گشت وگذار و خرید در مسیر چشمه بهشتی

منطقه 10 یکی از مناطق قدیمی و کوچک شهر تهران است که حدود یک قرن پیش شکل گرفته و تراکم بالای جمعیت، از ویژگی‌های بارز این منطقه به حساب می‌آید. قدیمی‌ترین محلات منطقه به سال 1304 و جدیدترین محلات به دهه 1350 برمی‌گردد. منطقه 10، سکونتگاه طبقه متوسط تهران و منطقه‌ای کارمندنشین است و بیش از نیمی از خانوارهای ساکن در این محدوده را این قشر تشکیل می‌دهند. به همین منظور نیاز به مراکز خرید و بازارهای محلی در این منطقه احساس می‌شود.

در این منطقه یکی از قدیمی‌ترین بازارها و مراکز خرید سنتی پایتخت واقع شده که از گذشته‌های دور تاکنون به فعالیت و خدمات‌رسانی به مردم مشغول بوده است. ساکنان قدیمی و نسل اول مهاجران این ناحیه از تهران قدیم هیچ‌وقت به فکرشان خطور نمی‌کرد که محل‌شان به شکل امروزی دربیاید و زمین‌های کشاورزی تبدیل به مغازه‌های کوچک و بزرگی شوند که ملزومات زندگی نسل‌های بعدی را تامین کنند. با این همه این محله همچنان به حیات تجاری و مسکونی‌اش ادامه می‌دهد و با گذر زمان خم به ابرو نیاورده است. گزارش «فرصت امروز» از این راسته بازار پایتخت را به تفصیل بخوانید.

وجه تسمیه

سلسبیل نام چشمه‌ای است در بهشت و به علت وجود رودخانه‌ای كه در این محله جاری بوده است، به این نام معروف شد. این خیابان بعد از پیروزی انقلاب به رودکی تغییر نام داد. تاریخ شکل‌گیری این منطقه به دوران پهلوی اول برمی‌گردد که در کنار زمین‌های کشاورزی موجود جمعیتی ساکن شده بودند. قسمت جنوبی‌ این منطقه محل تجمع و استقرار یخچال‌های قدیمی که یخ فروشی می‌کرده‌اند، بوده است.

خیابان سلسبیل که الان نام رودکی را روی تابلوی خود می‌بیند، از اواخر دهه 30 خورشیدی و در خلال سال‌های 38-1337 به وجود آمد. آقای اسداللهی که یکی از قدیمی‌ترین کاسب‌های سلسبیل است و سابقه 40 ساله دارد، درباره گذشته اینجا می‌گوید: این منطقه یکی از جاهای مخصوص کشت و زرع تهران قدیم بوده و بیشتر خوراک دام و سبزی‌های فصلی در آن کاشته می‌شده است. ضمن اینکه در قسمت جنوبی محله نیز انارستان‌های بزرگی بوده که به همین نام خوانده می‌شده است. همین خیابان کمیل را قدیمی‌ها هنوز به نام اناری می‌شناسند.

در همین نواحی که الان خیابان‌کشی شده رودخانه‌ای پرآب جریان داشته که رگ حیاتی منطقه محسوب می‌شده به خاطراینکه این رودخانه با چشمه‌های منشعب شده‌‌اش را هدیه‌ای از بهشت می‌دانسته‌اند به اسم سلسبیل معروف شده است. در حاشیه این رود زمین‌ها‌ی كشاورزی وجود داشته كه کم‌کم مردم شروع به ساخت‌و‌ساز در کنار آن کردند. کل خیابان رودكی شامل باغ‌های انار بوده و درحال حاضر قسمتی از آن تبدیل به پمپ بنزین شده است.

آقای اسداللهی آذری‌زبان است و از کودکی به همراه خانواد‌ه‌اش از مراغه به تهران مهاجرت کرده‌ است. وی دراین خصوص می‌افزاید: بیشتر افرادی كه در این محله زندگی می‌کنند، آذربایجانی هستند؛ به همین علت خیابان بالایی به نام آذربایجان نام‌گذاری شده است. بعد از آنها گیلانی‌ها و یزدی‌ها در رده‌های بعدی قرار گرفته‌اند. البته نسل سوم و چهارم ساکنان اهل تهران و همین منطقه هستند که بچه تهران با اصالتی غیرتهرانی به حساب می‌آیند.

قدیمی‌ها بیشتر کارکنان رده پایین ادارات دولتی یا از نظامیان مخصوصا پرسنل شهربانی بودند. از نظر بافت مسكونی خانه‌های این محله از خشت، گِل و تیر چوبی ساخته شده بود ودستگاه انتقال آب در سر هر كوچه نصب بود كه مردم از آن برای شرب استفاده می‌كردند.

بعد از دهه 40 این محله شروع به پیشرفت كرد و مغازه‌هایی ساخته شد، بیشتر مغازه‌ها برای یهودی‌ها بودکه همین الان هم در چند مغازه فعال هستند و شنبه‌ها را تعطیل می‌کنند. این منطقه محل فعالیت مسالمت‌آمیز ادیان و اقوام گوناگون داخلی بوده و از بیشتر اقوام کشور در این محله سکونت دارند. مسلمان‌ها و کلیمی‌ها بعد از گذشت چند دهه در کنار هم به تجارت مشغول هستند.

جغرافیای محله

محله سلسبیل جنوبی در حال حاضر از شمال به خیابان امام‌خمینی، از جنوب به خیابان کمیل، از شرق به بزرگراه نواب و از غرب به خیابان‌های خوش و قصرالدشت منتهی می‌شود. این محله از شمال با خیابان آذربایجان و آزادی، از جنوب با محله بریانک، از شرق با محله اسکندری و از غرب با محله کارون جنوبی همسایه است.

این خیابان از سه راهی سلسبیل و از خیابان کمیل شروع شده و با گذر از تقاطع‌ خیابان‌های مرتضوی، مالک‌اشتر (آریانا)، امام‌خمینی، هاشمی، بوستان سعدی، دامپزشکی، سه‌راهی ورودی به خیابان جمهوری، ساسان و ارومیه به خیابان آزادی وصل می‌شود. البته این پایان این خیابان حدودا 3 کیلومتری نیست و پس از عبور از خیابان آزادی پس از چند فرعی به خیابان پرچم در نزدیکی میدان توحید منتهی می‌شود.

قسمت اصلی بازار از جنوبی‌ترین نقطه خیابان تا خیابان ارومیه را شامل می‌شود. همان‌طور که گفته شد این خیابان بازارگونه از دل این محله می‌گذرد و نقاط مسکونی در طرفین آن جای گرفته‌اند. تراکم در این قسمت از پایتخت بسیار بالاست و همین مسئله نگرانی‌های زیادی را برای مسئولان شهری هنگام بروز بلایای طبیعی به وجود آورده است. هرچند که هنوز اقدامات مناسبی صورت نگرفته است. در این خیایان بخشی از قدیمی‌ترین اماکن تهران حضور دارند و هنوز هم سرپا هستند.

در ابتدای ورودی به این خیابان یک طرفه، دو بانک ملی و مسکن قرار دارند که بانک ملی سابقه‌ای حدود 45 سال دارد و همسایه روبه‌رویش بعد از انقلاب تاسیس شده است. همچنین زورخانه «پوریای ولی» یکی از قدیمی‌ترین زورخانه‌های تهران در اینجا واقع است. این زورخانه در كوچه‌ای به نام «حمام خورشید» در قسمت جنوبی خیابان سلسبیل در سال 1313 هجری شمسی تاسیس شد. هرچند که امروز رونقی ندارد و چند سالی را در تعطیلی و انزوا به سرمی ‌برد.

زورخانه «پوریای ولی» توسط مرحوم «جواد شاه محمدی» ساخته شد و تا دهه 60 خورشیدی به دست او اداره می‌شد. پس از مرگش، فرزند او «علی شاه محمدی‌» اداره این زورخانه را برعهده گرفت. زورخانه در زمان تاسیس خارج از تهران و وسط بیابان قرار داشته است. حاج جواد شاه محمدی 16، 17 ساله بوده كه زورخانه «پوریای ولی» را تاسیس كرده است.

از دیگر بناهای موجود در این خیابان قدیمی، اداره راهنمایی و رانندگی تهران بزرگ جنب خیابان آزادی است و در طرف دیگر خیابان سازمان حج و زیارت واقع شده است. سینمای قدیمی و خاطره‌انگیز کارون هم در جوار مغازه‌ها جاخوش کرده است. این سینما مکان فرهنگی –هنری این منطقه است و 52 سال است که فعالیت می‌کند. این سینما دو سالن مجزا با ظرفیت بیش از 800 تماشاچی را دارد و بعد از یک دوره تعطیلی 5 ، 6 ساله بازسازی شده و اغلب فیلم‌های روز را به روی پرده می‌برد. شعار این سینما جالب توجه است: «فقط فیلم نبین، سینما ببین! »

از دیگر امکانات این محله تجاری – مسکونی می‌توان به تعدد شعب بانکی اشاره کرد. بانک‌های ریز و درشت خصوصی و دولتی در فواصل نزدیک به هم قرار گرفته‌اند و برای جذب سرمایه و نقدینگی بازار تلاش می‌کنند. بانک‌های ملی، ملت، تجارت، صادرات، مسکن، سپه و از جدیدترها پاسارگاد، سرمایه، پارسیان و اقتصادنوین همگی در این راسته شعبه‌های متعددی دارند و می‌توانند شما را در انجام امور بانکی کمک کنند.

در این خیابان چند داروخانه بزرگ، درمانگاه سلسبیل، مجتمع درمانی جوادالائمه و بیمارستان اقبال (نزدیک خیابان آذربایجان) هم از امکانات پزشکی و درمانی منطقه به حساب می‌آیند. فروشگاه زنجیره‌ای سپه از فروشگاه‌های قدیمی و مهم است که در این خیابان یک شعبه دارد و پایین‌تر از خیابان دامپزشکی واقع شده است.

گود بازار

در این خیابان راست و مستقیم، صنوف زیادی به کار و تلاش و کسب روزی حلال مشغول هستند. چیزی نزدیک به 2هزار واحد تجاری و نزدیک به 400 واحد اداری و تجاری بغل به بغل هم جای گرفته‌اند. قسمت جنوبی تا چهارراه وثوق همه چیز فروشی است و البته پوشاک صنف غالب است. بعد از تقاطع دامپزشکی کیف و کفش‌فروش‌ها حضور دارند که انواع کفش‌های عمدتا مردانه را در مدل‌ها و طرح‌های مختلف روز عرضه می‌کنند.

اصناف شاغل در این خیابان عبارتند از: موادغذایی، میوه و سبزی، عطاری، طلا و جواهر، مزون‌های کوچک، لوازم خانگی و آشپزخانه، صوتی و تصویری، خدمات کامپیوتر و موبایل، عکاسی و فیلمبرداری، دفاتر حقوقی، صرافی، فست‌فود و رستوران، بلور و کریستال، لوستر و اجناس کادویی، قنادی، وسایل تاسیساتی ساختمان، کبابی و هلیم، کابینت‌سازی، ظروف پلاستیکی و یک‌بار مصرف، کافی‌نت، خشکبار، قصابی، لوازم ورزشی، مبلمان، اسباب‌بازی، لوازم‌التحریر اداری و فانتزی، ابزار و یراق، ساک و چمدان، نقره‌کاری، پتو و سایل خواب، عینک، گل و گلدان مصنوعی، کفش و لباس، خشکشویی و... در این بازار طولانی فعال هستند. در کنار آنها دفاتر بیمه و پست، خدمات ارتباطی، پلیس+ 10، پیشخوان دولت و چند آموزشگاه رانندگی به کار مشغولند.

 قیمت‌ها و کالاها

در اینجا شما به همه چیز دسترسی خواهید داشت. مغازه‌های زیاد و تنوع صنوف شما را از رفتن به مناطق دیگر برای برطرف کردن حوایج‌‌تان بی‌نیاز می‌کند. این راسته بازار به طور سنتی در اختیار فروشگاه‌های پوشاک اسنت که بیشتر مغازه‌ها را از آن خود کرده است. در این محل انواع البسه زنانه، ‌مردانه و بچگانه عرضه می‌شود. قیمت‌ اجناس این راسته بازار بسیار مناسب است و در طول فصول سال برچسب تخفیف‌های ویژه تا 50درصد هم پشت مغازه‌ها دیده می‌شود.

قیمت لباس از 25هزار تومان تا 250هزار تومان بسته به جنس و مدل متغیر است. قیمت کفش مردانه از 60 تا 400هزار تومان و قیمت کفش زنانه بین 50 تا 180هزار تومان قیمت خورده است. انواع کیف هم بین 25 تا 85هزار تومان است که کمتر از این قیمت هم پیدا می‌شود. بهای مانتو از 38 تا 120هزار و کت‌‌وشلوار از 85 تا 300هزار تومان نرخ دارد.

کسبه از وضعیت بازار گله‌مند هستند و علاوه بر کسادی بازار از مدیریت شهری تهران دل خوشی ندارند. آقای حمیدزاده می‌‌گوید: جدا از رکود بازار و فروش پایین که نسبت به چهار سال قبل نصف شده، مشکل اصلی و عمده ما بزرگراه نواب است.

این اتوبان از وقتی که ساخته شده چیزی جز ضرر برای ما نداشته! این بزرگراه درون شهری باعث قطع شدن رابطه مردم از دو سوی خیابان شده و تعداد مشتری‌های ما را کم کرده است. مردم خودشان هم از این وضعیت ناراحت هستند که بدون کارشناسی و مطالعه بافت مسکونی و تجاری را به‌هم زده‌اند.

ما سابقا خیلی مشتری عبوری و گذری داشتیم که به میدان جمهوری می‌رفتند؛ الان همه از اتوبان نواب عبور می‌کنند و اینجا را خلوت کرده‌اند. این ساخت‌وساز شهری بی‌ضابطه باعث کم شدن فروش مغازه‌دارها شده است. الان فقط مردم محله برای خرید می‌آیند و قدیمی‌های اطراف - ساکنان جدید آپارتمان‌های نواب - آشنایی چندانی با این فضا ندارند. همه این موارد رکود و کسادی را تشدید کرده است.