تفکیکی دلپذیر و سودآور

مسئله افزایش ضایعات مواد‌غذایی به علاوه تولید هرچه بیشتر زباله‌های بی‌مصرف در دنیا یکی از چالش‌های جدی برشمرده می‌شود. بسیاری از کشورهای پیشرفته برای حل این مسئله در بخش‌های مختلف و صنایع متفاوت راهکارهایی را به کار گرفته‌اند و تقریباً بر این مشکل فائق آمده‌اند اما در این بین کشورهای در حال توسعه همچنان در حال آزمون و خطا برای مسئله کاهش ضایعات از خانه تا کارخانه هستند. همچنین سازمان FAO به‌عنوان رسمی‌ترین سازمان بین‌المللی در حوزه کشاورزی و مواد‌غذایی راهکارهای بسیاری برای جلوگیری از دورریز مواد‌غذایی به مسئولان کشاورزی و تأمین‌كنندگان موادغذایی پیشنهاد می‌دهد. در واقع در دهه‌های اخیر کاهش ضایعات غذایی و افزایش بهره‌گیری از مواد‌غذایی به‌عنوان یکی از سیاست‌های جدی دولت‌ها ملاک عمل قرار گرفته است. 

در این بین یکی از بهترین و ساده‌ترین راه‌ها برای کاهش ضایعات، نگهداری بیشتر محصول و افزایش صرفه آن، پاستوریزه، استرلیزه و خشک کردن محصولات کشاورزی و مواد‌غذایی است، راهی که از قرن‌ها پیش مورد توجه افراد و در سده‌های اخیر مورد توجه سرمایه‌گذاران مختلف قرار گرفته است. پیش از این هم در همین صفحه گزارش‌های متفاوتی از چگونگی سرمایه‌گذاری برای خشک کردن بسیاری محصولات مانند میوه‌ها و ماست ارائه کردیم. در گزارش امروز قصد داریم شرایط بازار و چگونگی سرمایه‌گذاری روی «تولید پودر و مایع پاستوریزه تخم مرغ» را بررسی کنیم.

مزیت‌های نسبی

یکی از مسائل مهم در اقتصاد ایران ضایعات مواد‌غذایی است که در سطح نسبتا بالایی هم وجود دارد، از این رو کاهش این ضایعات در هر بخشی که باشد می‌تواند مورد حمایت دولت برای راه‌اندازی کارخانه و اعطای تسهیلات قرار بگیرد. تخم مرغ به‌عنوان یک منبع غذایی مهم و سرشار از پروتئین و مواد مفید برای بدن معرفی می‌شود که کارشناسان حوزه تغذیه مصرف روزانه یک عدد از آن را توصیه می‌کنند و سرانه مصرف کشور درخصوص تخم مرغ تقریباً نصف سرانه استاندارد برآورد می‌شود، یکی از دلایل این میزان مصرف، فسادپذیری بالای تخم مرغ است که با استفاده از روش فوق، مسئله فسادپذیری در این محصول به‌شدت کاهش می‌یابد. 

میزان تولید بالای این محصول در کشور هم می‌تواند یکی دیگر از مزیت‌های این محصول برای سرمایه‌گذاری به شمار آید. همچنین میزان مصرف بالای تخم مرغ چه به‌صورت مایع و چه پودر آن در بسیاری صنایع پایین دستی، مانند شیرینی و بیسکویت‌سازی، شکلات‌سازی و. . . می‌تواند یکی دیگر از مزیت‌های سرمایه‌گذاری روی این محصول باشد.

تاریخچه تولید پودر و مایع تخم مرغ در ایران و جهان

تولید پودر تخم مرغ به‌صورت مکانیزه در سال‌های 1900 توسط چینی‌ها که در آن سال‌ها تولید بالایی از تخم مرغ را داشتند صورت گرفت. نزدیک به 30 سال چین در تولید این محصول یکه‌تاز بود و بخش زیادی از تولید خود را نیز به کشورهای اروپایی و آمریکایی صادر می‌کرد تا اینکه در سال 1930 ایالات متحده نیز اقدام به تولید پودر تخم مرغ کرد زیرا تعرفه تجاری روی تخم مرغ صادره از چین به ایالات متحده افزایش یافت.  جالب است بدانید در طی جنگ جهانی دوم تحولی عظیم در تولید این محصول صورت گرفت و پودر تخم مرغ توانست بسیاری از سربازان ارتش‌ها را از گرسنگی برهاند. 

اما در ایران نزدیک به 10 سال است که برخی از شرکت‌ها به این روش توجه ویژه‌ای داشته‌اند و سعی می‌کنند تولید و عرضه این محصول را در بازار مصرف رواج دهند اما به دلیل ناآگاهی بسیاری از فعالان عرصه مواد‌غذایی و همچنین عدم شناخت مردم نسبت به این محصول، مایع و پودر پاستوریزه تخم مرغ هنوز جایی در سفره کارخانه‌داران و مردم باز نکرده است و برای بسیاری همچنان ناشناخته است. همچنین میزان تولید این محصول در کشور مورد بررسی و گزارش نیست و همچنان پتانسیل‌های بسیاری در این زمینه برای سرمایه‌گذاران در کشور وجود دارد. 

مصرف‌کنندگان بی‌شمار

پودر و مایع پاستوریزه تخم مرغ به دلیل قابلیت نگه‌داری در مدت زمان بالا به علاوه حجم کم این محصول در بسیاری موارد می‌تواند جایگزین بسیار مناسبی برای تخم مرغ باشد، همچنین درخصــوص مخاطبـــان خاص مثلاً ورزشکاران یا تولیدکنندگان سس‌های خوراکی که فقط سفیده تخم مرغ را استفاده می‌کنند یا غالبا کارخانه‌های شیرینی و بیسکویت که زرده تخم مرغ را استفاده می‌کنند این محصول از دورریز تخم مرغ جلوگیری به عمل می‌آورد و کمک زیادی به گردونه صنعت خواهد کرد. 

بازار مصرف تخم مرغ مایع پاستوریزه را به‌طورکلی می‌توان به چند دسته تقسیم کرد: بخش اول کارخانجات تولید مواد‌غذایی و قنادی‌ها هستند بخش دوم شامل مکان‌هایی است که فسادپذیری این محصول برای‌شان حائز اهمیت است مانند هتل‌ها، رستوران‌ها و کیترینگ هواپیمایی و بخش آخر هم می‌تواند ارگان‌ها و بخش‌هایی باشد که مصرف تخم مرغ بالایی را دارند و معمولاً به دلیل حمل‌و‌نقل مشکل و فسادپذیری بالا حتی‌المقدور از آن استفاده نمی‌کنند این مکان‌ها مانند بیمارستان‌ها، دانشگاه‌ها و پادگان‌ها هستند.

بازارهای بسته صادراتی

کاوه مومنی، مدیر بازرگانی شرکت تلاونگ درخصوص تفاوت‌های مایع و پودر تخم‌مرغ به «فرصت امروز» می‌گوید: تفاوت این دو ماده از تخم مرغ در موارد استفاده آنها است، مثلاً برای مصارف خانگی و فردی بیشتر از مایع پاستوریزه شده تخم مرغ و همچنین در صنایع تولید سس یا قنادی‌ها از مایع استفاده می‌کنند این در حالی است که برخی صنایع بزرگ مانند بیسکویت و شیرینی‌سازی از پودر این محصول بهره می‌گیرند. 

وی درخصوص مصرف و صادرات این محصول می‌گوید: متأسفانه ما دیر وارد بازار تولید این محصول شدیم و در این مدت هم نتوانسته‌ایم بازار خود را در دنیا به دست بیاوریم، چرا که مصرف کنندگان جهانی هزاران تن از این محصول را به‌صورت پودر یا مایع فریز شده در سال از تولیدکنندگان مطرح که سابقه زیادی در تولید این محصولات دارند خریداری می‌کنند. ورود به بازارهای بین‌المللی این محصول کار مشکلی است اما امکان‌پذیر است و نیاز به بازارسنجی و به وجود آوردن مزیت‌های نسبی برای محصول است.

روش‌های کاربردی

فعالان این حوزه معتقدند که چند روش برای به دست آوردن محصول نهایی وجود دارد که قدری در پروسه تولید، ماشین‌آلات و میزان تولید نهایی متفاوت است. یک روش تولید آسان پودر تخم مرغ البته با میزان کیفیت پایین‌تر با استفاده از سه دستگاه تخم مرغ شکن، جداکننده و اسپری درایر است که پیش از این برای خشک کردن ماست طریقه کار و عملکرد اسپری درایر و قیمت‌های آن را ارائه کرده‌ایم. 

روش بعدی اما قدری مکانیزه‌تر است و محصول نهایی پاستوریزه شده و بسته‌بندی هم در پروسه تولید قرار می‌گیرد. این روش شامل مراحلی به ترتیب زیر است: شست‌وشوی تخم مرغ، سورتینگ، شکستن تخم مرغ، جداکردن پوسته از مایع تخم مرغ، سیستم جداسازی زرده از سفیده، صاف کردن و فیلتراسیون، سردکردن، پاستوریزاسیون، خشک کردن (ورود به خشک کن با فشار زیاد توسط پمپ) و بسته‌بندی. برای تولید و بسته‌بندی مایع تخم مرغ اما مرحله آخر که همان خشک کردن است از این پروسه حذف می‌شود. قابل توجه است که به‌طور میانگین از هر چهار کیلو مایع تخم مرغ یک کیلو پودر تولید می‌شود. یعنی هزینه‌های برآورد شده برای تولید پودر تخم مرغ 4 برابر هزینه‌های مایع تخم مرغ است.

سرمایه و مجوز

سرمایه مورد نیاز برای تولید حدود 500 تن زرده و سفیده تخم مرغ به‌صورت پودر 30میلیارد تومان برآورد می‌شود که این مبلغ برای تولید همین مقدار مایع تخم مرغ یک چهارم است. همچنین زمینی به متراژ 2هزار متر نیاز است تا تجهیزات و ماشین‌آلات موردنظر را در خود جای دهد. برای این میزان تولید حدود 25نفر نیروی کار لازم است، چرا که بیشتر پروسه تولید به‌صورت مکانیزه صورت می‌گیرد و کارهای دستی در این ماشین‌آلات بسیار کمتر است. پروانه تولید مربوط به این کار توسط وزارت بهداشت و سازمان دامپزشکی صادر می‌شود البته وزارت صنایع هم یکی از ارگان‌هایی است که تعامل نزدیکی با فعالان این عرصه دارد.