حمایت تمام‌قد ایران از چینی‌های قطعه‌ساز

پس از اتفاقات جاری کشور درخصوص بحث هسته‌ای و توافق حاصل شده، در‌حالی‌که گمانه‌زنی‌ها بیشتر به سمت و سوی بهبود اوضاع کار و تولید معطوف است، بازار لوازم خودرو کماکان با تردید مواجه است. خودروسازی در ایران (از تولید تا مونتاژ و واردات) همواره یکی از رشته‌هایی است که سرمایه‌گذاران بخشی از فعالیت خود را روی آن متمرکز می‌کنند. اینکه چقدر از نیازهای کنونی در داخل تولید می‌شود، چه مقدار از آن وارداتی است و اصولا قطعات وارداتی از کدام کشورهاست چالشی است که از دیرباز (خاصه در 12 سال اخیر) وجود داشته است. نگاهی به وضعیت کنونی ما را با آنچه هستیم، آنچه می‌خواهیم باشیم و توانایی‌هایی که داریم آشنا خواهد کرد.

ترکتازی چینی‌ها

تا پیش از امضای توافق‌نامه وین به دلیل شرایط خاص تحریم‌ها و نیاز کشور، سرمایه‌گذاران چینی از پر‌و‌پا‌قرص‌ترین مشتریان بازار ایران بودند. روابط مناسب دو کشور و استقبال عمومی تجار و شهروندان ایرانی از کالاهای چینی (به‌هر‌دلیل) روند روزافزون سرمایه‌گذاری این شریک تجاری ایران را نشان می‌دهد. به‌عنوان مثال سیدمحمود عبدی، معاون اقتصادی و سرمایه‌گذاری سازمان منطقه آزاد ماکو در اردیبهشت 94 از امضای تفاهم‌نامه توسعه منطقه آزاد ماکو با یک هلدینگ بین‌المللی چینی خبر می‌دهد و می‌گوید: «براساس تفاهم‌نامه این همکاری‌ها درخصوص سرمایه‌گذاری جهت احداث واحدهای تولید ماشین‌آلات صنعتی، تبادل اطلاعات و تکنولوژی، ساخت کارخانجات تولید قطعات خودرو و... انجام خواهد شد.»

صنعتگر ایرانی می‌تواند

به باور کارشناسان و شهادت دست‌اندرکاران صنعت خودرو، امروزه اغلب تولیدکنندگان بزرگ خودرو در سراسر جهان با ایجاد یک زنجیره، بخشی از تولیدات خود را در کشورهای دیگر تولید می‌کنند و به مصرف می‌رسانند. اینکه صنعتگران چینی (یا هر کشور دیگری) بخواهند از بازار ایران به‌عنوان هدف استفاده کنند از بدیهی‌ترین اصول تجارت است اما این به آن معنی نیست که تولید‌کننده ایرانی توان رقابت با دیگر کشورها را ندارد. مدیرعامل یکی از شرکت‌های سازنده ماشین‌های تراش و دیگر ابزارهای صنعتی در این باره معتقد است: «اگر بخواهیم، می‌توانیم و البته نمی‌توان منکر تاثیر حمایت‌های دولت شد.» این فعال بخش صنعت البته در زمینه‌های مختلف در حال تولید است. یکی از محصولات شرکت او «استپر‌موتور» است که البته نوع تقلبی آن در این سال‌ها به وفور یافت می‌شود.

همایش تجارت و سرمایه‌گذاری

در حالی که لوران فابیوس در روزهای اخیر اظهار امیدواری کرده است تا شرکت‌های پژو و رنو همکاری‌های‌شان را با خودروسازان ایرانی از سر بگیرند، رسانه‌ها خبر از همایشی می‌دهند که با هدف سرمایه‌گذاری (بویژه در صنعت خودروسازی) برگزار خواهد شد. این گزارش‌ها به نقل از حسن تاجیک، سفیر ایران در اتریش حاکی است: «همایش دوروزه تجارت و سرمایه‌گذاری در ایران اول و دوم مردادماه در وین پایتخت اتریش برگزار می‌شود. هدف از این همایش که با عنوان «همایش ایران و اروپا- تجارت و سرمایه‌گذاری» با حضور مقامات عالی‌رتبه اقتصادی و تجاری جمهوری اسلامی ایران و جمهوری فدرال اتریش و بخش‌های خصوصی و نیمه‌دولتی اروپایی در وین برگزار خواهد شد، تشویق سرمایه‌گذاری و تجارت با کشورمان در زمینه‌های معدن و صنایع معدنی، نفت و گاز، پتروشیمی، خودرو و وسایل نقلیه است.»

اینکه 150 گروه و شرکت برای حضور در این همایش اعلام آمادگی می‌کنند تنها یک چیز را نشان می‌دهد: «ایران بازار خوبی برای سرمایه‌گذاری است.» اما سهم شرکت‌های داخلی از این بازار چقدر است؟ به گمان اغلب فعالان اقتصادی، داخلی‌ها سهم کمی از این میدان رقابت می‌برند، زیرا شبکه‌های در‌هم‌تنیده دلالان، مجال بروز و ظهور تولید‌کننده ایرانی‌ را گرفته‌اند.

بازار آشفته، سودهای کلان کذایی

واقعیت امر این است تا زمانی که نظارت نباشد، هیچ امیدی به موفقیت تولید‌کنندگان داخلی نیست و بازار لوازم یدکی پر خواهد بود از اجناس تقلبی که با قیمت اصلی فروخته می‌شود. یک فروشنده لوازم یدکی درباره اینکه چگونه می‌توان جنس اصلی را از تقلبی تشخیص داد می‌گوید: «نمی‌توان تشخیص داد، تنها به وجدان فروشنده برمی‌گردد.» او همچنین از واردات قطعات یدکی چینی برای تولید پرتیراژترین خودروهای کشور انتقاد کرده و می‌گوید: «واردات قطعات یدکی ابتدا باید در مورد شرکت‌های خودروساز ساماندهی و کنترل شود تا قطعات بی‌کیفیت وارد چرخه تولید و خدمات پس از فروش آنها نشود.» او همچنین قطعات مختلفی را کنار هم می‌گذارد و با مقایسه قیمت نوع شرکتی و چینی آن با هم می‌گوید: «مدتی پس از شروع واردات قطعات یدکی چینی، برخی واردکنندگان ایرانی در زمینه واردات قطعات تقلبی فعال شدند. قبلا قطعات تقلبی وارد و با بسته‌بندی واقعی‌اش عرضه می‌شد اما به مرور، قطعات تقلبی به کشور وارد شد و پس از بسته‌بندی جدید، با مارک قطعات اصلی با قیمت بسیار بالاتری به فروش می‌رسد.»

تولید در ایران

به‌درستی مشخص نیست چه میزان از قطعات موجود در بازار ایرانی است و چقدر از آن از دیگر کشورها وارد شده است. بسیار دیده شده، ساخته دست صنعتگران ایرانی با بسته‌بندی و هولوگرام‌هایی که فروشنده‌ها اذعان دارند به‌صورت کیلویی قابل تهیه در بازار است به مصرف‌کننده رسیده است اما هنوز هستند تولیدکننده‌هایی که در کارگاه‌های کوچک و بزرگ خود در حال رونق‌بخشی به اقتصاد کشور هستند. امیرحسین.‌م که مدیرعامل یک شرکت صنعتی است و قطعات مختلفی -از جمله قطعات خودرو- تولید می‌کند به «فرصت امروز» می‌گوید: «محصولات ما با بسته‌بندی خاص خودمان و هولوگرام مشخص وارد بازار می‌شود. دولت با حمایت از تولید‌کننده داخلی می‌تواند نقش مهمی در رونق کسب و کار سازندگان قطعات داشته باشد.» او همچنین معتقد است: «با حمایت دولت قطعا بخش عمده‌ای از نیاز خودروسازان داخلی توسط تولیدکنندگان ایرانی برطرف خواهد شد، زیرا دانش کافی و ابزار لازم، همچنین اغلب مواد اولیه مورد نیاز در کشور وجود دارد.»

نا‌امیدی تولیدکننده

در گذشته‌ای نه‌چندان دور بسیاری از قطعات مورد نیاز خودروسازان ایرانی توسط تولیدکنندگان ایرانی تامین می‌شد. نگارنده قطعه‌سازی را سراغ دارد که تولیدات جلوبندی‌اش تبدیل به برند معتبری شده بود که نه‌تنها شرکت‌ها، حتی مصرف‌کنندگان عادی نیز تمایل زیادی به استفاده از آن برند داشتند. پس از اتفاقات ذکر شده آرام آرام برند مورد نظر به‌نوعی در انزوا قرار گرفت تا جایی که حتی ناچار به تعدیل نیرو شد. یکی از کارگران سابق این کارخانه به «فرصت امروز» می‌گوید: «مدیریت کارخانه به کیفیت قطعه تولید شده اهمیت بسیاری می‌داد و حضور مداوم کارشناسان فنی در خط تولید باعث می‌شد کیفیت اغلب ثابت بماند.» اما همین تولید‌کننده به ناچار پس از مدتی-شاید تحت تاثیر نوسانات ارزی- از حجم فعالیتش کم کرد.

پایان سخن

توافق‌نامه‌ای که هفته گذشته در وین به امضا رسید می‌تواند باعث تحول تازه‌ای در اقتصاد (و ایضا قطعه‌سازی) شود. لازمه تولید، اطمینان سرمایه‌گذاران از بازگشت سرمایه و سود است که با توجه به خبرهایی که به‌تازگی می‌رسد، می‌تواندمحقق شود. ثبات بازار و حمایت دولت از بخش خصوصی می‌تواند سرمایه‌هایی را که در بخش‌های واسطه‌گری به کار گرفته شده است به سمت تولید برگرداند، چیزی که شاید بیش از همه از حجم واردات محصولات چینی به ایران بکاهد. به قول مدیر یکی از شرکت‌ها: «وقتی خارجی‌ها تمایل روز‌افزون دارند در ایران سرمایه‌گذاری کنند، یعنی اینکه این ظرفیت برای سرمایه‌گذاری وجود دارد. حالا چرا سرمایه‌گذار ایرانی نمی‌پذیرد، یا کمتر می‌پذیرد سرمایه‌اش را درتولید به کار گیرد پرسشی است که مسئولان باید تامل بیشتری روی آن کنند.»

این مدیر می‌افزاید: «ما قطعه‌سازان ایرانی حاضریم اما آیا میزان حمایتی که از چینی‌ها و دیگر خارجی‌ها می‌شود از وطنی‌ها هم خواهد شد؟» و این پرسشی است که کسی باید پاسخی به آن بدهد.