بازاری که به صادرات وابسته است

با نزدیک شدن به ماه مبارک رمضان، بازار خرما رونق گرفته و هم‌اکنون خبرهایی مبنی‌بر افزایش چند برابری قیمت خرما در بازارهای مختلف به گوش می‌رسد، بنابراین یکی از مشاغلی که می‌تواند در ایجاد ارزش افزوده در خرما موثر باشد، بسته‌بندی است.
طبق شواهد موجود، 6 استان در کشور خرماخیز هستند و بیش از نیمی از کشاورزان این استان‌ها از طریق کشت خرما ارتزاق می‌کنند. فصل برداشت خرما در نخلستان‌ها حدودا از اواخر مردادماه هرسال شروع شده و تا مهر و آبان ادامه دارد.
اگر بخواهیم یک دسته‌بندی کلی از نوع خرما داشته باشیم، باید بگوییم که این محصول به دو نوع ‌تر و خشک تقسیم می‌شود. صنعت بسته‌بندی برای خرمای تر نسبت به خرمای خشک، کمی مشکل‌تر است و به دقت بیشتری از نظر بهداشتی نیاز دارد، اما بازار مصرف در هر دو نوع آن تقریبا یکسان است.
اکنون اگرچه خرمای ایران در نواحی مختلف جهان شناخته شده، اما نحوه بسته‌بندی و طرحی که برای آن در نظر گرفته می‌شود، قدرت رقابتی خوبی ندارد. زیرا هرمنطقه از جهان، سلیقه خاصی دارد و اگر حس زیبایی افراد آن کشور با مشاهده بسته‌بندی خرما ارضا شود، قطعا در جذب و نگهداری مشتری موثر خواهد بود. البته این موضوع نیاز به کارشناسی قوی و تحقیقات وسیعی دارد.
به طور کلی اگر می‌خواهید در این شغل سرمایه‌گذاری کنید، باید خلاقیت و نوآوری در طرح و نوع بسته‌بندی سرلوحه کارتان باشد. گذشته از اینها دست‌کم به 2میلیارد تومان سرمایه نیاز دارید تا از همان ابتدای کار، با پشتوانه‌ای قوی وارد عرصه رقابت شوید.
نخستین و مهم‌ترین موضوع، زمین است. گذشته از اینکه زمین شما هرچه بزرگ‌تر باشد بهتر است، محل آن هم عاملی است که نباید نادیده گرفته شود. زیرا همان‌طور که می‌دانید، استان‌های خرماخیز، اکثرا در جنوب کشور قرار دارند و بحث حمل‌و‌نقل اهمیت پیدا می‌کند. امروزه برای حمل هر تن خرما از خوزستان تا تهران حدود 250هزار تومان دستمزد می‌گیرند. بنابراین زمین شما باید نزدیک‌ترین محل به نخلستان‌ها باشد. البته فکر خرید یا اجاره زمین کمتر از 10هزار متر را از سر بیرون کنید زیرا به صرفه نخواهد بود. به گفته کارشناسان، در‌حال‌حاضر، استان هرمزگان بهترین محل برای خرید زمین است و می‌توان با 50میلیون تومان هزینه، از منابع طبیعی استان، چنین زمینی را تهیه کرد؛ مضاف بر اینکه در هرمزگان، تقریبا تمامی انواع خرما کشت می‌شود.

حال باید قسمتی از این محوطه را به سردخانه و قسمتی را به سالن و بخشی را به آزمایشگاه اختصاص دهید. طبق برآوردی که از فعالان این حوزه انجام گرفت، مشخص شد که خرید خرما برای یکسال از 500 تن کمتر، سودده نخواهد بود. با این مقدار، چیزی حدود 10درصد هزینه اصلی، سود سالانه شما می‌شود به شرطی که مشکل خاصی مانند نوسانات قیمتی و هجوم خرماهای غیربهداشتی و سنتی در بازار وجود نداشته باشد.
قیمت خرما از سوی کشاورزان تنوع زیادی دارد. به طوری که می‌توان از 1200 تا 10هزار تومان را برای آن پیش‌بینی کرد. بنابراین بسته به نوع و درجه کیفی خرمایی که می‌خواهید از کشاورزان خریداری کنید، باید مبالغ مختلف را هزینه کنید.
هزینه احداث سردخانه و اتاقک مخصوص آن حدود 80 تا 70میلیون تومان است. برای خرید دستگاه شست‌وشو بسته به نوع دستگاه باید 90 تا 200میلیون تومان هزینه کنید. از طرف دیگر، شما می‌توانید برای خرید دستگاه بسته‌بندی، حدود 120میلیون تومان پول بپردازید یا از نیروی کارگری برای آن استفاده کنید. البته در حالت دوم، مسلما به 40 تا 50 کارگر احتیاج دارید.
لیفتراک، یکی دیگر از ابزارهایی است که اگر وجود داشته باشد، در تسهیل کارها بسیار موثر خواهد بود، اما 50 تا 60میلیون تومان آب می‌خورد. ناگفته نماند که وجود آزمایشگاه برای گرفتن مجوزهای بهداشتی ضروری است؛ آزمایشگاهی که احداث آن حداقل 40میلیون تومان از حساب شما کم می‌کند.
گرفتن مجوز تاسیس از وزارت صنعت، معدن و تجارت، اخذ پروانه تولید پس از ساخت و همچنین کسب مجوز از سازمان غذا و دارو از ضروریات احداث کارخانه است که مورد آخر حدود 6 ماه زمان می‌برد. البته اخذ این مجوزها 200 تا 300هزارتومان هزینه در بر خواهد داشت.
برای گرفتن تسهیلات باید بتوانید بانک مورد نظر را با وثیقه مکفی اقناع کنید، اما به طور معمول، مبلغ وام، به میزان 60درصد وثیقه است.
مدیرعامل شرکت بسته‌بندی‌ داردان اعتقاد دارد که بدون داشتن تخصص و مهارت لازم نمی‌توان در این شغل موفق بود.
یحیی داردان اظهار می‌کند: سرمایه‌گذار باید از تمامی تحولات بازار داخل و خارج آگاه باشد تا در مواقع مختلف، تصمیم مقتضی را بگیرد. بنابراین بهتر است چند سالی دوشادوش یکی از فعالان این حوزه فعالیت کند تا در جوانب مختلف کار، مهارت لازم را به دست آورد.
به گفته داردان، اگرچه این صنعت به سرمایه در گردش زیاد و فضای وسیعی احتیاج دارد، اما تجربه حرف اول را می‌زند که جز با فعالیت مستمر، قابل دستیابی نیست.
اما مدیرعامل شرکت بسته‌بندی خرمای هدیه می‌گوید: در حال حاضر بازار خرما نوسانات زیادی دارد و به طور کلی بازار خوبی برای سرمایه‌گذاری محسوب نمی‌شود. علی نسب با اشاره به اینکه خرما از کشاورز به‌صورت نقد خریده می‌شود و به شکل قرضی به فروش می‌رسد، می‌افزاید: هم‌اکنون در سردخانه بنده حدود 60 تا 70 تن از خرید سال گذشته باقی مانده است که برای فروش آن مشکل دارم. وی معتقد است که بسته‌بندی‌های سنتی و غیربهداشتی در برخی از خانه‌های جنوب کشور، بزرگ‌ترین تهدید بازار امروز خرماست که وزارت بهداشت هم برای برچیدن آنها فکری نمی‌کند. زیرا آنها هزینه‌های آنچنانی ندارند و به راحتی از این راه کسب درآمد می‌کنند.
به گفته این فعال بازار، امروز اگر شرایط برای صادرات خرما وجود نداشته باشد، تولیدکننده به زمین می‌خورد. این در حالی است که خبرهای خوبی از بازار خارج هم به گوش نمی‌رسد و کم‌کم فرصت‌های خارجی به دلایل مختلف از دست می‌روند.