایه گذاری به هر میزانی در افغانستان با میزانی از خطر در بخش های مختلف مواجه می باشد. از این منظر توصیه سفارت انجام سرمایه گذاری مشترک با تجار افغان بوده است.

همچنین شرایط بکر و عدم حضور جدی رقبای دارای مزیت بالا از ویژگی های این بازار است و فعالان اقتصادی با مطالعه دقیق حوزه مورد نظر و اخذ نقطه نظرات بخش تجاری سفارت می توانند ارزیابی خود را انجام و مبادرت به اخذ تصمیم نهایی نمایند.

مشکلات مربوط به ویزا و مطالبات زیاد برای صدور روادید؟

با توجه به وجود تعداد زیادی از مهاجرین افغانی در کشورمان و وجوه مشترک عدیده و پیشینه فرهنگی و اجتماعی دو کشور همسایه، گردشگری سلامت و زیارتی همچنین حجم بالای روابط تجاری دو کشور، مطالبات بالا برای درخواست ویزا طبیعی می باشد. به منظور تسهیل صدور روادید، با ایجاد سامانه الکترونیکی صدور روادید ضمن حذف دخالت واسطه ها و نوبت دهی سریع زمان انتظار مراجعان به حداقل ممکن رسید.

تسهیلات خاص برای تجار افغان نیز به طور ویژه ارائه می گردد تا این گروه از متقاضیان در اسرع وقت بتوانند از خدمات ویزا بهره مند شوند. در حال حاضر در گروه های مختلف درخواست روادید، فرآیند صدور به صورت روان در حال انجام است و مشکل خاصی به صورت بارز وجود ندارد.

با نگاهی به آمار ویزاهای صادره به خصوص در حوزه تجارت ما با افزایش دو برابری صدور این قبیل ویزاها نسبت به مدت مشایه سال قبل مواجهیم که نشان دهنده اعطای تسهیلات بیشتر در این بخش می باشد و هم اکنون ویزا دغدغه ای برای برادران و خواهران افغانی ما به حساب نمی آید و ما پذیرای متقاضیان افغان هستیم.

به نظر شما درحال حاضر برای افزایش تعاملات و حضور موثر در دیگر کشورها، با توجه به شعار دولت تدبیر و امید در ایران، چه اقداماتی می تواند در دستور کاردولت قرار بگیرد و در این بین نقش سفرا چقدر تاثیر گذار خواهد بود؟

ویژگی مهم دولت تدبیر و امید بهبود روابط بیش از گذشته با دیگر کشورهاست، کشورهایی که بر مبنای احترام و منافع متقابل به دنبال توسعه روابط با ما هستند. در این میان سفارتخانه های جمهوری اسلامی ایران دریچه و اصطلاحا ویترین کشور به حساب می آیند.

در این برهه و با اعلام منویات رهبر معظم انقلاب در خصوص اقتصاد مقاومتی و تاکید ریاست محترم جمهور بر توجه جدی به اقتصاد، وظیفه خطیر شناسایی و توسعه فرصت های اقتصادی در دستور کار تمام سفرا قرار دارد و به طور قطع هدایت و همسو نمودن همه ظرفیت ها در تحقق آن در نمایندگی های کشورمان در خارج از اهم موضوعاتی است که می توان به آن اشاره نمود.

چرا سرمایه گذاری در افغانستان؟

همکاری های خوب تجاری بین فعالان اقتصادی دو کشور، حضور برند های مطرح کشور در این بازار، شناخت نسبتا خوب مردم افغانستان از برند های ایرانی و اعتماد به کیفیت کالاهای تولیدی ایران از نقاط قوت تجارت با افغانستان است و اراده مسئولان بخش های دولتی و خصوصی دو کشور موجب فراهم شدن زمینه همکاری دوجانبه خواهد بود اما نکته مهم در این بین برنامه ریزی برای حضور بلندمدت در این بازار است که فکر میکنم با ورود تولید کنندگان به افغانستان و ایجاد واحد های تولیدی در دل این بازار ضمن تداوم حضور از نیروی کار فعال افغانی بهره بیشتری برده و بستر سازی برای آینده خواهند کرد .

بکر بودن بازار و تمایل افغان ها برای توسعه صنایع کوچک و متوسط یکی از نکات بارز در این حوزه است و تولید کنندگان ایرانی می توانند با وجود این تمایل فزاینده سهم خود را در بازار افغانستان تثبیت نمایند. علاوه بر این بهره گیری از مزیت تعرفه های ترجیحی تولیدات افغانستان به دیگر کشورها نیز می تواند مورد بررسی سرمایه گذاران ایرانی قرار گیرد.

در پایان سخن آخر...

اشتراکات دو کشور دوست و برادر ایران و افغانستان به قدری واضح و مبرهن است و همگان از آن مطلع اند که نیازی به تکرار نیست لیکن نکته قابل توجه چگونگی روابط ما با یکدیگر است. جمهوری اسلامی ایران برای روابط خود با افغانستان اهمیت زیادی قایل است و علاقه مند به برقراری امنیت و توسعه پایدار در این کشور می باشد.

ما علاقه مند هستیم در مسیر گذار از مشکلات، تا حد توان به برادران افغانی خود کمک کنیم. همچنین فرصت های ترانزیتی شرق کشورمان را در اختیار برادران افغان خود قرار دادیم تا ضمن تنوع بخشی به مسیر های ترانزیتی شان در منطقه آزاد چابهار در کنار ما از فرصت های اقتصادی پیش رو بهره لازم را ببرند.

در کنار همه این موارد علاقه مندیم فعالان اقتصادی دو کشور با برنامه ریزی منسجم، توسعه روابط اقتصادی دو کشور را محقق نمایند که همین جا از این عزیزان تقاضا دارم نگاه ویژه و بلند مدت به بازار افغانستان داشته باشند و با ایجاد روابط حسنه و رعایت منافع دو جانبه روابط تجاری پایدار و مستمری را موجب شوند.