اگر چند میلیارد تومان پول دارید...

باخبر شدیم که وضع عوارض بر صادرات سنگ‌آهن لغو شده است. این می‌تواند خبری خوب برای کسانی باشد که دوست دارند در این زمینه سرمایه‌گذاری کنند. شاید باور نکنید، اما سال گذشته سنگ‌آهن با حجم صادراتی نزدیک به 23میلیون تن، مقام اول صادرات محصولات غیرنفتی را به خود احتصاص داد.همین امر باعث شد که دولت برای صادرات سنگ‌آهن به فکر وضع عوارض بیفتد. زیرا از طرفی قرار است که در چشم‌انداز سال 4041 تولید فولاد کشور به 55میلیون تن برسد و از این جهت لازم است که مواداولیه تولید این مقدار فولاد (یعنی سنگ‌آهن) از منابع داخلی تامین شود، اما از سوی دیگر، فعالان حوزه سنگ‌آهن معتقدند که در حال‌حاضر نه تنها تمام نیاز کارخانه‌های داخلی تامین می‌شود، بلکه تولیدکنندگان مجبورند مازاد تولید خود را به کشورهای خارجی از جمله چین صادر کنند.

خلاصه سنگ‌آهنی‌ها در این مبارزه پیروز شدند و اکنون دولت را قانع کرده‌اند که از خیر عوارض سنگ‌آهن بگذرد، بنابراین با اقدامات دولت یازدهم و حمایت از تولیدکنندگان بار دیگر شاهد رونق سرمایه‌گذاری به ‌ویژه در بخش‌های صنعت و معدن خواهیم بود. به طوری که در برنامه‌های ارائه شده برای خروج از وابستگی به نفت، سرمایه‌گذاری در بخش معدن جزو اولویت‌هاست.

در واقع ایران با در اختیار داشتن 7درصد منابع معدنی دنیا جزو غنی‌ترین کشورهاست. از طرف دیگر زمزمه توسعه و راه‌اندازی هفت طرح فولادی ایران، شرایط سرمایه‌گذاری در معادن سنگ‌آهن را که خوراک اولیه این کارخانه‌هاست منطقی و عاقلانه‌تر کرده است. گرچه در شرایط کنونی، بازار جهانی سنگ‌آهن خیلی خوب نیست، اما با توجه به نقش این ماده معدنی در تولید فولادی که اقتصاد قدرت‌های بزرگ جهانی را به چرخش در‌می‌آورد، به‌زودی شاهد بازگشت رونق به کسب‌و‌کار این معادن هستیم.

سرمایه‌گذاری با کشف یک محدوده

شاید شمایی که قصد دارید معدن‌دار شوید تصور می‌کنید این راه تنها با خرید یک معدن سنگ‌آهن امکان‌پذیر است، در حالی که با ثبت یک محدوده و اقدام به اکتشاف ماده معدنی به سادگی می‌توانید تولیدکننده و در نتیجه تاجر سنگ‌آهن شوید. برای دستیابی به این هدف مقدماتی نیاز است از جمله اینکه به گفته یک کارشناس سنگ‌آهن به دقت گوش کنید. برای دریافت پروانه حق اکتشاف می‌توان به دو گونه عمل کرد؛ نخست اینکه براساس شواهدی مشخص کنید که یک محدوده دارای سنگ‌آهن است که با اعلام این موضوع به سازمان صنعت، معدن و تجارت استان مربوطه خواستار دریافت پروانه اکتشاف محدوده می‌شوید.

وحید لک می‌گوید: «برای کسب مجوز محدود براساس ماده معدنی و مساحت آن باید حق‌الارض پرداخت کنید که این مبلغ برای معادن سنگ‌آهن در هر کیلومتر مربع 2 میلیون و 004 هزار تومان است.»این معدن‌دار سنگ‌آهن راه دوم ورود به این حرفه را شرکت در مزایده و خرید یک محدوده اکتشافی می‌داند. این محدوده واگذار شده ممکن است هم ‌اکنون بلوکه و تحت اختیار دولت قرار داشته باشد، چراکه مالک و ثبت‌کننده اولیه محدوده نتوانسته طبق طرح پیشنهادی اکتشاف که به سازمان صنعت، معدن و تجارت ارائه شده عملیات را اجرایی کند، به همین دلیل مجوز اکتشاف از او سلب شده است.

معاون اکتشافات سازمان زمین‌شناسی درباره طرح‌های اکتشافی می‌گوید: «در طرح ارائه شده باید تمام مراحل با میزان هزینه کرد مشخص شود تا در صورتی که فرد قادر به اکتشاف نشد و محدوده به فرد دیگری واگذار شد پس از بهره‌برداری مالک جدید هزینه اولیه به ارائه‌دهنده طرح پرداخت شود.»بهروز برنا با اشاره به هزینه‌های اولیه ادامه داد: «ابتدا میزان حق‌الارض با توجه به نظر کارشناسان بر مبنای نوع ماده معدنی در هر کیلومتر مربع تعیین می‌شود و سایر هزینه‌ها مربوط به تجهیزات اکتشاف و حفاری است.»

کسب مجوز بهره‌برداری معادن

پس از اینکه طرح اکتشاف، تاییدیه سازمان صنعت، معدن و تجارت و کمیته بررسی نظام مهندسی معادن را دریافت کرد، پروانه بهربرداری صادر می‌شود. از این‌رو معدن‌دار با خرید و نصب تجهیزات استخراج که به گفته لک بین 3 تا 03 میلیارد تومان هزینه دارد عملیات بهره‌برداری را آغاز می‌کند. گرچه با توجه به عمق و روش‌های حفاری نیاز به تجهیزات متفاوت خواهد بود، با این حال نمی‌توان گفت که یک معدن‌دار برای خرید ماشین‌‌آلات باید چقدر هزینه کند، چرا که ممکن است یک معدن‌دار با تجهیزات ساده، اما روش‌های ویژه به اندازه استفاده از دستگاه‌های پیشرفته مواد معدنی استخراج کند.

بهروز برنا در رابطه با هزینه‌های پس از آغاز استخراج نیز می‌گوید: «هر معدن بر مبنای میزان بهره‌برداری هر ساله باید حقوق دولتی پرداخت کند که این مبلغ نیز با نظر کارشناسان و با توجه به میزان برداشت ماده معدنی است.»

در حال‌حاضر در ایران 51میلیون تن سنگ‌آهن تولید و صادر می‌شود که در صورتی که هفت طرح فولادی در حال اجرا با ظرفیت 008 هزار کیلوگرم در سال راه‌اندازی شوند و به مرحله تولید برسند، میزان تقاضا برای سنگ‌آهن داخلی افزایش خواهد یافت. دبیر انجمن تولیدکنندگان فولاد در این خصوص می‌گوید: «میزان اکتشاف سنگ‌آهن ما تنها برای 21 سال تولید فولاد پاسخگوست، به همین دلیل میزان اکتشاف این ماده معدنی باید افزایش یابد که بخش‌خصوصی با حمایت دولت می‌تواند در توسعه اثربخش آن فعال شود.»

سیدرسول خلیفه سلطان با بیان اینکه تولید فولاد کشور در آینده‌ای نه‌چندان دور افزایش خواهد یافت، افزود: «قرار است تولید 55 میلیون تن فولاد در کشور تحقق یابد، بنابراین منابع سنگ‌آهن کشور به جای صادرات به چین صاحب بازاری داخلی خواهد شد، هرچند این موضوع نباید با اعمال محدودیت در صادرات سنگ‌آهن همراه شود.»

شرایط پیش روی معادن سنگ‌آهن

در‌حال‌حاضر گرچه با کاهش قیمت جهانی سنگ‌آهن بازار این محصول رو به کسادی است، اما این موضوع نمی‌تواند چندان ادامه‌دار باشد، زیرا اقتصاد کشورهای بزرگ وابستگی زیادی به صنعت فولاد دارد، به همین دلیل با توسعه طرح‌های فولادی و افزایش تولید، بار دیگر شاهد افزایش قیمت سنگ‌آهن در بازارهای جهانی خواهیم بود. از سوی دیگر تعلیق عوارض صادراتی سنگ‌آهن ایران تا پایان سال 39 حمایتی همه‌جانبه از تولید است.

به گفته لک، با آغاز بهره‌برداری از معادن می‌توان از حمایت‌های صندوق بیمه توسعه معادن نیز برخوردار شد، گرچه این صندوق تنها معادنی را تحت پوشش قرار می‌دهد که از نظر کارشناسان دارای ارزش معدنی است. با این حال، آنها براساس تخمین میزان ذخایر ماده معدنی میزان وام تخصیصی به معادن را تعیین می‌کنند. ناگفته نماند که کاهش واردات سنگ‌آهن از چین و ورود هند به جمع کشورهای صادرکننده، از جمله مواردی است که بر کسادی بازار جهانی دامن زده است.

البته باید در نظر داشت که کشور ما در‌حال‌حاضر در سر یک دوراهی قرار گرفته است، زیرا از یک طرف مقرر شده که تولید فولاد چندین برابر شود و در این صنعت علاوه بر خودکفایی به صادراتی قابل توجه دست یابیم و از طرف دیگر تولید فولاد نیاز به حجم آب زیادی دارد. این در حالی است که کارشناسان معتقدند کمتر از 13سال به آغاز بحران آب در کشور باقی مانده است. حال باید دید که تدبیر لازم برای حل این مشکل و عبور اقتصاد کشور از این دوراهی چه خواهد بود؟