گزارشی از روند افزایشی حضور زنان در عرصه خلبانی / صدای گام های زنانه در صنعت هواپیمایی جهان

صنعت هواپیمایی که بیشتر از هر چیز به خاطر مردانه بودنش مشهور است در یک دهه گذشته با تغییرات ساختاری و نگرشی مواجه بوده که به نظر می رسد درهای این صنعت رفته رفته به روی زنان گشوده می شود. حداقل در حد حرف که این طور به نظر می رسد.چنانچه در سال 2010میلادی 15ایرلاین خانم ها را در پست مدیرعاملی یا مدیرکلی قرار دادند که این رقم در سال 2015 به 18نفر رسید.

طبق استاندارد انجمن بین المللی حمل ونقل هوایی  (IATA) اکنون 252 ایرلاین مستقل در دنیا وجود دارد که با توجه به عدد 18 تنها 6درصد این خطوط هواپیمایی به زنان اعتماد کرده و آنها را در پست های بالای مدیریتی قرار داده اند. شاید منصفانه نباشد اگر نقص در عملکرد خطوط هواپیمایی را به حضور به شدت کمرنگ زنان در این صنعت نسبت داد، اما حداقل می توان مکثی روی این موضوع کرد.

براساس آمار

هرچند صنعت هواپیمایی با صنایع دیگر متفاوت است اما به لحاظ حضور زنان در عرصه کسب وکارها در بسیاری از صنایع قدم هایی برادشته شده و حضور زنان بسیار پررنگ تر شده است.

گزارش مؤسسه McKinsey&Co نشان می دهد که بین سال های 2011 تا 2013 حضور زنان در پست های مدیریتی 30درصد افزایش یافته است. مطالعه شرکت مشاوره EY در سال 2013 هم مشخص می کند با اینکه ایرلاین ها اکنون تمایل بیشتری به استخدام خانم ها در پست های مدیریتی دارند، اما هیچ یک از خطوط هوایی ثبت شده در بورس S&P1500 مدیرعامل زن ندارند. ولی این روزها شرکت های هواپیمایی  که مشتری محور محسوب می شوند و ارائه خدمات بهتر به مشتری دارند تمایل بیشتری به استخدام مدیرعامل زن  نشان می دهند.

وقتی پرونده بیش از 200هواپیمایی در سراسر جهان را مطالعه می کنید، اختلاف در ایجاد تنوع مدیریتی خود را به شدت نشان می دهد. دلایل این تغییرات شاید چندان قابل درک نباشد. چندان عجیب نیست که بیشتر هواپیمایی های مشتری محور جدید حامی جذب تعداد بیشتری از خانم ها هستند، درحالی که همتایان قدیمی تر و بزرگ تر آنها همچنان در پس پرده روزهای دور مهندسی و پرواز مانده اند و به نظر می رسد هنوز هم گرفتار تعصبات گذشته و سنت های ساخته شده در قدیم هستند.

در گذر تاریخ

مخالفت ایرلاین ها با خانم ها تا دهه 90میلادی ادامه داشت. کافی  است نگاهی به عقب بیندازید تا نمونه های زننده و تلخ این مخالفت را در دهه های 70 و 80میلادی ببینید. در آن زمان این مهندس ها بودند که ایرلاین ها را می چرخاندند، اما تصویر بزرگی که از هواپیما به عنوان پدیده ای برای ثروتمندان ساخته شده بود، جای خود را به کسب وکاری مشتری محور داد؛ جایی که مهارت افراد بر مهندسی برتری پیدا کرد. قرار گرفتن خانم ها در پست های مدیریتی تنها به صنعت هواپیمایی محدود نمی شود، اما تفاوت کلیدی این مسئله در این صنعت با سایر صنایع، سرعت تغییر است؛ چیزی که در سایر صنایع با شتاب بالایی اتفاق می افتد، اما در صنعت هواپیمایی کند و بی رمق است.

اگرچه صنعت هواپیمایی به ندرت در مسیری قابل پیش بینی قدم برمی دارد، ولی غلط است اگر نرخ پایین مشارکت زنان در این صنعت را به نوسانات فضای این صنعت ربط دهیم.

براساس منطق قطعاً این ویژگی به جای اینکه عادت های قدیمی را محکم تر کند، باید به تغییرات شتاب دهد. اینکه هواپیمایی های قدیمی تر تن به تغییر می دهند یا همتایان جدید آنها تفاوت شان را با قدیمی ها حفظ خواهند کرد، چندان مشخص نیست، اما آنچه معلوم است اینکه در آسیا و اقیانوسیه اکنون شش مدیرعامل زن در صنعت هواپیمایی فعالیت می کنند.

آسیا و اقیانوسیه از نظر مدیران زن صدرنشین هستند. پس از آنها نیز اروپا با چهار مدیرعامل زن، آمریکای جنوبی و خاورمیانه هر یک با سه مدیرعامل زن و آفریقا تنها با دو مدیرعامل زن در رده های بعدی قرار گرفته اند.

دلایل تعداد اندک زنان  خلبان

وقتی در هواپیما می نشینید، کمربند پرواز را می بندید و آماده سفر هستید، معمولاً غیر از صدای مهمانداری که نکات ایمنی را برای تان شرح می دهد، صدای خوشامدگویی را می شنوید که مربوط به خلبان پرواز است. تابه حال چندبار صدای خلبان زن در پروازها به گوش تان خورده است؟ پاسخ بسیاری از مسافران هواپیما مشترک است: اصلاً یا خیلی به ندرت.

اگرچه در صنایع هواپیمایی در سراسر دنیا کارمندان زن زیادی هستند، از مسئول گیت ها گرفته تا مهماندار، اما مردان همچنان در کابین اصلی هواپیما پادشاهی می کنند. با برقراری چنین جوی بر صنعت هواپیمایی جهان آماری بهتر از این به دست نمی آید که زنان تنها حدود 5درصد از جمعیت 53هزار نفری  «انجمن خلبانان هواپیمایی» را تشکیل بدهند.

کار این انجمن معرفی و به کارگیری خلبان ها در خطوط هوایی محلی و بزرگ آمریکا و کاناداست. آمار دیگری هم در این زمینه وجود دارد. به این صورت که در کل دنیا تنها 450خانم کاپیتان پرواز هستند. کاپیتان پرواز کسی است که تمامی گروه پروازی، از خلبان و کمک خلبان گرفته تا خدمه پرواز زیر نظر او هستند.

آنگلا ماسون، کاپیتان بازنشسته پرواز اعتقاد دارد: چندان هم تعجب آور نیست که خانم ها در این شغل تمام مردانه و پراسترس حضور پررنگی نداشته باشند چون این شغل نیاز به آموزش های مداوم و گران، مدت های طولانی دوری از خانه و خانواده و صرف وقت زیاد دارد؛ مشکلاتی که تشکیل خانواده را برای خانم ها سخت می کند.

خانم ماسون می گوید: اگر مسئله این شغل تنها پرواز بود، خانم های زیادی سراغش می رفتند، اما به گفته او این شغل تنها پرواز نیست. این شغل مجموعه ای از شرایط پیچیده و نخواستنی ، به ویژه برای زنانی است که جاه طلبی، اهداف مالی و حمایت خانواده را ندارند.

پرواز از نظر خانم ماسون چیزی است که از ته دل باید آن را بخواهید چون حتی بدون توجه به جنسیت افراد در این شغل چالش ها و آسیب های زیادی وجود دارد، اما یک روی دیگر سکه این است خانم هایی که این شغل را انتخاب کرده اند می گویند نمی توانند به هیچ شغل دیگری جز خلبانی فکر کنند. آنها لابد جاه طلبی و اهداف مالی بزرگ تری دارند.

آمار زنان خلبان در جهان

• هواپیمایی American Airlines  344 خلبان زن دارد. این یعنی 4درصد خلبانان این خط هوایی زن هستند.

• هواپیمایی Alaska Airlines 53 خلبان زن دارد. این یعنی 4درصد خلبانان این خط هوایی زن هستند.

• هواپیمایی JetBlue 78 خلبان زن دارد. این یعنی باز هم مثل دو هواپیمایی بالا تنها 4درصد از خلبانان این خط هوایی زن هستند.

برای آموزش هر خلبان باید 100هزار دلار هزینه شود تا یک نفر از صفر شروع کرده و به یک خلبان تراز اول تبدیل شود. اکثر زنانی که آموزش خلبانی می بینند به بخش تجاری می روند، اما هنوز هم تعداد کمی خلبان نظامی زن در جهان وجود دارد ولی با تمام این اوضاع و احوال به نظر می رسد خلبان های زن در جهان تعداد روبه افزایشی دارند و در آینده ای نزدیک تعدادشان از وضع فعلی بسیار بیشتر خواهد شد.