بررسی وضعیت معاملات هفته اول شهریور94 / احتمال افزایش تقاضا برای محصولات پلیمری

در این هفته قیمت جدید محصولات پلیمری و شیمیایی (برای دوره زمانی دوم لغایت شانزدهم شهریورماه 94) در بورس کالای ایران اعلام شد. در این دوره به‌رغم افزایش نسبی قیمت دلار در بازار آزاد (و نیز دلار مبادله‌ای)، کاهش شدید قیمت محصولات پتروشیمی و فرآورده‌های نفتی در بازارهای جهانی موجب شد قیمت‌های این دوره (نسبت به دوره قبل)کاهش یابد. همان‌گونه که در جدول شماره یک نشان داده شده در این دوره قیمت محصولات استایرن بوتادین رابر، پلی‌استایرین‌های انبساطی، پلی‌اتیلن ترفتالات نساجی و پلی‌پروپیلن نساجی بیشترین کاهش قیمت را تجربه کردند. این در حالی است که گروه محصولات پلی‌استایرین مقاوم 7240، پلی‌اتیلن ترفتالات بطرث و پلی‌اتیلن سنگین اکستروژن کمترین کاهش قیمت را داشتند. (جدول 1)

این در حالی است که قیمت نفت در بازارهای جهانی به پایین‌ترین مقدار خود در شش سال و نیم گذشته رسیده به‌طوری‌که قیمت نفت آمریکا به پایین‌تر از40 دلار رسید. این عامل در کنار گمانه‌زنی‌ها و تردیدها در مورد تداوم رشد اقتصادی چین و پیش‌بینی شیوع بحران اقتصادی در بسیاری از کشورهای صنعتی مهم‌ترین عوامل در کاهش قیمت جهانی محصولات پلیمری بودند.

در این هفته مهم‌ترین خبر بازار محصولات پلیمری کاهش قیمت اتیلن به زیر سطح حمایتی880 دلار بود، به‌طوری‌که قیمت این محصول به 820 دلار رسید و این امر به پیش‌بینی‌ها برای کاهش بیشتر قیمت این محصول در بازارهای جهانی منجر شد. در این هفته 79،375 تن انواع محصولات پلیمری در قالب 118 محموله در بورس کالا عرضه شد که برای خرید آن 80،063 تن تقاضا به ثبت رسید و در نهایت 37،422 تن از آن دادوستد شد. به این ترتیب مقدار عرضه، حجم تقاضا و حجم معامله به ترتیب 8/19،8/13 و 3/23 درصد افزایش داشت. البته این چندمین بار است در هفته‌ای که قیمت‌های پایه کاهش داده شد، شاهد رشد حجم معاملات بودیم ولی به دلیل تداوم روند نزولی قیمت‌ها، متأسفانه در چند هفته بعد (تا اعلام قیمت پایه‌های جدید) بروز رکود معاملات محصولات پلیمری را مشاهده کردیم.

لازم به ذکر است تنها 24 محموله از 118 محموله مذکور (در حدود20درصد محصولات) در تالار اصلی معاملاتی دادوستد شدند و مابقی یا به سیستم معاملات مازاد عرضه (مچینگ) رفته یا برای آنها هیچ تقاضایی به ثبت نرسید.(نمودار1)

به این ترتیب همان‌گونه که پیش‌بینی می‌شد با توجه به کاهش متمادی قیمت‌ها در چند ماه گذشته (که در نمودارهای 4، 5، 6 و7) این امر از تیرماه 94 تاکنون نشان داده شده و در آن با خطوط آبی‌رنگ قیمت‌های پایانی و با خطوط قرمز رنگ قیمت پایه نمایش داده شده است) و تردید خریداران (به جهت انتظار کاهش بیشتر قیمت‌ها و نیز بروز شایعات و بزرگ‌نمایی بهبود اقتصادی در کوتاه‌مدت ناشی از انجام توافق هسته‌ای) اکثر فعالان بازار ترجیح دادند نظاره‌گر معاملات بوده و احتیاج روزانه خود را از انبارها تأمین کنند. به دنبال این امر و کاهش موجودی انبارها به‌نظر می‌رسد این سطوح قیمتی محصولات پلیمری برای بسیاری از خریداران جذاب بوده و همان‌گونه که عنوان شد حجم معاملات نسبت به هفته گذشته از رشد نسبی مناسبی برخوردار بود. 

در این هفته 21 مجتمع تولیدی نسبت به عرضه محصولات خود در بورس کالای ایران اقدام کرده که در نهایت 17 شرکت توانستند بخشی از محصولات را عرضه کنند یا تمام آنها را به فروش برسانند. همان‌گونه که در نمودارهای زیر نشان داده شده شرکت‌های پتروشیمی تندگویان، امیرکبیر و شازند بیشترین حجم و ارزش معاملات محصولات پلیمری را به خود اختصاص دادند. (نمودار 2 و3)

نگاهی به 10 محصول پرطرفدار این هفته نشان می‌دهد بعد از ماه‌ها یکی از انواع گرید‌های پلی‌وینیل‌کلراید (S70) توانست در این رده‌بندی جایگاهی داشته باشد. در ضمن هشت محصول جای گرفته در این رده‌بندی خارج از گونه بودند (Off grade) که این نشان می‌دهد هنوز هم با توجه به کمبود نقدینگی، عدم نظارت کافی بر کیفیت محصول نهایی تولیدی از محصولات Off grade و. . . خرید این دسته از محصولات از جذابیت بالایی برخوردار است. البته هنوز هم مشکل مشخص نبودن مشخصات این دسته از محصولات پابرجاست که در صورت استاندارد شدن آنها، به جذابیت‌های خرید این دسته از محصولات اضافه می‌شود. در ضمن شنیده‌ها حاکی است بخشی از محصولات Off grade به نام محصولات باکیفیت صادر می‌شوند که این امر منجر به خدشه‌دار شدن نام مجتمع‌های تولیدی محصولات پلیمری کشور شده و حجم محصولات صادراتی و تعداد بازارهای هدف را به‌شدت تحت تأثیر خود قرار خواهند داد.(جدول2)

ازجمله حاشیه‌های معاملات این هفته می‌توان به عرضه اعتباری محصول 209 شرکت پتروشیمی امیرکبیر اشاره داشت. با اینکه قیمت پایه این محصول نیز مانند بسیاری از محصولات عرضه شده کاهش یافته بود، اما قیمت آن (و نیز محصول 209 پتروشیمی شازند) در تالار نیز از سوی مجتمع تولیدی کاهش داده شد. با توجه به اعتباری بودن این عرضه، این امر مورد اعتراض جمعی از معامله‌گران قرار گرفت که به این دلیل و نیز بروز مشکلات سامانه تخصیص، تأیید معاملات آن به درازا کشید.

با توجه به استقبال نسبتا مناسب از عرضه‌های این هفته، رسیدن قیمت نفت به سطح حمایتی معتبر (به‌طوری‌که انتظار می‌رود نزول بیشتر قیمت‌ها در کوتاه‌مدت با شدت کمتری رخ دهد) و در نتیجه احتمال ثبات نسبی قیمت فرآورده‌های نفتی در بازارهای جهانی، ثبات نسبی قیمت دلار در بازار آزاد، کاهش موجودی انبارها و... شاهد افزایش ملایم تقاضا برای خرید محصولات پلیمری تا نیمه ابتدایی شهریورماه باشیم. در ضمن پیشنهاد می‌شود به جهت بهبود فضای معاملاتی اول اینکه مشخصات محصولات Off grade شفاف‌سازی شده و حداقل معیارهای کیفی/عملکردی آنها که خارج از محدوده پذیرش هستند مشخص شوند.

در ادامه توصیه می‌شود تا رسیدن سطح قیمتی محصولات پلیمری به یک ثبات نسبی، فواصل زمانی اعلام قیمت‌های پایه کاهش یافته و مانند بسیاری از موارد فرمول تعیین قیمت‌ها تعیین و اعلام شده تا شاهد تفاوت قیمتی محصولات پلیمری صادراتی با آنچه برای مصرف داخل فروخته می‌شوند (مانند وضعیت کنونی پلی‌پروپیلن‌ها) نباشیم. در انتها نیز یادآور می‌شود فروش محصولات به طرق مختلف (اعتباری، با تخفیفات نامتعارف و...) در بازار بیرون بورس توسط برخی از مجتمع‌های پتروشیمی، علاوه بر ایجاد رانت برای برخی از دلالان و افراد، به بی‌ثباتی بازار دامن زده و مشکلات عدیده‌ای را مانند کم‌رونقی معاملات در بورس کالا، فرار مالیاتی گسترده و وسیع برخی افراد سودجو، دامپینگ قیمتی و... به‌وجود آورده است.

* مدیر واحد معاملات کالا و انرژی شرکت کارگزاری تامین سرمایه نوین