سیاست، مغلوب شبكه‌های اجتماعی

جهان این روزها دوران بی‌نظمی را از سرمی‌‌گذراند. به هر گوشه‌ای از جهان كه نگاه كنید از خاورمیانه تا آمریكای لاتین، از اروپا تا آفریقا، خیابان‌ها پر است از معترضان، دولت‌ها مورد بی‌اعتمادی، پارلمان‌ها یا درتعلیق یا در تب و تاب استیضاح و تغییر، شاخص‌های اقتصاد در نوسان و همه چیز غیرقابل پیش‌بینی است. دراین میان تحلیلگران سیاسی به دنبال راهی برای تحلیل اوضاع و ریشه‌های این تحولات و همچنین به دنبال پیش‌بینی آینده هستند. برخی تحلیلگران از همان راه‌های سنتی برای نگرش به این رویدادها در هر نقطه از جهان استفاده می‌كنند: برنامه‌ریزی حساب‌شده غرب برای اعمال سیاست‌هایش در شرق.

این محور این روزها برای تحلیل تحولات خاورمیانه و آمریكای لاتین به كار می‌رود. خاورمیانه همواره صحنه اعمال نفوذ و بازی‌های قدرت‌های استعماری بوده و تاریخ در این زمینه خود گویای بدون توضیح است. این گواه تاریخی چنان غیرقابل انكار و مستحكم است كه به راحتی نمی‌توان آن را فراموش كرد و به همین خاطر است كه همین حالا و شاید تا سالیان سال بعد هم رویدادهای خاورمیانه از این منظر تحلیل شود. آمریكای لاتین هم به دلیل هم‌مرز بودن با آمریكا و رویدادهای تاریخی، وضعیتی مشابه خاورمیانه دارد.

اما این روزها عامل دیگری در تحلیل تحولات پرتغییر و پرفراز و نشیب سیاسی جهان وجود دارد كه نمی‌توان آن را به دولت خاص یا برنامه‌ریزی نهادی مشخص نسبت داد. شبكه‌های اجتماعی و قدرت آن در سازماندهی افكار عمومی و شكل‌گرفتن جنبش‌های اعتراضی، عاملی است كه در تحولات گوشه و كنار جهان قابل مشاهده است. اینكه چه نیروها یا دولت‌هایی از این عامل برای بهره‌برداری به نفع سیاست‌های خود استفاده می‌كنند، بحث دیگری است، اما اینكه این عامل اكنون جنبش‌های اعتراضی را علیه دولت‌ها شكل داده و تضمین وضعیت موجود را در هر گوشه‌ای از جهان بی‌معنا كرده، نكته‌ای است كه قابل انكار به نظر نمی‌رسد.

در عراق كه در تاریخ خود سال‌ها دیكتاتوری صدام و چندین جنگ ویرانگر و بعد اشغال و جولان داعش را دیده‌است، این روزها معترضان به وضعیت موجود از شبكه‌های اجتماعی برای بیان اعتراض خود و سازماندهی علیه این وضعیت استفاده می‌كنند. معترضان حاضر در شبكه‌های اجتماعی به‌ظاهر از هیچ فرد و گروهی حمایت نمی‌كنند.

نخست‌وزیر شیعه و رئیس پارلمان سنی و مقامات كرد و رهبران گروه‌های سیاسی، همگی در معرض انتقاد و اعتراض مردم هستند. در لبنان اخیرا جنبشی از دل همین جریان شبكه‌های اجتماعی بیرون آمد و با رد هم‌پیمانی با همه گروه‌های پرتعداد سیاسی و قومی موجود در این كشور، به‌صورت مستقل وارد عرصه انتخابات شهرداری‌ها شد. در برزیل، جنبش شبكه‌های اجتماعی دنیا را از موج فساد مالی در میان همه سیاستمداران چپ و راست وحاكم و اپوزیسیون مطلع كرد. در اروپا دیگر كمتر سیاستمداری است كه به‌خاطر فرار مالیاتی، دورویی در گفتار و عمل یا مواردی كه از زندگی شخصی و سیاسی و لابه‌لای مكالمات و تماس‌هایش به بیرون درز می‌كند مورد اعتماد مردم باقی مانده‌باشد.

صحنه سیاست و اتاق كار سیاستمداران جهان به واسطه دسترسی گسترده مردم به اطلاعات و حضور شبكه‌های اجتماعی اكنون به یك اتاق شیشه‌ای تبدیل شده‌است. دست از پا خطا كردن، بهای سنگینی برای سیاستمداران دارد.

کارشناس امور بین‌الملل