سرانجام «بورس ارز»

طایرنا‌- زمزمه راه‌اندازی بورسی متمرکز به نام «بورس ارز» برای انجام مبادلات خرد و کلان و جلوگیری از تشدید نوسان بازار از چند سال پیش بر سر زبان‌ها افتاد تا اینکه سرانجام بانک‌مرکزی به جای بورس ارز با راه‌اندازی بازار مشتقات آن موافقت کرد. از آنجا که نرخ ارز یکی از حساس‌ترین و تاثیرگذارترین شاخص‌ها برای تنظیم بازارهای کشور محسوب می‌شود، این بازار همواره مورد توجه مسئولان، دولتمردان، تولیدکنندگان، صادرکنندگان و حتی قشرهای مختلف مردم بوده است. اهمیت این بازار سبب شد پس از نوسان‌های نرخ ارز در سال‌های 1390 و 1391، راه‌اندازی بورس ارز در دستور کار مسئولان قرار گیرد.

البته پس از تصویب شورای عالی بورس برای راه‌اندازی بازار مشتقات ارزی، مسئولان بازار سرمایه بر راه‌اندازی بازار مشتقات همچون قراردادهای آتی ارز تاکید کردند. به دلیل فراز و نشیب بسیار، بانک مرکزی به‌تازگی موافقت خود را برای راه‌اندازی بازار مشتقات ارزی اعلام کرد. بر همین پایه «غلامعلی کامیاب» معاون ارزی بانک مرکزی گفت که این نهاد به‌عنوان متولی بازار ارز کشور با راه‌اندازی بازار مشتقات ارزی موافقت کرده است.

رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار در این زمینه به ایرنا گفت: هر چند تصور بر این است که ارز در بورس در پوشش نوسان نرخ آن (بازار مشتقه ارزی) معامله شود اما چنین قصدی نداریم و معاملات مبتنی بر اوراق ریالی خواهد بود. محمد فطانت‌فرد درباره راه‌اندازی بازار پوشش نوسان نرخ ارز افزود: قرار است پوشش نوسان نرخ ارز از طریق «انتشار اوراق آتی و اختیار معامله» انجام شود. اختیار‌معامله یک ابزار مشتقه در مالیه است. اختیار‌معامله یک قرارداد قانونی است که توسط یک فروشنده به یک خریدار در ازای مبلغ معینی فروخته می‌شود.

خریدار این قرارداد آنگاه این اختیار را به دست می‌آورد که یک دارایی (اعم از سهام یا کالا) را تا مدت مشخصی به مبلغ تعیین شده‌ای بخرد یا بفروشد. به گفته رئیس سازمان بورس، بیش از 95‌درصد این قراردادها به معاملات فیزیکی ارز منجر نمی‌شود. در واقع طبق روش‌ها و سازوکارهایی که برای این امر تعبیه شده است، اگر در سررسید معامله‌ای صورت گیرد آن معامله با ریال خواهد بود و هیچ ارزی رد و بدل نمی‌شود.

فطانت با تاکید بر اینکه راه‌اندازی و تقویت بازار صکوک (اوراق قرضه اسلامی) و همچنین بازار بدهی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، گفت: با توجه به اینکه هم‌اکنون فصل تهیه بودجه و ارائه سیاست‌های برنامه ششم است می‌توان از این فرصت برای تغییر رویکرد و نگرش در این دو قانون بالادستی استفاده کرد. وی افزود: در دوره پساتحریم افزون بر بازار صکوک، نیاز به جذب سرمایه‌گذاری خارجی در قالب جذب منابع برای تامین مالی طرح‌ها از طریق انتشار صکوک نیز احساس می‌شود.

وی نخستین پرسش سرمایه‌گذاران خارجی را میزان ریسک نوسان نرخ ارز دانست و تصریح کرد: بنابراین راه‌اندازی بازاری که بتواند ریسک نوسان نرخ ارز را از بین ببرد و به عبارت دیگر هجینگ انجام دهد و چشم‌انداز آتی ارز را به تصویر بکشد، ضروری است. هجینگ(Hedging)  به معنای بیمه قیمت در برابر خطر احتمالی ناشی از نوسان قیمت در بازار است که استفاده از این امر می‌تواند در تسهیل فرآیند کاری بانک‌ها، بیمه‌ها، بورس، صادرکنندگان و. . . موثر باشد.

رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار ادامه داد: بر پایه تجربه کشورهای دیگر، پوشش نوسان و بیمه نرخ ارز با ابزارهایی مبتنی بر قراردادهای آتی یا اوراق اختیار معامله‌ای انجام می‌شود که قابل عرضه در بازار بورس و سرمایه است. وی تاکید کرد: با سازوکار این ابزار، نوسان نرخ ارز بسادگی پوشش داده می‌شود. همچنین طبق قانون رفع موانع تولید، یکی از بایسته‌های دولت ارائه ابزارهایی برای پوشش نوسان نرخ ارز است.

بر همین پایه شورای عالی بورس کلیات راه‌اندازی بازاری برای مدیریت این نوسان را تصویب کرد که البته اجرای آن به الزاماتی نیاز دارد و به سرعت باید عملیاتی شود. رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار ادامه داد: طراحی ابزاری مورد استفاده در بازار سرمایه کشور، چه در بخش بازار صکوک و چه در بخش پوشش نوسان نرخ ارز، زیر نظر پنج نفر از مجتهدان است که کمیته فقهی سازمان بورس را تشکیل می‌دهند.