دریچه‌ای برای کسب و کارهای دانش‌محور

نزدیک به شش دهه است که ایجاد اشتغال برای فارغ‌التحصیلان دانشگاهی و به وجود آوردن شرایطی که دانشگاه‌ها بتوانند درآمدی از محل تحقیقات دانش‌بنیان کسب کنند در دنیا مد نظر قرار گرفته، در واقع عدم تکامل زنجیره ساختاری صنعت و دانشگاه، یکی از موانع توسعه علمی و اقتصادی کشورها شناخته شد و برای برطرف کردن این خلأ و ایجاد زنجیره اقتصاد مبتنی بر فناوری، فضایی را برای فارغ‌التحصیلانی كه تمایل به ایجاد شركت‌های تحقیقاتی و مهندسی دارند در مجاورت دانشگاه‌ها تعبیه کردند تا علاقه‌مندان با استفاده از امکانات و شرایط ویژه‌ای که در آن فضا در اختیار دارند و سرمایه‌گذاری علمی خود در محیط مستقر شوند و فعالیت‌های خود را مبتنی بر علم و فناوری با حمایت آن مجموعه آغاز کنند، این مکان‌های ویژه با نام عمومی «پارک علم و فناوری» شناخته می‌شوند که در بارزترین تعریف خود، در تلاشند تا با هم‌افزایی بین فعالان حوزه فناوری، موجب افزایش ثروت جامعه و اشتغال متکی بر علم و دانش شوند.

تعریفی از پارک‌های فناوری

پارك‌های فناوری یكی از نهادهای اجتماعی مؤثر در امر توسعه فناوری و توسعه اقتصاد دانش‌بنیان هستند که در جهت اشتغالزایی تخصصی تحت حمایت دولت، محیط‌هایی مناسب برای استقرار و حضور حرفه‌ای واحدهای فناوری به خصوص شركت‌های كوچك و متوسط، واحدهای تحقیق و توسعه صنایع و مؤسسات پژوهشی را به وجود می‌آورند تا این واحد‌ها در تعامل سازنده با یكدیگر و با دانشگاه‌ها به فعالیت‌های فناوری مشغول شوند، هدف نهایی این هم‌نشینی، ایجاد خوشه‌های فناوری و تسهیل فرآیند جذب، ارتقا و انتشار آن است.

در ایران هم پارك‌های علم و فناوری با رویكرد فرابخشی در جهت رفع نیازهای فناوری و استراتژیك كشور بیش از یک‌دهه است که فعالیت خود را آغاز کرده‌اند. این پارک‌ها عمدتا زیرمجموعه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری هستند. رسالت ویژه این پارک‌ها كمك به پیشرفت كشور با رویكرد پیشرفت درون‌زای فناوری از طریق تشویق و حمایت شركت‌های فناور برای توسعه فناوری و حضور در بازار جهانی است.

پارک فناوری پردیس، پارک فناوری مادر

از سال 82 تا به امروز نزدیک به 30پارک علم و فناوری در کل کشور تأسیس شده که فعالیت‌های گسترده‌ای بر پایه مدیریت دانش‌بنیان دارند، این پارک‌ها با استفاده از فناوری در میان دانشگاه‌ها، مراکز پژوهش و توسعه، شرکت‌های خصوصی و بازار فعالیت می‌کنند و رشد شرکت‌های متکی بر نوآوری را تسهیل می‌بخشند. در این بین پارك فناوری پردیس به‌عنوان مهم‌ترین و بزرگ‌ترین پارك فناوری كشور با مجوز شورای گسترش آموزش عالی در سال 82 زیر نظر نهاد ریاست‌ جمهوری و با همكاری تعدادی از دانشگاه‌ها و مراكز علمی - پژوهشی كشور با هدف تجاری‌سازی دستاوردهای فناوران و ایجاد بستر مناسب برای رشد فناوری و توسعه بازار شركت‌های دانش‌بنیان تأسیس شد.

«فرصت امروز» برای اینکه فعالیت این پارک‌ها و خدماتی که ارائه می‌کنند، از نظر بگذراند به علاوه مزایای این پارک‌ها برای سرمایه‌گذاران بالقوه در حوزه دانش و‌ فناوری را بررسی کند سراغ مهندس مهدی صفاری نیا، دبیر هیأت امنا و رئیس پارک فناوری پردیس رفته است. در ادامه، گفت‌وگوی «فرصت امروز» با وی را می‌خوانید.

خدمات بی‌شمار پارک‌ها به شرکت‌های عضو

صفاری‌نیا، ابتدا درخصوص خدمات ویژه‌ای که برای شرکت‌های عضو پارک در نظر گرفته می‌شود، می‌گوید: خدماتی که پارک‌ها به اعضای خود می‌دهند قدری متفاوت است اما ارائه خدمات‌تخصصی برای تجاری‌سازی طرح‌ها و ایده‌های فناورانه و همچنین حمایت‌های ویژه مانند معافیت مالیاتی، تسهیلات مالی و وام از مزایایی است که شرکت‌های مستقر در پارک‌های فناوری از آن بهره‌مند می‌شوند تا بخشی از نیازهای مالی آنها تأمین شود.

وی می‌افزاید: پارک‌ فناوری پردیس علاوه بر حمایت‌های فوق با ارائه خدمات تخصصی، نیازهای شرکت‌ها از جمله گرفتن مجوزها و تأییدیه‌های لازم، هماهنگی با ادارات دولتی مانند بیمه و... را تسهیل می‌کند.همچنین دسترسی راحت و سریع‌تر به مقالات و رفرنس‌های علمی و برقراری ارتباط با مراکز علمی داخلی و خارجی از دیگر کمک‌هایی است که پارک‌ فناوری پردیس به اعضا اختصاص می‌دهد.توانمند‌ســــازی شرکت‌های دانش‌بنیان از دیگر وظایف این پارک‌هاست. پارک‌ها کمک می‌کنند تا مشکلات و موانع این شرکت‌ها برطرف شود.

صفاری‌نیا تصریح می‌کند: اعمال معافیت‌های مالیاتی برای شرکت‌های فعال مهندسی از دیگر مزیت‌هایی است که در پارک فراهم شده است. معافیت از پرداخت قبوض آب، برق، گاز، تلفن و عوارض شهرداری و همچنین معافیت از قانون کار و معافیت گمرکی از دیگر مزایای عضویت در این پارک است؛ شرکت‌های عضو پارک که مجوز دانش‌بنیان را گرفته‌اند می‌توانند از مزایای گمرکی استفاده کنند.

صفاری‌نیا ادامه می‌دهد: بازاریابی شرکت‌ها، حضور در نمایشگاه‌های داخلی و خارجی، اخذ استانداردها و تأییدیه‌ها، کمک‌هزینه‌های تهیه طرح‌های اقتصادی، گزارش توجیه اقتصادی تأمین مالی برای بانک‌ها و آیین‌نامه‌های حمایتی از دیگر مزایای این پارک به شرکت‌های مستقر است. در هر کدام از این بخش‌ها یک سهم را شرکت و سهم دیگر را پارک فناوری پرداخت می‌کند.

 این سهم 100 درصد نیست. مثلاً پارک 30 درصد هزینه حضور شرکت‌ها در نمایشگاه‌های داخلی و خارجی را تقبل می‌کند. خرید یا اجاره زمین در این پارک نسبت به تهران به لحاظ اقتصادی بسیار مقرون‌به‌صرفه‌ است؛ همچنین امکان استقرار بعضی از شرکت‌های هایتک در درون تهران وجود ندارد. این شرکت‌های فناور باید خارج از تهران و در شهرک‌های صنعتی حضور پیدا کنند.

حلقه ارتباطی دانشگاه و صنعت

صفاری‌نیا معتقد است: شرکت‌های دانش‌بنیان بهترین حلقه ارتباطی برای به‌کارگیری فارغ‌التحصیلان دانشگاهی و متخصصان هستند. پارك فناوری پردیس سعی کرده با طراحی و راه‌اندازی سامانه صدف ارتباط بین شركت‌های عضو و دانشگاه‌ها را تقویت و تسهیل کند. آمارهای جهانی نشان می‌دهد 40 درصد فارغ‌التحصیلان دانشگاهی جذب شرکت‌های دانش‌بنیان می‌شوند و سهم محدودی به عنوان هیأت علمی و کارمند جذب دانشگاه و دولت می‌شوند.

درمجمــوع می‌تــوان گفت شرکت‌های دانش‌بنیان بهترین سازو‌كار برای تجاری‌سازی محصولات هستند.انتظار می‌رود خروجی عملیات تجاری‌سازی، محصولی نوآورانه و جدید باشد؛ علاوه بر تجاری‌سازی، باید ایده‌ها و خلاقیت‌های جدید، خروجی این شرکت‌ها باشند.وی می‌افزایـــد: از طـــرف دیگر شرکت‌های دانش‌بنیان بهترین محمل برای به‌کارگیری فارغ‌التحصیلان هستند.

تجاری‌سازی محصول یک فرآیند تخصصی

کارشناسان بر این باورند که تجاری‌سازی محصول یک فعالیت مخاطره‌آمیز، ریسک‌پذیر و پرهزینه است، فرآیندی تخصصی که فراتر از یک فعالیت معمولی و صنعتی است. در این راستا پارك فناوری پردیس، مركز خدمات تخصصی فناوری را با هدف ارائه خدمات تخصصی به شركت‌های دانش‌بنیان و صاحبان طرح‌های فناور در سال 1386 راه‌اندازی کرد. این مركز با درك نیاز شركت‌های دانش‌بنیان به خدمات تخصصی مرتبط با توسعه فناوری ایجاد شده است كه این خدمات از طریق كارگزاران عضو مركز (غالبا شركت‌های خصوصی) ارائه می‌شود.

درواقع یكی از مزیت‌های حضور شركت‌های مبتنی بر فناوری در پارك، دسترسی به خدمات تخصصی به شیوه‌ای آسان، باكیفیت و قیمت مناسب است. بر این اساس در طول این سال‌ها، با شناسایی نیاز به خدمتی خاص، كارگزاری در آن حوزه جذب مركز خدمات شده و به ارائه آن خدمات به متقاضیان پرداخته است.همچنین مركز خدمات تخصصی فناوری، به‌عنوان بازوی اجرایی سازمان‌ها و ارگان‌های مختلف كشور، متولی تجاری‌سازی طرح‌های دانش‌بنیان در زمینه‌های مختلف فناوری مرتبط با آن سازمان‌هاست.

تیم تخصصی مركز خدمات با توجه به نیازهای گوناگون و متنوع هر طرح برای تجاری‌سازی، پس از برگزاری جلسات كارشناسی با صاحبان طرح‌ها، برای هر كدام از طرح‌ها مسیر ویژه‌ای مشتمل بر نیازهای گوناگون طرح (اعم از مالی، مشاوره‌ای، آموزشی، ‌منابع انسانی، قانونی و...) و نحوه رفع آنها تدوین می‌کند. سپس با بهره‌گیری از خدمات قابل ارائه توسط كارگزاران مركز، گام به گام صاحب طرح را برای تحقق تجاری‌سازی طرح، یاری می‌رساند. در این مسیر، كارشناسان تجاری‌سازی مركز، همراه با صاحبان طرح‌ها، به تجاری‌سازی صحیح طرح، كمك می‌كنند. در این حوزه تاكنون بیش از 500 خدمت در سرفصل‌های مختلف به اشخاص حقیقی و حقوقی (شركت‌ها) ارائه شده است.

نگاهی به محصولات تجاری شده پارک فناوری پردیس

رئیس پارک فناوری پردیس در ادامه درخصوص محصولاتی که توسط این پارک تجاری‌سازی شده‌اند می‌گوید: شركت‌های عضو پارك‌ دارای چند صد محصول تجاری شده در بازار هستند كه برای نمونه می‌توان به دستگاه پیشرفته برش جراحی اتاق‌های عمل، دستگاه مانیتورینگ علائم حیاتی بیمار، نسل سوم دوربین‌های سرعت‌سنج خودرو، ویكی فقه و مدرسه فقاهت، نرم‌افزار كتابخانه‌ای سیمرغ، انواع سویچ‌های مراكز مخابراتی، انواع فرستنده‌های رادیو تلویزیونی و دیجیتال، انواعUP ها، ماشین بیهوشی، انواع داروهای نو تركیب برای درمان بیماری‌های هپاتیت بی، آ، و سرطان (اینترفرون، آلفا-دو-بی، فیلگراستیم، اریتروپویتین، پگافرون اینترفرون پگیله)، دارو سردرد میگرنی، داروی زخم پای دیابتی، داروی جلوگیری از تشدید بیماری ایدز، تمیزكننده‌های اولتراسونیك، میكروسكوپ نیروی اتمی و گیت‌های كتابخانه‌ای اشاره كرد.

آینده روشن پارك فناوری

صفاری‌نیا در ادامه درخصوص مجموعه تحت مدیریت خود می‌گوید: چشم‌انداز پارك فناوری پردیس تبدیل‌شدن به بزرگ‌ترین و مهم‌ترین منطقه فناوری در غرب آسیا، با وسعت بیش از 1000 هكتار است.شرکت‌های عضو پارك در 11 بخش فعال هستند. این 11 بخش نیز شامل الکترونیک و نرم افزار، ارتباطات و فناوری، تجهیزات پزشکی، نانو، خدمات فنی و مهندسی، نفت، گاز و پتروشیمی، خدمات تخصصی فناوری، شیمی و زیست فناوری، مخابرات، مکانیک و اتوماسیون و تأمین مالی است که اولویت اصلی فعالیت پارك بر فناوری زیستی و حوزه سلامت، فناوری نانو، فناوری اطلاعات و ارتباطات و مكانیك پیشرفته است.

تأثیر پارک‌های فناوری بر اشتغال

وی در ادامه درخصوص تعداد شاغلان در این مجموعه می‌افزاید: اطلاعات موجود از میزان اشتغال در پارک فناوری پردیس، نشان‌دهنده آن است که اشتغال در این مجموعه از 1300 نفر در سال 1389 به 2250 نفر در سال 1393 رسیده است و البته پیش‌بینی شده است که با تکمیل فاز نخست این پارک، زمینه جذب و اشتغال بیش از 5 هزار نفر نیروی متخصص در شركت‌های دانش‌بنیان عضو فراهم شود.

***

شرایط عضویت در پارک فناوری پردیس

ریاست مجموعه شرایط عضویت در این پارک را این‌گونه توضیح می‌دهد: پارک فناوری پردیس دارای سه بخش «اراضی»، «استیجاری» و «مرکز رشد فناوری نخبگان» برای استقرار شرکت‌هاست كه پس از بررسی درخواست‌های ارائه شده و تطبیق با شرایط شركت روند عضویت ادامه می‌یابد. در بخش اراضی به شركت واجد شرایط، قطعه زمینی واگذار می‌شود تا ضمن طراحی ساختمان، نسبت به احداث و بهره‌برداری از آن و استقرار در پارك اقدام کنند.

شركت‌های فناور و دانش‌بنیانی كه سابقه نسبتاً طولانی فعالیت اقتصادی در حوزه تكنولوژی‌های برتر داشته و دارای آزمایشگاه، كارگاه و كادر تخصصی بوده و امكان توسعه فعالیت و اشتغال را دارا باشند، واجد شرایط عمومی برای استقرار در این بخش هستند. متراژ اراضی قابل واگذاری، از500 تا 2000 متر مربع است. در عین حال، چنانچه برخی متقاضیان به واحدهای تکمیل شده، تمایل داشته باشند، تعدادی آپارتمان مستقل آماده به فروش ایجاد شده و قابل واگذاری به این شرکت‌هاست.

از طرفی، شركت‌هایی كه فعالیت اقتصادی خود را آغاز کرده و حجم فعالیت و توان مالی محدود دارند، می‌توانند واحد‌هایی از بخش استیجاری را اجاره کنند. در این بخش که به عنوان مركز فناوری سراج شناخته می‌شود، متراژ واحدها بین 50 تا 120 مترمربع است.در نهایت فارغ‌التحصیلان و كارآفرینانی كه دارای ایده‌های فناورانه مشخص هستند و از تجربه اندکی در زمینه فعالیت‌های اقتصادی بهره‌مند هستند و البته نیاز به پشتیبانی و حمایت دارند، می‌توانند در مرکز رشد فناوری نخبگان مستقر شوند.