به رنگ سود!

غذا به‌عنوان جزئی جدانشدنی در زندگی انسان همواره مورد توجه است، این نیاز روزانه که در همه انسان‌ها چندبار در طول روز مرتفع می‌شود سطوح مختلفی از توقعات را در افراد ایجاد کرده اما قریب به اتفاق انسان‌ها به رنگ، عطر و لعاب غذاها و نوشیدنی‌ها اهمیت بسیاری می‌دهند و همواره در تلاش‌اند تا از طریق چشم و جذب افراد با ظاهر غذا آنها را ترغیب به خوردن غذا کنند.این درحالی است که بسیاری از غذاها و مخصوصا محصولات غذایی صنعتی، بالقوه دارای رنگ‌های جذابی نیستند و برای حل این مسئله بشر به سمت افزودنی‌های غذایی و همچنین رنگ‌های خوراکی رو آورده است.

رنگ مواد‌غذایی یکی از نخستین ویژگی‌های ظاهری آن در نظر مصرف‌کننده است که قبل از بو و طعم، نقش پررنگی در انتخاب خریدار خواهد داشت. این رنگ نقش اساسی در جلب نظر مشتری ایفا می‌کند تا به پذیرش نهایی او برای خرید یا مصرف منجر شود. از این رو اهمیت وجود رنگ‌های خوراکی در صنایع غذایی و دارویی بر کسی پوشیده نیست.

در گزارش امروز در تلاشیم تا وضعیت بازار این ماده خوراکی را بررسی کرده و ببینیم آیا بازار تولید رنگ‌های خوراکی در ایران قابلیت افزایش ظرفیت دارد یا خیر؟  همچنین بررسی می‌کنیم چگونه و با چه مبلغی از سرمایه می‌توان وارد بازار این حوزه شد.

بازار گسترده مصرفی

برای اینکه اهمیت استفاده از این افزودنی را متوجه شویم نیاز است تا سری به تاریخچه آن زده و انواع رنگ‌های خوراکی و میزان گستردگی استفاده از آنها را در صنایع غذایی بررسی کنیم. بررسی‌ها نشان می‌دهد حدود سال 1360 به دلیل استفاده از انواع رنگ‌های غیرمجاز در برخی مواد‌غذایی، وزارت بهداشت مصرف این ماده را در مواد‌غذایی به کلی ممنوع اعلام کرد اما دیری نگذشت که به دلیل لزوم گسترده وجود این ماده در مواد‌غذایی، مجددا به خطوط تولید راه خود را باز کرد اما این بار با سختگیری‌های بیشتر از سمت ارگان‌های مربوط.

حدود 34سال است که در ایران این رنگ‌ها به انواع مواد‌غذایی اضافه می‌شوند، نوشابه‌ها، انواع سس‌ها و رب گوجه‌ها، ژله‌ها، بستنی‌ها، آب میوه‌ها، انواع آب نبات‌ها و شیرینی‌ها از اصلی‌ترین گروه‌های غذایی هستند که با وجود رنگ‌های خوراکی بازار پرفروشی برای خود به دست آورده‌اند، همچنین در بسیاری از منازل برای آشپزی و رنگ دادن به برخی غذاها و دسرها، از رنگ‌های خوراکی که عموما به‌صورت پودری در دسترس هستند، استفاده می‌شود.

انواع رنگ‌های خوراکی مجاز

رنگ‌های مجاز خوراکی به سه گروه اصلی تقسیم می‌شوند. گروه اول، رنگ‌های طبیعی هستند که منشا آنها گیاهان و مواد طبیعی و آلی مختلف مانند لبو، چغندرقند، اسفناج، گلرنگ، چوب زردچوبه، زعفران، کورکومین، آناتو، کارتاموس یا بسیاری گیاهان دیگر هستند.

گروه دوم، گروه شبه طبیعی یا سنتزی نامیده می‌شوند که فرمول‌شان شبیه رنگ‌های طبیعی است اما منشا شیمیایی دارند. در واقع ساختمان شیمیایی رنگدانه‌های طبیعی مورد شناسایی قرار گرفته و متعاقبا در صنعت تولید می‌شوند. گروه سوم، رنگ‌های شیمیایی یا غیرآلی نام دارند که از اساس به‌صورت شیمیایی تهیه می‌شوند و انواع خوراکی آن آسیبی به سلامت نمی‌رسانند.

بازاری رو به استفاده بیشتر

تحقیقات گروه «فرصت امروز» نشان می‌دهد در حال حاضر نزدیک به 2هزار تن رنگ خوراکی مجاز در کشور مصرف می‌شود که بیش از 700 تن این مقدار وارداتی است و مجموعا کمتر از 15واحد بزرگ صنعتی تولیدکننده رنگ خوراکی در کشور داریم که حدود یک هزار تن از نیاز کشور را مرتفع می‌کنند و مابقی مقدار مورد نیاز کارخانه‌های صنایع غذایی و صنایع دارویی به‌وسیله قاچاق انواع بی‌کیفیت تأمین می‌شود، این در حالی است که تنوع در سلیقه مصرف‌کننده و پیشرفت صنایع غذایی موجب شده تا کارشناسان به‌طور میانگین در سال‌های آتی بین 5تا10درصد افزایش متوسط مصرف رنگ‌های طبیعی و 3تا5درصد نیز افزایش مصرف رنگ‌های سنتتیک را پیش‌بینی کنند.این یعنی بازار مصرف این ماده غذایی رو به رشد است و می‌توان سرمایه‌گذاری‌های بلند‌مدت و البته آینده‌داری در کشور روی این مقوله انجام داد.

فرصت‌های از دست رفته

برای کسب اطلاعات بیشتر درخصوص وضعیت کنونی بازار این ماده غذایی سراغ علی رحمتی کارشناس صنایع غذایی رفته‌ایم. رحمتی در این خصوص معتقد است: انواع رنگ‌های بی‌کیفیت غذایی وارد کشور می‌شوند و سالانه در سفره غذایی مردم مصرف می‌شوند این مواد شیمیایی هم برای سلامتی مردم مضر است و هم ارز زیادی از کشور خارج می‌کند، این درحالی است که ایران دارای پتانسیل‌های بسیاری در زمینه تولید انواع رنگ‌های طبیعی با منشا گیاهی و آلی است اما تا امروز فرصت‌های زیادی در این خصوص را از دست داده‌ایم.

وی می‌افزاید: بزرگ‌تریــن تولیدکننده رنگ‌های خوراکی هند و چین هستند که کشور ما نیز بخش زیادی از رنگ مورد نیاز خود را از این دو کشور وارد می‌کند. به نظر من اگر واقعا سرمایه‌گذار یا سرمایه‌گذارانی عزم خود را جزم کرده و در ایـــن راستا قدم بگذارند موفقیت‌های بسیاری هم در زمینه مصرف داخلی و هم صادرات نصیب‌شان خواهد شد چراکه این ماده غذایی چیزی نیست که مصرفش در دنیا قطع یا کم شود و جزو مواد مصرفی و البته پرمصرف در دنیا است که قابلیت‌های بسیاری برای سودآوری دارد.

سرمایه‌های مورد نیاز

رحمتی معتقد است برای راه‌اندازی یک مجموعه‌ای که توانایی تولید رنگ خوراکی حدود 50تن در سال را داشته باشد بین4 تا 6میلیارد تومان سرمایه اولیه نیاز داریم. این مبلغ با توجه به اینکه چه نوع رنگی و با چه مواد اولیه‌ای تولید کنیم قدری متفاوت است، مثلا بخش زیادی از ماشین‌آلاتی که رنگ‌ها را از گیاهان و سبزیجات می‌گیرند با خط تولید رنگ از هویچ و گوجه فرنگی متفاوت است.

وی توضیح می‌دهد: برای کسب مجوز جهت راه‌اندازی یک مجموعه که توانایی تولید رنگ‌های خوراکی مجاز را داشته باشد باید به صنایع غذایی مراجعه کرده و همچنین نیاز است تا از وزارت بهداشت پروانه تولید بگیرید که گرفتن این پروانه هم مستلزم تجهیز واحد تولیدی است.

در واقع واحد تولیدی شما برای اخذ مجوز باید دارای بخش‌های مجزا باشد که این بخش‌ها شامل بخش توزین و فرمولاسیون، انبار گیاهان خشک شده، انبار رنگ‌های خوراکی، انبار افزودنی‌های شیمیایی، انبار ملزومات بسته بندی و انبار محصول نهایی است. فضای مورد نیاز برای حجم گفته شده حدود 10هزارمتر است و حدود 30نفر در این مجموعه مشغول به فعالیت می‌شوند.

همچنین بخش ماشین‌آلات و تجهیز هم که جزو موارد مهم است باید بررسی شود که اصلی‌ترین این ماشین‌آلات شامل میز یا نوار سورتینگ، دستگاه خشک‌کن، دستگاه آسیاب، دستگاه توزین، مخازن خیساندن گیاهان در آب، دستگاه تقطیر، دستگاه تبخیر، دستگاه‌های بسته‌بندی و ماشین‌های برچسب زنی و همچنین تجهیزات مربوط به آزمایشگاه است که البته تهیه تمام این تجهیزات به‌راحتی در بازار ایران امکان‌پذیر است و در مجموع تولید این ماده افزودنی سیستم پیچیده و دور از ذهنی ندارد.