جای خالی مجموعه‌داران در اداره تمبر

انجمن تمبر ایران یک سازمان مردم‌نهاد است که با اهداف ریز و درشت زیادی در سال 81 و با مجوز وزارت کشور تاسیس شده است. این انجمن در حال حاضر بیش از 280 عضو رسمی و 450 عضو غیررسمی دارد. برای اینکه از کم و کیف اهداف این انجمن و کارهایی که در حوزه تمبر انجام داده است، آَشنا شویم پای صحبت‌های سیدصابر شمس قریشی رئیس انجمن تمبر ایران نشستیم. 

ابتدا درباره انجمن و خدماتی که به اعضای خود ارائه می‌کند، صحبت کنید. 

مهم‌ترین خدمت ما به اعضا این است که ما این افراد را در مسیر درست جمع‌آوری تمبر قرار می‌دهیم و شیوه‌های درست جمع‌آوری را به آنها آموزش می‌دهیم. هزینه‌ای هم متحمل نمی‌شوند، چون تنها 10هزار تومان حق عضویت سالانه می‌پردازند. همچنین اعضا هنگام خرید می‌توانند از سایر اعضای ما که خودشان صاحب فروشگاه و مغازه و سایت هستند، تا 10درصد تخفیف بگیرند. از دیگر خدمات انجمن می‌توان به برگزاری نمایشگاه در شهرهای مختلف ایران اشاره کرد که برای حضور در این نمایشگاه‌ها حق تقدم با اعضای ماست.

همچنین حراج‌هایی برگزار می‌کنیم تا کسانی که استطاعت مالی کافی دارند و به نوعی حرفه‌ای این حوزه محسوب می‌شوند، در حراج‌ها شرکت کنند. یکی دیگر از محسنات عضویت در انجمن این است که مثلا تمبرهای اختصاصی را که شرکت‌های خصوصی چاپ می‌کنند و تنها در اختیار خود آن شرکت‌ها قرار می‌گیرد، تنها انجمن می‌تواند مقداری از این تمبرها را از شرکت پست بگیرد. ما این تمبرها را با قیمت واقعی‌اش در اختیار اعضا قرار می‌دهیم و گاه پیش آمده که به چندین برابر قیمت فروخته‌اند، چون کمیاب است و در بازار نیست که بخواهند بخرند. از طرفی برای اعضا کارت عضویت معتبر صادر می‌کنیم و مهم‌تر از همه اینها تمبر مورد نیازشان را تامین می‌کنیم. 

به غیر‌ از خدماتی که صحبتش به میان آمد، انجمن چه اقداماتی برای تثبیت موقعیت تمبر به‌عنوان یک میراث مکتوب انجام داده است؟ 

دو کار مهمی که در حال انجام آن هستیم یکی انتشار کتاب تمبر، کامل‌ترین کتاب تمبر ایران است و قبل از پایان سال منتشر می‌شود. این کتاب تمام تمبرهای ایران همراه با قیمت‌گذاری را در بردارد، یعنی کل تمبرهایی را که تاکنون در ایران منتشر شده از تمبرهای دوره ناصری که نخستین‌های تمبر ایران هستند و در سال 1267 در اتریش چاپ شده‌اند تاکنون و این کتاب باید به روز شود و انتشار سالانه داشته باشد. چون قیمت‌ها دائما تغییر می‌کنند. کار دوم انجمن چاپ اوراق مصور تمبر است.

برای هر تمبر آلبومی چاپ می‌شود که به ورق مصور تمبر مشهور است و در واقع به‌عنوان یک آلبوم راهنما عمل می‌کند. با اینکه انجمن توان مالی ضعیفی دارد اما سعی می‌کند در پیشبرد اهداف فرهنگی گام‌های موثری بردارد. در واقع ما داریم کارهایی را انجام می‌دهیم که در حقیقت شرکت پست باید انجام دهد. 

قیمت‌گذاری‌های کتاب براساس چه عناصری صورت می‌گیرد؟ 

قیمت‌گذاری‌ها براساس آرای هیأت امنا صورت می‌گیرد. مهم‌ترین اصل هم عرضه و تقاضای بازار است که قیمت تمبرها را مشخص می‌کند. مثلا ممکن است سال گذشته بلوک تمبری پنج‌ میلیون تومان بوده باشد اما امسال عرضه زیاد شده باشد و بنابراین قیمتش تا سه‌میلیون تومان پایین آمده باشد که ما برای قیمت‌گذاری با این سه میلیون کار داریم. 

برای خیلی‌ها جالب است که بدانند گران‌ترین تمبرها کدامند؟ 

گران‌ترین تمبرها، تمبرهای دوران ناصرالدین شاه است. متاسفانه در آن زمان تمبرها چاپ دوم هم داشتند، یعنی در تیراژ بالا و توسط شرکت‌های خصوصی که نوع چسب آنها فرق دارد و مثلا مرغوبیت چسب اتریش را ندارد و به تمبرهای چاپ دوم مشهورند. گران‌ترین تمبرهای دوره پهلوی دوم مربوط به سری پستی اول و ارزشمند است و همان تمبرهایی است که روی پاکت نامه‌های روزانه وجود دارد و کلکسیون‌دارها باید آنها را جمع کنند، زیرا ارزشمند هستند. بعضی از این تمبرها تا 13‌میلیون تومان هم قیمت دارند و بلوک‌شان خیلی‌گران است. 

دنیای تمبر،دنیای پرپیچ ‌و‌خمی است که عوامل زیادی در ارزش یک تمبر موثرند. از این عوامل بگویید؟ 

در عالم تمبر بلوک مهم است. بلوک یعنی دو تا بالا و دوتا پایین و نه این اینکه چهارتا کنار هم و غیره باشد. کیفیت تمبر و بلوک بودن تمبر در قیمت‌گذاری اهمیت دارد. چسب پشت تمبر، ترک‌خوردگی، شکستگی، شارنیه داشتن و غیره در قیمت‌گذاری تمبر مهم هستند. تمبرهای ناصری همه شارنیه دارند و معمولا قیمت‌های‌شان بالاست و معمولا تقلب‌هایی هم در آنها صورت می‌گیرد مثلا چسب‌هایی به پشت تمبرها اضافه می‌کنند و آنها را شارنیه دار جا می‌زنند که در زمان خرید چسب تمبر باید بررسی شود تا قدیمی باشد نه شارنیه‌های تقلبی. قدمت شارنیه باید در نظر گرفته شود. شارنیه‌های قدیمی یا افتاده‌اند یا در حال افتادن هستند و تنها اثرشان مانده است. 

اداره پست سالانه چند سری تمبر چاپ می‌کند و تا چه اندازه در انتخاب سوژه‌های خود نظر اعضای انجمن و کارشناسان تجربی این حوزه را جویا می‌شوند؟ 

معمولا 22 سری. انتهای هر سال در جلسه‌ای سوژه‌هایی برای خود تعریف می‌کنند که مثلا چه مناسبت‌ها و افرادی باید تمبرشان چاپ بشود. در انتخاب سوژه‌ها اعضای انجمن و کارشناسان این حوزه دخالتی ندارند و نظرشان را جویا نمی‌شوند. در حالی که جای سوژه‌های زیادی روی تمبرهای ایران خالی است. مثلا جای ورزش و قهرمانان ورزشی که در میدان‌های جهانی افتخارآفرینی می‌کنند، روی تمبرهایمان خالی است. زیرا تمبر ورزشی را همه دوست دارند. همین الان هم تمبری مربوط به جام جهانی را چاپ کرده‌اند اما منتشر نشده است و انگار چون از لوگوی فیفا استفاده شده و باید هزینه‌ای به فیفا پرداخت شود، این تمبر منتشر نشده است. این تمبر بسیار زیبا هم هست، ولی تاکنون منتشر نشده است. در حالی که کشورهای خارجی از سوژه‌های ورزشی بهترین استفاده را می‌کنند و در واقع به تقاضای بازار اهمیت می‌دهند. 

سوژه‌های مربوط به گل و گیاه، ورزش، مناسبت‌های ملی و مذهبی، میراث فرهنگی و غیره مهم‌ترین سوژه‌هایی هستند که باید روی تمبرها باشند چون تمبر میراث ملی و میهنی یک کشور است و تاریخ مصور یک مملکت محسوب می‌شود. پس سوژه‌ها نباید گزینشی انتخاب شوند. تنوع سوژه‌ها حسن دیگری هم دارد و آن این است که می‌توانیم به خارج از کشور هم تمبر بفرستیم و با آنها مبادله بکنیم. زیرا یکی از اهداف انجمن تبادل اطلاعات تمبر با ایرانی‌های خارج از کشور است.

انتظار ما از شرکت پست این است که از نظر کارشناسان این حوزه استفاده شود. البته در زمینه‌هایی چون برگزاری نمایشگاه، اداره پست همکاری زیادی با ما داشته است که معمولا این نمایشگاه‌ها با استقبال بسیار زیاد مردم هم مواجه می‌شوند. از دیگر پیشنهادهای ما به آنها این بوده است که روی مرسوله‌های خارجی از تمبر استفاده شود. زیرا فرهنگ یک کشور را می‌توان از طریق تمبر به کشورهای دیگر صادر کرد. این آسان‌ترین راه برای معرفی تاریخ یک مملکت هم هست، اما هنوز چنین کاری صورت نگرفته، در حالی که کم‌هزینه‌ترین راه است. 

جلساتی هم با اداره پست برای پیگیری مطالبات خود داشته‌اید؟ 

اداره تمبر شرکت پست ‌تنها متولی چاپ تمبر در ایران است، بنابراین رابطه ما به‌عنوان یک انجمن مردم‌نهاد با آنها ضروری است، به همین دلیل جلسات زیادی با مسئولان این حوزه داشته‌ایم. مثلا برای اختصاص دادن مکانی به افراد این حوزه، قرار بود موزه تمبر را در اختیارمان قرار دهند اما تاکنون این کار انجام نشده و افراد در کوچه پست سمت میدان توپخانه جمع می‌شوند که وضع اسفناکی است و در شأن این آدم‌ها نیست و خارجی‌ها هم به این کوچه می‌آیند و حالت ناخوشایندی دارد. در حالی که رییس‌جمهوری از انجمن‌های مردم‌نهاد دفاع کرده و امیدواریم که مسئولان شرکت پست هم در راستای اهداف ایشان گام بردارند. 

همچنین یکی از کمک‌هایی که قرار بود به ما بکنند، چون چاپخانه دارند مربوط به چاپ کتاب تمبر ایران بوده است که درنهایت انجام نشد و میزان هزینه‌ای که از ما طلب کردند یعنی 33 میلیون تومان، چندین میلیون از هزینه بازار آزاد بیشتر بود و در‌نهایت ما با مشارکت اعضای انجمن هزینه کتاب را آماده کرده‌ایم. در‌حالی‌که کتاب تمبر را شرکت پست باید منتشر کند و این کتاب به‌نوعی تاریخ شرکت پست است ولی ما انجام داده‌ایم بدون اینکه کمکی در این زمینه به ما بشود.

 خلاصه اینکه جلساتی با مسئولان شرکت پست برای پیگیری خواسته‌های‌مان داشته‌ایم. چون در واقع ما و شرکت پست هدف مشترکی به نام تمبر و انتشار و زنده نگه داشتن فرهنگ آن داریم. امیدواریم در ادامه همکاری‌های بیشتری در این زمینه با ما بشود. البته کارهای ما بیشتر با بخش مهندسی عملیات پستی شرکت پست است که مسئولان این بخش معمولا همکاری‌های زیادی با ما دارند اما لازم است که همکاری قسمت‌های بالاتر شرکت با این بخش بیشتر شود. به‌طور‌کلی در حوزه تمبر به دلیل بار فرهنگی و ارزشی‌ای که دارد باید افراد دغدغه‌مند و کارشناس در رأس کار باشند. چون بوده‌اند کسانی که حتی نمی‌دانستند تمبر را با کدام (ت یا ط) می‌نویسند. به نظر می‌رسد که در ایران مجموعه‌داری یک حوزه مردانه است؛ در حوزه مجموعه‌داری تمبر خانم‌ها هم حضور دارند؟ چند نفر خانم در این حوزه هستند که پزشک هم هستند و بسیار فعال و آشنا به این حوزه‌اند. 

اخبار تمبرهای جدید 

به غیر‌ از تمبر فیفا که هنوز چاپ نشده، دو تمبر دیگر هم قرار است چاپ شود. تمبر پل که تصویر پل‌های شهرهای مختلف ایران است و به‌صورت مینی‌شیت (یعنی 19 تمبر که در کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند) و جاری چاپ می‌شده است اما فعلا کاغذ ندارند و این مشکل کمبود کاغذ همیشه در پست وجود داشته است. 

این تمبر مینی‌شیت به دو صورت یعنی در تیراژ بالا مثلا روی 100هزار قطعه برای همه مشترکان و به‌صورت تمبر طلایی مثلا 15هزار تیراژ تولید می‌شود که همانند همان تمبر مینی‌شیت با تیراژ کم است و فقط رنگ آن تفاوت دارد. شرکت پست این تمبر طلایی را در اختیار کسانی قرار می‌دهد که آبونمان شرکت هستند. این تمبر خیلی ارزشمند است. این تمبر را ما به اداره پست پیشنهاد داده بودیم و این کار را انجام دادند. نوروز 91 این کار انجام شد، در تیراژ 20هزار قطعه که حتی به مشترکان هم در میزان کم داده می‌شود و گاه همان روز اول قیمتش چندین برابر می‌شود.گرچه این تمبر نوعی سرمایه  برای آینده است اما به‌دلیل درآمدزایی کم برای صاحبانش هر کسی این کار را انجام نمی‌دهد. اما این کار ادامه پیدا نکرد. هر قطعه معمولی‌اش حدود 12 هزار تومان و خیلی گران است. تیراژ آن را باید پایین بیاورند تا ارزش بالایی پیدا کند. تمبر طلایی را فقط اداره پست می‌تواند به افراد بدهد. تمبرهای طلایی هر قطعه‌اش تا 30 هزار تومان هم قیمت دارد. 

شیوه‌های جمع‌آوری تمبر

افراد باید تمبر را به‌صورت سالانه و کامل جمع کنند. مثلا تمبرهای جاری را که روی پاکت‌ها مصرف می‌شوند و تمبرهای اختصاصی را جمع کنند. تمبرهای به‌دردنخور انبوه با قیمت کم نخرند. تمبرهای جدید را از شرکت پست آبونه بشوند. تا هر تمبری که چاپ می‌شود، برای‌شان کنار بگذارند و برایشان بفرستند. همچنین برای جمع‌آوری تمبر بهتر است که از دوره پهلوی دوم شروع کنند چون تقلب ندارند. البته تمبرهای باطله دوران ناصری را هم می‌توان جمع کرد که تقلب ندارند. البته گام نخست و اصولی این است که از انجمن شروع کنند تا آموزش‌های لازم را در این زمینه در اختیار آنها قرار دهیم. 

تمبر حوزه‌های گوناگونی دارد. از تمبرهای یادگاری گرفته تا تماتیک، تمبر جاری و پاکت مهر روز. ممکن است که کسی همه حوزه‌ها را جمع‌آوری کند یا کسی تنها یک حوزه مشخص را. حتی تمبرهای خارجی را هم جمع می‌کنند که البته در ایران خیلی مورد استقبال نیست. در جمع‌آوری تمبر همچنین باید دقت کرد که تمبر به اصطلاح لق نباشد. به‌اصطلاح می‌گوییم تمبر نباید لق باشد. پشت تمبر هم خیلی مهم است. پشت تمبر نباید زرد باشد. در مناطق شرجی مانند شمال و جنوب تمبرها پشت‌شان همیشه قهوه‌ای می‌شود و کیفیت خود را از دست می‌دهند. پس نگهداری از تمبر بسیار مهم است. همچنین نباید تمبر ارزان خرید و بهتر است که پول بیشتر بدهید زیرا با گذشت زمان ارزش بالایی پیدا می‌کند. تمبر را به‌خاطر کیفیت بخرید اگر می‌خواهید که بعدا به سرمایه تبدیل شود و حتما بلوک بخرید تا بعد بتوانید آن را بفروشید. 

تبعات کمبود کاغذ در حوزه تمبر  

تمبر باید به‌روز باشد. تمبرهای مناسبتی باید سر تاریخ مقرر هر مناسبت چاپ شوند اما در بیش از 20 سال اخیر هیچ‌گاه تمبرها به موقع چاپ نشده‌اند. مثلا 17مهر روز جهانی پست است. ایران هم برای این روز تمبر چاپ می‌کند اما همیشه با تاخیر بوده است. یا تمبر سالگرد 34 انقلاب اسلامی در حالی چاپ شد که سالگرد 36 انقلاب است. حال کلکسیون‌دارها مانده‌اند که این تمبر را در زمره تمبرهای سال 91 محسوب کنند یا سال 93. همچنین دو سال پیش به مدت 9ماه کاغذ برای چاپ تمبر نداشتند یعنی 9ماه تمبری چاپ نشد. اما معضل این است که بعد از آماده شدن کاغذ، همه تمبرها را با قیمت بالا چاپ کردند. در‌حالی‌که مثلا یک دانش‌آموز یا یک دانشجوی علاقه‌مند قدرت خرید این تمبرهای گران‌قیمت را ندارد. تمبر اگر قرار است فراگیر شود باید قیمت مناسبی داشته باشد. یا مثلا تمبرهای نوروز یک سال که چاپ نمی‌شود، سال بعدش هر دو با هم چاپ می‌شوند؛ این کار اشتباه است و تاریخ در تمبر و به‌روز بودن بسیار مهم است. سالی که گذشت را نباید دیگر چاپ کنند. کاغذ که می‌آید همه تمبرهای در نوبت را چاپ می‌کنند. 

یا مثلا سال 59 تا 68 که کاغذ به اندازه کافی از زمان قبل به جا مانده بود، تمبرهایی چاپ می‌شد با تیراژ پنج‌میلیون که این تیراژ مانع ارزشمند شدن تمبر می‌شد و در واقع تمبرها را خراب می‌کردند. هنوز با گذشت بیش از 30 سال تمبرهای آن زمان را به قیمت پنج تا یک تومانی می‌خرند. الان که جمعیت ایران چندین برابر شده است، تیراژ به 200 هزار رسیده و بهتر شده و مجموعه‌داران تمبر خواهان این هستند که حتی 50هزار عدد دیگر هم کم شود که تمبر زود نایاب شود و آن کسی که تمبر می‌خرد، سرمایه ارزشمندی داشته باشد.