افزایش قیمت نفت، توافقی که هرگز به‌ دست نمی‌آید

توافق کشورهای صادر‌کننده نفت خام عضو و غیر‌عضو اوپک در دوحه بر سر تثبیت تولید بسیار نزدیک و قریب‌الوقوع به نظر می‌رسید اما در نهایت به دلیل نبود اتفاق نظر میان کشورهای شرکت‌کننده در این نشست، این توافق هرگز تحقق نیافت.

18 کشور تولید‌کننده نفت خام عضو و غیر‌عضو اوپک برای نخستین بار در 15 سال اخیر در دوحه گرد هم آمدند تا با امضای توافقی به مقابله با حجم قابل توجهی از نفت مازاد در بازار که به مدت دو سال دلیل اصلی کاهش شدید قیمت نفت بوده، بپردازند. در حالی که متن توافق‌نامه و زمانبندی آن مشخص و واضح بوده و قیمت نفت در بازار روند صعودی گرفته بود، بسیاری از فعالان و تجار نفت خام، نشست دوحه را یک رویداد خسته‌کننده و بی‌نتیجه ارزیابی کردند و پس از این بود که نخستین جرقه‌های تردید بر فضای کنفرانس مستولی شد.

هزاران کیلومتر دورتر از دوحه و در کنفرانس سران کشورهای اسلامی در استانبول ترکیه، ملک سلمان بن عبدالعزیز، پادشاه عربستان سعودی و حسن روحانی رئیس‌جمهور ایران برخورد بسیار سردی با یکدیگر داشته و ایران پس از اتهام وارده از سوی برخی کشور به حمایت از تروریسم از شرکت در نشست پایانی خود‌داری کرد. این اتفاق سریعا به موضوع بحث کشورها و هیأت‌های نمایندگی شرکت‌کننده در کنفرانس دوحه بدل شد. با این حال هیچ یک از منابع رویترز در صنعت نفت کشورهای تولید‌کننده نفت دلیل اصلی شرکت کنفرانس دوحه را مستقیما به اختلاف نظر ایران و عربستان در استانبول ارتباط نمی‌دهند.

با این همه، بر کسی پوشیده نیست که نبود اعتماد میان ایران و عربستان سعودی و همچنین درگیری این کشور در جنگ‌های نیابتی خاورمیانه در سوریه و یمن و همچنین تلاش در جهت گسترش نفوذ در منطقه، از جمله دلایل اصلی اتخاذ سیاست‌های خصمانه در حوزه صنعت نفت است. در راستای تنش‌های موجود میان دو کشور، از روز جمعه گذشته اوضاع تغییر کرد و سعودی‌ها با طرح درخواست لغو دعوت ایران به اجلاس دوحه، قطری‌ها را غافلگیر کردند. سعودی‌ها در توجیه درخواست خود معتقد بودند تنها کشورهایی باید در نشست دوحه شرکت کند که مایل به تثبیت تولید نفت خام خود باشند. 

این در حالی است که ایران بارها اعلام کرده که این کشور خواهان بازگرداندن میزان تولید خود به زمان پیش از اعمال تحریم‌هاست و به این دلیل قصد ندارد تولید خود را تثبیت کند یا کاهش دهد. با این حال روسیه و ونزوئلا که از جمله طراحان طرح فریز نفتی محسوب می‌شوند، طی این مدت تلاش کردند عربستان را متقاعد کنند که طرح تثبیت تولید حتی بدون مشارکت ایران نیز ارزش امضا کردن را دارد. 

در ارتباط با تلاش‌های صورت گرفته جهت حصول توافق بر سر تثبیت تولید، شیخ تمیم بن حمد آل‌ثانی امیر قطر که از جمله حامیان این طرح محسوب می‌شود ضمن سفر به مسکو، با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه پیرامون طرح مذکور به گفت‌وگو و تبادل نظر پرداخت. اما اقدام اخیر قطری‌ها در لغو دعوت از ایران نیز منجر به حصول توافق نهایی میان کشورهای شرکت‌کننده در نشست دوحه نشد، چرا که معاون ولیعهد عربستان و وزیر نفت این کشور با اتخاذ موضعی مشابه اعلام کردند تنها در صورت مشارکت ایران در طرح تثبیت تولید، حاضر به امضای موافقت‌نامه نهایی هستند.

در امتداد موضع اخیر ریاض که به شکست نشست دوحه انجامید، کارشناسان معتقدند عربستان اهداف متعددی از پایین نگه داشتن قیمت نفت دارد. با در نظر گرفتن موضوعات مطرح شده آنچه در این میان قطعی به نظر می‌رسد آن است که اگرچه عربستان سعودی به طور سنتی روابط بسیار نزدیکی با کویت، قطر و امارات عربی متحده دارد و این کشورها بلافاصله مواضع خود را همگام با ریاض اتخاذ می‌کنند، از گسترش تغییرات رخ داده در پادشاهی سعودی و نقش محمد بن سلمان در اداره امور این کشور بسیار شگفت‌زده‌اند.

لازم به ذکر است که پس از پاسخ منفی وزیر نفت عربستان به وزیر نفت روسیه در رابطه با هرگونه احتمال تثبیت تولید نفت در جریان نشست دوحه، این کنفرانس با شکست رو به رو شد و در پی آن قیمت نفت خام در بازارهای جهانی کاهش یافت. گفتنی است کاهش اخیر در شرایطی رخ می‌دهد که کارشناسان و تحلیلگران بازار معتقدند اعتصاب کارکنان صنعت نفت کویت که تولید نفت این کشور را به میزان 50 درصد کاهش داده از سقوط شدیدتر قیمت‌ها در بازار جلوگیری کرده است.