سرمایه‌گذاری در صنعتی مرده

رویای صادرات گاز به اروپا، موجب شده تا ساخت کشتی حمل ال‌ان‌جی در دستور کارجدی وزارت نفت قرار گیرد، در حالی که از دید کارشناسان فرصت ایران برای سرمایه‌گذاری در ال‌ان‌جی از دست رفته و گاز ال‌ان‌جی برای ایران به دلیل نبود بازار، سرمایه‌گذاری در صنعتی مرده است. وزارت نفت برای صادرات ال‌ان‌جی در دوران پساتحریم برنامه مفصلی دارد به گونه‌ای که با تکمیل پروژه ایران ال‌ان‌جی، گاز مایع شده را به کشورهای مختلف جهان به ویژه اروپا صادر کند. با توجه به سیاست‌های صادرات گاز ایران از طریق ال‌ان‌جی، ساخت کشتی‌های حمل گاز مایع شده در دستور کار قرار گرفته است.

در همین راستا نیز ساخت اولین کشتی حمل ال‌ان‌جی گاز مایع طبیعی ایران را در قالب تفاهم‌نامه‌ای با یک شرکت معتبر آلمانی به امضا رسانده است. اسماعیل صادقی، مجری ساخت کشتی‌های حمل گاز مایع طبیعی ال‌ان‌جی اعلام کرد: مذاکره با تمامی شرکت‌های سازنده کشتی‌های حمل ال‌ان‌جی جهان به ویژه شرکت‌های کره جنوبی، ژاپن و چین آغاز شده است.

این موضوع برای وزارت آن‌قدر مهم است که علی خیراندیش مدیر عامل شرکت مایع‌سازی گاز درباره هزینه ساخت هر فروند کشتی ال‌ان‌جی اعلام کرده است: «اعتبار برای هر فروند کشتی ال‌ان‌جی، حدود 200 میلیون دلاربرآورد شده است، بنابراین برای در اختیار داشتن حدود 25 فروند کشتی به 5 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز است. برای حمل هر یک میلیون تن ال‌ان‌جی در سال حداقل به یک فروند کشتی 150 هزار متر مکعبی نیاز است، بنابراین برای در اختیار داشتن حدود 40 فروند کشتی 10 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری ضروری است و برای دو پروژه به 25 کشتی نیاز داریم که در این رابطه راه‌حل‌هایی در نظر گرفته شده است.»

اما استدلال وزارت نفت برای ورود به ساخت کشتی این است که با توجه به افزایش میزان تولید طی سال‌های آینده نیاز به کشتی‌های حمل ال‌ان‌جی بر، هم بیشتر احساس می‌شود که در این صورت خرید کشتی از سایر کشورها مقرون‌به‌صرفه نخواهد بود در نتیجه ساخت کشتی توسط شرکت‌های کشتی‌سازی ایران بیشتر از هر زمانی اهمیت خواهد یافت.

این در حالی‌است که فریدون فشاركی، رئیس شركت بین‌المللی اف ج ایی پیش از این به «فرصت امروز» گفته بود: «در شرایط کنونی ورود ایران به ال‌ان‌جی اشتباه است، زیرا فرصت سرمایه‌گذاری در این حوزه از دست رفته، قراردادهای ال‌ان‌جی بلندمدت است و تا سال 2035 بازار آن اشباع شده و ایران نمی‌تواند بازارهای جهان را تحت تأثیر خود قرار دهد. اگر 10 سال گذشته شرایط کنونی بود، ال‌ان‌جی برای ایران سودآور بود اما امروز بازار جدی وجود ندارد. قطر، عربستان، استرالیا و آمریکا در گاز ال‌ان‌جی سرمایه‌گذاری کرده‌اند و تجهیزات و کشتی‌های لازم را دارند.»

همچنین حسن خسروجردی، یکی از فعالان بخش خصوصی در حوزه انرژی نیز به «فرصت امروز» اعلام کرده بود که بهتر است تمرکز دولت در بخش‌های دیگر گاز باشد نه بحث صادرات ال‌ان‌جی. حال سوال اینجاست چرا با وجود اینکه شرایط برای ورود به پروژه ال‌ان‌جی مهیا نیست، وزارت نفت تلاش گسترده‌ای را برای این کار آغاز کرده و آیا این اقدام کارشناسی شده است.

احمدی بافنده، به‌عنوان کارشناس در امور کشتیرانی و انرژی و مدرس دانشگاه در این زمینه با اشاره به اینکه ساخت کشتی ال‌ان‌جی 10 سال گذشته در کشور مطرح شد به «فرصت امروز» می‌گوید: «آن زمان رایزنی‌هایی با آلمانی و فرانسوی‌ها صورت گرفت اما بنا به دلایلی ساخت این کشتی‌ها از دستور کار خارج شد. در این مدت کشورهایی همچون قطر، چین و آمریکا در این زمینه ورود کردند و به موفقیت‌هایی نیز دست یافتند.»

وی با بیان اینکه نباید راهی که در خام‌فروشی نفت خام پیش گرفتیم در گاز نیز ادامه دهیم، می‌افزاید: «در حال حاضر ظرفیت نیروی انسانی متخصص در صنعت نفت و گاز و پتروشیمی افزایش یافته و شاهد هستیم که این افراد در کشورهای منطقه و شرکت‌های بزرگ مشغول کار هستند، چرا باید خام‌فروشی در این صنعت ادامه یابد. با ورود به ساخت کشتی‌های ال‌ان‌جی دنبال چه چیزی هستیم، بازگشت سرمایه در این زمینه توجیه اقتصادی ندارد.»

نویسنده کتاب «ایران از افق دریا؛ ظرفیت‌های دریایی ما» معتقد است در اقتصاد مقاومتی باید دولت سرمایه خود را برای پیشبرد طرح‌های توسعه‌ای در صنعت پتروشیمی ساماندهی کند و حتی می‌تواند مناطق محروم از جمله سیستان و بلوچستان را قطب سرمایه‌گذاری و از بندرچابهار استفاده بهینه کند، چرا با گذشت تجربیات فراوان همچنان به فکر خام‌فروشی این بار در گاز است؟ بافنده تأکید می‌کند که دولت بار دیگر با جمع‌بندی اطلاعات خود نسبت به ورود ساخت کشتی‌های ال‌ان‌جی تجدید نظر و سعی کند با توسعه صنعت پتروشیمی در بالادستی و پایین‌دستی بازارهای جهانی را اشباع کند راهی که پیش روی کنونی دولت است کمترین درآمد را برای ایران دارد.

اما در این ارتباط احمدرضا حیدرنیا، کارشناس حوزه انرژی و متخصص در حوزه پتروشیمی به «فرصت امروز» می‌گوید: «در حال حاضر کشور چین از زغال سنگ، گاز تولید می‌کند یعنی از تمامی داشته‌های خود استفاده بهینه می‌کند، اما ما سعی می‌کنیم گاز خام خود را صادر کنیم و سپس محصولات تولید شده از همان گاز طبیعی را وارد می‌کنیم. مخالف صادرات مازاد گاز طبیعی نیستم و حتی از اینکه کشتی حمل این گاز ساخته شود، اما معتقدم باید طرح‌های توسعه‌ای در کشور اولویت‌بندی شود.»

وی می‌افزاید: «اگر اولویت‌بندی شود متوجه خواهیم شد که ساخت این کشتی اولویت کشور در صنعت نفت و گاز نیست. ما از چشم‌انداز 1404 عقب هستیم و این اقدامات ما را از برنامه عقب‌تر خواهد گذاشت.»