بی توجهی به یکی از عوامل اصلی آلودگی هوا / خودروهایی برای استهلاک ریه ها

پدیده وارونگی و افزایش آلودگی هوا در حالی هر ساله در روزهای سرد پاییز و زمستان تکرار و حالا دیگر به قصه ای پرغصه تبدیل شده که با وجود مشخص بودن عوامل آلایندگی، چندان برنامه جامع و کاملی برای رفع آنها از سوی دولت لحاظ نمی شود.

به گزارش «فرصت امروز»، «خودروهای فرسوده»، «وجود کارخانه ها و معادن قدیمی و آلاینده در اطراف کلانشهرها به خصوص تهران»، «تردد خودروها و موتورسیکلت های کاربراتوری»، «عدم عرضه سوخت مناسب و استاندارد در سراسر کشور» و «کمبود وسایل حمل و نقل عمومی» از جمله مهم ترین عوامل اثرگذار بر افزایش آلودگی به شمار می روند که هر یک به تنهایی بخشی از سیاهی هوا را ترسیم کرده اند.

در این بین، وجود چند صد هزار دستگاه خودروی فرسوده سبک و سنگین در خیابان های کشور، یکی از اصلی ترین عوامل سیاه شدن آسمان کلانشهرها و تنگ شدن نفس شهروندان به شمار می رود، با این حال چندان وقعی به آن گذاشته نمی شود.

خودروهای فرسوده البته فقط مختص ایران نبوده و در بسیاری دیگر از کشورها مانند آمریکا، کانادا، استرالیا، چین، ژاپن و هند نیز به چشم می آیند. این در حالی است که در کشورهای موردنظر، دولت ها برای خروج فرسوده ها از روش های مختلفی استفاده کرده و با در نظر گرفتن مشوق هایی جذاب از جمله پرداخت کمک نقدی، مالکان این خودروها را به اسقاط و جایگزینی خودرو فرسوده شان ترغیب می کنند. 

البته یک فرق بزرگ میان خودروهای فرسوده در ایران و بسیاری دیگر از کشورها وجود دارد و آن، سن فرسوده ها است. در ایران، خودروهای فرسوده گاهی تا بالای 30 سال نیز سن دارند، حال آنکه سن فرسودگی در برخی کشورها حتی به زیر 10 سال نیز می رسد.

هرچه هست، اگرچه در دوره ای خاص طی سال های گذشته، توجه ویژه ای به اسقاط خودروهای فرسوده شد و تعداد زیادی از این خودروها به آهن پاره تبدیل شدند، با این حال رفته رفته از اهمیت این موضوع کاسته شده و در حال حاضر نیز اسقاط فرسوده ها با شیبی کند در جریان است.

هرچند هراز گاهی آمارهایی متفاوت از خودروهای فرسوده در کشور از سوی مسئولان مختلف اعلام می شود، اما هنوز آمار دقیقی از این خودروها وجود ندارد. با این حال طبق آمارهای اعلامی، گفته می شود بین 4 تا 6میلیون دستگاه انواع خودرو فرسوده در کشور تردد می کند که شامل خودروهای شخصی، تاکسی ها، مینی بوس ها، اتوبوس ها، کامیون ها و وانت بارهای پرسن و سال است.

در این بین گفته می شود فقط در تهران حدود یک و نیم دستگاه خودرو سواری فرسوده در حال تردد بوده و یکی از اصلی ترین عوامل آلودگی شدید این کلانشهر، همین «از رده خارج های دودزا و پرمصرف» هستند.

برای آنکه بدانیم فرسوده ها تا چه حد در سیاه شدن هوای پایتخت و نفس تنگی شهروندان و افزایش مرگ و میرها نقش دارند، کافی است رجوع کنیم به اظهارات احمد نعمت بخش، دبیر انجمن خودروسازان ایران. به گفته او، اگر خودروهای فرسوده را در یک طرف و خودروهای مجهز به سیستم یورو 4 را در طرف دیگر قرار دهیم، مشخص می شود فرسوده ها حدود 50 برابر بیشتر آلودگی تولید می کنند.

این موضوع البته در مورد موتورسیکلت های کاربراتوری فرسوده نیز صدق می کند، چه آنکه آنها نیز حجمی وسیع از دود را به ریه شهروندان می فرستند.

داوود میرخانی رشتی، مشاور انجمن خودروسازان کشور، در این زمینه به «فرصت امروز» می گوید: «بیش از 3میلیون دستگاه موتورسیکلت فرسوده در خیابان های کشور تردد می کنند، بی آنکه فکری به حال اسقاط و جایگزینی آنها شود.وی با اشاره به اینکه میزان آلایندگی موتورسیکلت های فرسوده چند برابر مدل های معمولی است، تاکید می کند: با این حال فکر چندانی برای اسقاط آنها نشده و مسئولان به جای توجه ویژه تر به مسئله فرسوده ها، بیشتر دست روی ارتقای استاندارد خودروها گذاشته اند.»

به گفته میرخانی، وقتی می توان با هزینه ای بسیار کمتر از اقداماتی مانند ارتقای استاندارد خودروها، بخش قابل توجهی از مسئله آلودگی هوا را به واسطه خروج خودروها و موتورسیکلت های فرسوده حل کنیم، جای سوال دارد که چرا توجه چندانی به این موضوع نمی شود.

گفته های مشاور انجمن خودروسازان در شرایطی است که گفته می شود تنها در تهران حدود یک میلیون و 500 هزار خودرو و وانت فرسوده در خیابان های این کلانشهر تردد می کنند و با یک حساب سرانگشتی مشخص می شود آنها چیزی معادل 75 میلیون دستگاه خودروی یورو4 آلایندگی به وجود می آورند. علاوه بر این، فرسوده ها مصرف سوخت بسیار بیشتری نیز در مقایسه با مدل های مجهز به سیستم یورو4 دارند و این موضوع سبب می شود اسقاط این خودروها بیشتر و بیشتر اهمیت پیدا کند.

در این شرایط، طبعا با توجه به نقدینگی پایین بسیاری از مالکان خودروهای فرسوده و همچنین بالا بودن قیمت خودروها (به خصوص در بخش خودروهای تجاری)، نمی توان از مشتریان انتظار داشت بدون کمک دولت اقدام به اسقاط و جایگزینی خودروهای قدیمی خود کنند.

به عبارت بهتر، دولت اگر می خواهد با خروج خودروهای فرسوده، قدمی بزرگ در راستای کاهش آلودگی هوا بردارد، راهش این است که از طریق در نظر گرفتن مشوق هایی مانند پرداخت کمک نقدی یا ارائه تسهیلات بانکی، مالکان فرسوده ها را به اسقاط آنها ترغیب کند.

این در حالی است که هم اکنون اسقاط خودروهای فرسوده طبق برنامه پیش نمی رود، بنابراین نمی توان انتظار داشت آلودگی هوا با وجود این خودروها کاهشی ملموس داشته باشد.

علیرضا چلویی، دبیر پیشین انجمن اسقاط ایران، در این زمینه در گفت و گو با «فرصت امروز» بیان می کند: «برای آنکه مشخص شود چند دستگاه خودرو فرسوده اسقاط شده، باید ببینیم چه تعداد خودرو به کشور آمده است، زیرا طبق قانون، به ازای هر خودرو وارداتی، باید چهار خودرو اسقاط شود.»

او با بیان اینکه اسقاط فرسوده ها عملا برنامه ای ندارد، می افزاید: «در حال حاضر سن 20 سال را ملاک فرسوده بودن خودروهای سواری در نظر گرفته اند، حال آنکه خودروهای داخلی خیلی زودتر از اینها دچار فرسودگی می شوند؛ هرچند مطمئن باشید با همین ملاک سنی نیز بیش از 40 درصد از فرسوده ها از رده خارج نخواهند شد، زیرا اصلا ظرفیت اقتصادی آن وجود ندارد.»

به گفته چلویی، بررسی های علمی نشان می دهد خودروهای فرسوده بین 50 تا 100 گرم مواد آلاینده در هر یک کیلومتر پیمایش تولید می کنند، حال آنکه مقدار استاندارد در این مورد برای یک خودرو با استاندارد یورو2، کمتر از سه گرم و در محصولات یورو 4 نیز فقط یک و نیم گرم است.