راهکارهای گریز از تعطیلی و ورشکستگی / درجا زدن به‌ جای پیشرفت علت شکست صنایع

چندی است که با اخبار مختلف از تعطیلی و ورشکستگی بسیاری از کارخانجات و صنایع نامدار و شناخته شده در نقاط مختلف کشور مواجه هستیم و هر بار به نشان تاسف آهی کشیده و پس از چند لحظه یادآوری خاطرات حضور محصولات آن صنایع در دوران کودکی‌مان، این رویداد را نیز به گوشه‌ای از ذهن که به خاطرات اختصاص دارد می‌سپاریم و کمتر پیش‌ آمده است که به هزینه‌های این شکست و تاثیر آن در زندگی بی‌شماری از مهندسان و کارگران این سوله‌های خالی بیندیشیم.

با ورود به شهرک‌های صنعتی و دیدن بسیاری از درهای بسته و خاک گرفته کارخانه‌هایی که قرار بوده چرخی بگردانند تا چرخ زندگی بسیاری بچرخد و جوانان بسیاری را به کار بگیرند، این احساس قویا خاطر را آزرده می‌کند. به طور قطع وظیفه متخصصان و کارشناسان حوزه مدیریت آن است که به ریشه‌یابی این مشکلات و ارائه راهکارهای موجود و نوآورانه بپردازند.

در این فرصت کوتاه در «فرصت امروز»، بر آن شدیم تا به بررسی علل این وقایع پرداخته و تا حد امکان راه‌های گریز مدیران از مواجهه با چنین شرایطی را مطرح کنیم.

نرخ بهره‌وری

بسیاری از مشکلات ریشه‌ای این رخداد، به مفهوم اولیه، ساده اما مهم مدیریتی با عنوان «بهره‌وری» بر می‌گردد. با توجه به آمارهای گوناگون موجود در خصوص نرخ بهره‌وری کشورهای مختلف، معمولا اختلاف چشمگیری میان نرخ بهره‌وری ایران و کشورهای صنعتی نظیر ژاپن، آلمان، آمریکا و... مشاهده می‌شود.

این تفاوت در بهره‌وری به تفاوت در کیفیت محصول، برندسازی، قدرت رقابت‌پذیری و جهانی شدن، سطح درآمد، میزان رضایتمندی شغلی، بقای سازمان و حضور مستدام در بازار صنعت می‌انجامد. با این وجود، این مهم بسیار مغفول مانده و کارخانجات صرفا برای حضور در جشنواره‌ها و دریافت جوایز ملی، در بازه زمانی محدودی به آن می‌پردازند.

تولید تکنولوژی

نکته دوم که اهمیت آن کمتر از عامل بهره‌وری نیست، عامل تحقیق و توسعه و به عبارتی تولید تکنولوژی یا بهره‌برداری از تکنولوژی موجود است. بنابر تحقیقات، نرخ تغییر دانش بشر ماهانه بوده و هر چهار سال یک بار دانش بشر کاملا به روز‌رسانی می‌شود. از این‌رو، همگام شدن با سرعت روز دنیا، اگرچه برای صنایع ما امری بعید می‌نماید، در بسیاری از شرکت‌ها و کشورها به یک الزام و ضرورت تبدیل شده است.

در واقع پیشرفت‌های تکنولوژیک روز دنیا، حاصل تحقیقات کاربردی و بنیادین آزمایشگاه‌های کارخانجات و در مواردی نتیجه ارتباط تنگاتنگ دانشگاه‌ها و مراکز علمی با مراکز صنعتی است. بنابراین ظهور تکنولوژی‌های بدیع، در برخی از صنایع به یک ماموریت اساسی تبدیل شده است. اخیرا اخباری در خصوص تولید امواج دافع حشرات و پشه‌ها هنگام روشن بودن تلویزیون توسط شرکت ال‌جی در روزنامه «فرصت امروز» منتشر شد که حاصل «تحقیق مشتری» و «تلفیق تکنولوژی‌ها» است.

این مسئله حاکی از آن است که صرفا تهییج بیننده به تماشای تلویزیون با کیفیت سه بعدی، صفحه نمایش منحنی و... برای برتری در بازار و حفظ و ارتقای سهم بازار کافی نیست و اذهان پیشرو و نبوغ کارشناسان ال‌جی در پی یافتن مزایای جانبی بیشتر حول محور خدمات و محصولات اصلی خود هستند.

در واقع شکایت اصلی مشتریان در خصوص «بیشتر گزیده شدن توسط حشرات هنگام تماشای تلویزیون»، به این دستاورد جالب و نوآورانه منتهی شده است. مطابق آمار، در سال 2014، کره جنوبی مبلغ 4.36درصد درآمد ناخالص داخلی خود را صرف تحقیق و توسعه کرده و در رتبه اول جهانی قرار داشته‌ است.

با نگاهی به این خبر، اثر این میزان تفاوت میان تحقیقات شرکت‌های بزرگ که بر سر سهم بازار جهانی رقابت داشته و شرکت‌های داخلی که برای ماندن تقلا می‌کنند، به خوبی احساس می‌شود. این درحالی است که بسیاری از این شرکت‌ها در پی یافتن مقصر برای کاستی‌های موجود، درپی وام برای کاهش خسارت موجود و... هستند و هیچ کس به این موضوع اشاره نمی‌کند که در سال‌های گذشته برای پیشرفت چه اقدامی کرده‌اند.کدام راهکارها را آزموده‌اید و به کدام متخصص و فارغ‌التحصیل به روز و خبره داخلی اطمینان کرده‌اید.

مسئله نگران‌کننده دیگر این است که سراغ هر کدام از این شرکت‌ها که بروید، چه در قالب مشاور مدیریت و چه به‌عنوان مهندس متخصص حوزه مربوطه، ادعای این صنایع وجود کارشناسان و متخصصان درجه یک دانشگاه‌های معتبر کشور در شرکت است که متاسفانه این ادعا هیچ گونه نمودی در خروجی فعالیت این شرکت‌ها نداشته است.

رشد غیرضروری

مورد سوم رشد اولیه شرکت‌ها از منظر اندازه و میزان تولید، بدون توجه به مسائل تخصصی و در نظر گرفتن فرآیندهای اساسی و سازمان‌دهی درست رویه‌ها، منجر به پیچیدگی‌های بی‌شمار در انجام فرآیندهای مازاد، فعالیت‌های فاقد ارزش افزوده، بوروکراسی و کاغذبازی‌های بی‌دلیل، بی‌اعتمادی به سطوح عملیاتی و... می‌شود.

مشاهدات پیشین نویسنده در خصوص تصمیم‌گیری‌های شرکت‌های خصوصی از قبیل داروسازی، صنایع لاستیک، شرکت‌های لبنیات، تولید و توزیع چای و... این مسئله قابل استنباط است که افزایش سطوح سازمانی، کاغذبازی و کاهش تفویض اختیار، به‌شدت باعث کندی روندهای اصلاحی و تصمیم‌سازی‌های استراتژیک در مواقع لزوم شده است.

غافل شدن از مشتری

عامل چهارم، عدم توجه به ندای مشتری و کیفیت مورد نیاز او، فارغ از توانمندی‌های چشمگیر رقبا است. این مسئله ارتباط زیادی به تحقیقات داشته و در واقع یافته‌های حاصل از مطالعه بازار، اصلی‌ترین درونداد واحد تحقیق و توسعه است.

با توجه به اهمیت یافتن مسئله حقوق مصرف‌کننده و آگاهی ایشان از لزوم رعایت حقوق‌شان، شرکت‌هایی که این نکات ریز را ارزشمند دانسته برای آن تلاش می‌کنند، بی‌شک پیروز میدان رقابت خواهند بود و پاداش آن، حضور بلند‌مدت در بازار، خوشنامی و کسب سود بیشتر است.

در این بازار دیگر سایز جیبی گوشی همراه، یک مزیت رقابتی محسوب نمی‌شود.  مسلما علل و دلایل بسیاری با اثرات متقابل درونی به این معضل منجر شده که در این فرصت به مهم‌ترین آنها پرداخته شد.

پیشنهادات کاربردی

در ادامه به بیان برخی از راهکارهای ساده و پیشنهادات کاربردی حوزه مدیریت پرداخته شده است.

تفاوت نوآوری در قرن پیش با قرن حاضر، به ماهیت آن مربوط است؛ نوآوری‌های قرن بیستم به‌صورت تولید محصولات فیزیکی، ملموس و جدید نظیر کامپیوتر، ناوهای بزرگ، فناوری هسته‌ای، رادیو و تلویزیون، اینترنت و... بوده است، در حالی که نوآوری‌های قرن بیست‌ویکم، مدیریت ضایعات، دانش روباتیک، فضانوردی، ارتباطات جهانی، افزایش طول عمر، فضای مجازی و... را شامل می‌شود. این نوآوری‌ها مبتنی بر نتایج فناوری اطلاعات بوده و با توجه به دانش کنونی غالب مدیران و کارشناسان در حوزه کاربرد و قابلیت‌های کامپیوتر می‌توان در این راستا بهره‌ جست.

از سوی دیگر، تغییر شرایط محیط کار، مسئله‌ای است که سال‌های اخیر در سازمان‌های پیشرو به تدریج اتفاق افتاده است. این مسئله تا جایی پیش رفته که این شرکت‌ها محیط کار امروزی را باشگاه کارکنان خطاب می‌کنند و هرگونه شرایط آسایش و رفاه را برای ایشان فراهم می‌سازند.

با کاهش دغدغه ذهنی کارکنان برای تأمین امکانات اولیه معیشت، تعهد ایشان به سازمان رنگ و بوی دیگری گرفته، به مرور مظاهر پویایی و خلاقیت در اذهان ایشان پدیدار شده و با تولید دانش و تکنولوژی، دین خود به سازمان را ادا می‌کنند. این تعهد دوسویه در سازمان برای رفع نیازهای کارکنان و در کارکنان برای رشد سازمان از دیرباز در صنایع مختلف مشاهده شده است.

به‌عنوان نمونه‌ موفق داخلی می‌توان به یکی از موفق‌ترین و سودآورترین کارخانجات مستقر در شهرک صنعتی کاوه شهرستان ساوه اشاره کرد که برای رفع مشکل دسترسی به محل کار در شهرک، در نزدیکی محل کارخانه به ساخت خانه‌های سازمانی برای کارکنان اقدام کرده و خودروهایی را نیز در اختیار مدیران قرار داده است.این مسئله با وجود سایر مشکلات سازمانی متداول در کارخانجات سطح کشور، میزان ترک خدمت در این شرکت را کاهش داده و مدیران حاضر به همکاری مضاعف در مسیر اهداف شرکت هستند.

در نظر گرفتن مصرف‌کننده و تغییرات رفتاری او، از دیگر نکات ظریفی است که در توسعه فعالیت‌ها اثرگذار است. تغییرات مصرف‌کننده در سال‌های اخیر ثروت بیشتر، طول عمر بالاتر، تحصیلات و آگاهی بیشتر، خانواده‌های کوچک‌تر و خوشه‌ای‌تر، شادی‌ کمتر و افزایش تعداد زنان شاغل را شامل می‌شود.

این مسئله انواع تولیدات و خدمات از قبیل ملزومات مصرفی منازل، فضای اتاقک اتومبیل‌ها، بسته‌بندی مواد‌غذایی، سایز و میزان مصرف انرژی لوازم خانگی، اندازه و ظرفیت حافظه و توان دوربین لوازم الکترونیک مانند موبایل و تبلت، امکانات و تجهیزات موجود در هتل‌ها، قدرت ماشین آلات کشاورزی و... را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

در دوران پساتحریم، یکی از ارزشمند‌ترین فرصت‌های پیشِ رو، استقبال شرکت‌های بین‌المللی جهت سرمایه‌گذاری در بازار صنایع مختلف ایران است که به دلیل وجود نیروی کار نسبتا ارزان قیمت (در مقایسه با نیروی کار کشور مبدأ) قابلیت برنامه‌ریزی بلند‌مدت را برای این دسته از شرکت‌ها داشته است.

این رابطه همان گونه که در مباحث انتقال تکنولوژی مطرح می‌شود، با تدبیر و رعایت انصاف و حق مالکیت می‌تواند به رابطه برد-برد بلند‌مدتی منتهی شود که با توجه به امنیت ایران در منطقه، دستاورد آن تبدیل شدن به هاب تولید در این منطقه است و به اشتغال‌زایی و کسب درآمد غیر‌نفتی می‌انجامد.

با توجه به مطالب پیشین، تلاش و همّت و عزم ملی و هماهنگی از سوی صنعت، دولت، دانشگاه‌ها و مراکز علمی و پژوهشی ضروری است تا هر یک از ابعاد فوق‌الذکر به بهترین نحو پوشش داده شده و ارتقا یابد.

مشاور و تحلیلگر مدیریت