تغییرات سیاسی آمریكای لاتین روی موج اقتصاد

در روزهایی كه خاورمیانه به دلیل جنگ‌‌‌ها و درگیری‌هایش و اروپا به دلیل بحران‌های پی‌در‌پی، در صدر اخبار جهان قرار دارند و دیگر نقاط بحران‌زده جهان را به حاشیه رانده‌اند، آمریكای لاتین همچون دیگی در حال جوشیدن است. چند كشور این منطقه مانند برزیل، آرژانتین و ونزوئلا هفته‌هاست كه وضعیت غیرعادی را تجربه می‌كنند به‌گونه‌ای كه هر لحظه خبری فوری از آنها مخابره می‌شود. روندهای اقتصادی و پیشینه تاریخی این منطقه و این كشورها، بر تحولات سیاسی این روزهای آنها تأثیر گذاشته و آنها را به سمت نامعلومی می‌برد.

در برزیل بزرگ‌ترین و مهم‌ترین اقتصاد آمریكای لاتین، ماه‌ها اعتراض خیابانی و كشمكش سیاسی اكنون رئیس‌جمهوری را در یك قدمی استیضاح و كشور را در آستانه وضعیت نامعلوم كودتا یا آشوب قرار داده‌ است. ماجرا به پرونده‌های متعدد و گسترده فساد مالی و اقتصادی مقامات سیاسی برزیل برمی‌گردد. گزارش‌ها نشان می‌دهد كه فساد مالی و اداری هم در میان دولتی‌ها و هم مجلسی‌های برزیل گسترده است. اتهام مشخصی كه اكنون دیلما روسف رئیس‌جمهوری برزیل را در معرض استیضاح مجلس قرار داده، چشم بستن روی فساد هم‌حزبی‌هایش است؛ موضوعی كه حتی پای لولا داسیلوا رئیس‌جمهوری پیشین و چهره خوش‌نام سیاست برزیل را هم به میان كشانده‌ است.

لولا كه در سال‌های 2003 تا 2011 رئیس‌جمهور برزیل بود، به خاطر سیاست‌های نوسازی و اصلاحات اقتصادی از جمله تأسیس صندوق سرمایه‌گذاری ملی یا اختصاص بودجه به آموزش و بهداشت، قهرمان كشورش و حتی آمریكای لاتین لقب گرفته ‌بود. او بعد از دو دوره ریاست‌جمهوری با حمایت از خانم روسف در انتخابات، باعث پیروزی او شد. خانم روسف از زندانیان سابق و چهره‌های چپ‌گرای قهرمان و مبارز كشورش بود كه كمتر كسی در برزیل یا آمریكای لاتین او را به خاطر شكنجه‌هایی كه در زندان شده به خاطر ندارد.

اما شروع به كار او با اعتراض‌های مردمی به افزایش بهای بلیت حمل‌و‌نقل و هزینه‌های كلان میزبانی المپیك همراه شد. مردم آمریكای لاتین بعد از سال‌ها حكومت نظامی و سركوب، دولت‌های چپ‌گرای پوپولیستی را تجربه كردند كه بر موج هیجان و خوشایند كوتاه‌مدت، تصمیمات روزانه و كوتاه‌مدت می‌گرفتند. در چنین فضای هیجانی، اندك نارضایتی می‌تواند جرقه اعتراض‌های خیابانی را روشن كند.

در آرژانتین قدرت در انتخابات سال گذشته بعد از 12 سال از چپگرایان به یك چهره میانه منتقل شد. این انتقال قدرت برخلاف آنچه پیش‌بینی می‌شد با آرامش صورت گرفت اما پس‌لرزه‌های آن این روزها درجریان است. آرژانتین هم با مشكلات اقتصادی روبه‌رو است و هم پرونده‌ای را درباره فساد مالی رئیس‌جمهوری سابق به جریان انداخته كه می‌تواند تنش‌های سیاسی به دنبال داشته‌باشد.

اما در میان كشورهای آمریكای لاتین، وضعیت ونزوئلا از همه وخیم‌تر و خبرساز‌تر است. سقوط قیمت نفت و خشكسالی، اقتصاد ونزوئلا را با بحران شدیدی روبه‌رو كرده به‌طوری‌كه این كشور را تقریباً به تعطیلی كشانده‌است. همزمان مخالفان بعد از دودهه سال گذشته در انتخابات پارلمانی به پیروزی رسیدند و اكنون برای بركناری رئیس‌جمهور خیز برداشته‌اند. آنها سیاست‌های پوپولیستی چاوز و جانشینش نیكلاس مادرو را دلیل بحران كنونی اقتصاد كشور می‌دانند.

اقتصاد، مهم‌ترین شاخص سنجش موفقیت و تضمین ادامه حیات و قدرت یك دولت است. چراغ قرمز این شاخص برای چپ‌ها در آمریكای لاتین روشن شده و كشتی احزاب چپ در حال ترك لنگرگاه قدرت است.

* کارشناس مسائل بین‌الملل