نظمی که با افزایش تولید صنعتی شکل می گیرد

شبکه اینترنتی چینی هفته گذشته اعلام کرد یک کارخانه تولید اتومبیل در چین، به عنوان یکی از بزرگ ترین سایت های صنعتی دنیا شناخته شده است. این سایت تولیدی در یکی از مناطق ثروتمند چین به نام ژجیانگ تاسیس شده است.

ارزش کل این مجموعه صنعتی 2 میلیارد و 700 میلیون یورو برآورد شده است و سالانه 400 هزار دستگاه خودرو تولید می کند. تا پیش از این در اروپا، آمریکا و ژاپن سایت های تولیدی در توسعه اقتصادی نقش به سزایی داشتند، در حالی که اکنون قدرت در دست کشور های درحال ظهور است. امروزه، شاهد قدرت گرفتن تولیدات صنعتی در چین، اندونزی، رومانی و چند کشور های آفریقایی هستیم.

آهسته و پیوسته

تقسیم بندی جهانی کار، براساس آمار و میزان تولیدات صنعتی و تعداد سایت های تولیدی روزجمعه، 12 ماه آگوست منتشر شد. به طور کلی، صنعت در جهان رشد چندانی ندارد. پس از بحران بزرگ سال های 2008 و 2009، تولیدات جهانی بیش از 10درصد کاهش یافت. براساس برآورد مرکز آمار هلند، پس از گذشت چند ماه، تولیدات صنعتی در جهان، تنها حدود 1.5 یا سالانه 2درصد افزایش داشت.

این رشد محدود و کمتر از تولید ناخالص داخلی، تأیید می کند اقتصاد جهانی بیشتر به سمت بخش خدماتی در حرکت است تا بخش صنعتی. با این حال، تولیدات صنعتی و سرمایه گذاری در این بخش، در برخی از کشور ها رو به افزایش  است.

تعداد سایت  و کارخانجات تولیدی در برخی کشور ها مانند اندونزی (7.5درصد)، ویتنام (7درصد)، مالزی (5درصد) و برخی کشور های آفریقایی مانند ساحل عاج به سرعت در حال افزایش است. در مجموع این کشور های به اصطلاح در حال ظهور، سالانه به طور متوسط رشدی 4درصدی در زمینه تولیدات صنعتی تجربه می کنند.

یکی دیگر از این کشورها، که طی سال های اخیر در تولیدات صنعتی پیشرفت چشمگیری داشته ، چین است. تولید صنعتی در چین با وجود روند رشد آهسته، 6 درصد نسبت به سال گذشته افزایش داشته و همچنین میزان سرمایه گذاری در این بخش به 8درصد رسیده است. این کشور با اولویت قرار دادن رضایت از بازار داخلی در حال تقویت توانا یی خود در زمینه تولیدات صنعتی است.

پرچم نیمه افراشته کشور های صنعتی

وضعیت رشد تولیدات صنعتی در کشور های صنعتی ناامید کننده است. طبق گزارش سالانه، تولیدات صنعتی در ایالات متحده آمریکا در سال 2015 نزدیک به یک درصد کاهش داشته  است.در ژاپن نیز رشد تولیدات صنعتی حدود 2 درصد سقوط کرد، اما در مورد اروپا تغییر محسوسی مشاهده نشده ، چرا که رشد ثبت شده در سال 2016، نسبت به سال گذشته، افزایشی 0.5 درصدی داشته است.

در میان کشور های اروپایی، فرانسه در مقایسه با سال گذشته، سقوطی 1.9 درصدی در تولیدات پالایشگاه ها و دیگر سایت های تولیدی تجربه کرده  است. در واقع، کشور های اروپایی پس از بحران سال های 2008 و 2009، از تولید اتومبیل،  کاغذ، فولاد و پلاستیک فاصله گرفته اند.

البته آلمان از معدود کشور هایی است که توانسته خود را از رکود پس از بحران نجات دهد. کاهش میزان رشد تولیدات صنعتی دراروپا به این دلیل است که میزان مصرف در اروپا کاهش یافته است. بنابراین، برای سایت های تولیدی از نظر اقتصادی به صرفه نیست تا از حداکثر توان و ظرفیت های تولیدی خود استفاده کنند. دولت ها به نوبه خود در این رکود سهیم هستند.

یک کارشناس فرانسوی مسائل اقتصادی می گوید: «کشور های منطقه یورو، هر کدام به نوبه خود در کاهش قیمت دستمزد و کاهش ارزش مالیاتی با هم رقابت می کنند. این کشور ها به دنبال پایگاهی برای سایت های تولیدی خود هستند که هم قیمت انرژی در آنها ارزان تر باشد، هم دستمزد کارگر پایین تر باشد. این سیاست ها باعث کاهش تقاضا در بازار اروپا و مانع رشد و بهبود پایدار در بخش تولیدات صنعتی شده  است. همچنین این پدیده در سایه قوانین مربوط به بودجه  کشور ها که جلوی سرمایه گذاری در بخش صنعتی را می گیرد، تشدید می شود.»

آینده، واقعی یا خیالی

برخی از کارشناسان معتقد هستند این وضعیت پایدار نخواهد بود. آنها پیش بینی می کنند صنعت در کشور های صنعتی قدیمی، دوباره جان خواهد گرفت، به این شرط که سایت های تولیدی که به کشور های دیگر منتقل شده اند به اروپا و ایالات متحده آمریکا باز گردانده شوند.

تحقق این مسئله، مستلزم دو فاکتور است؛ اول آن که دستمزد کارگران در کشور های نوظهور مانند چین، افزایش یابد. دوم، کاهش قیمت انرژی در کشور های صنعتی مانند آمریکا است، اما در واقع این گونه است که این راه حل به صورت مقطعی ممکن است رشد تولیدات صنعتی را افزایش دهد، ولی برای تغییر این وضعیت به شکلی پایدار لازم است کشور ها تغییراتی اساسی اعمال کنند.

همان طور که یک اقتصاددان فرانسوی در یادداشت خود که در نشریه بانک «Natixis» در تاریخ 5آگوست منتشر شد، آورده است: «هیچ علائمی از حالت گذار در کشور های عضو سازمان همکاری و توسعه اقتصادی مشاهده نمی شود» و کشور های منطقه یورو، به جز آلمان، همچنان به روند غیر صنعتی شدن خود ادامه می دهند.

طبق گزارش مرکز آمار و مطالعات اقتصادی فرانسه، نزدیک به 34هزار شغل طی یک سال اخیر از بین رفته است. طی 10 سال گذشته نیز به دنبال بسته شدن و تعطیلی چند سایت تولیدی، حدود 570هزار شغل صنعتی از دست رفته است. مشابه همین وضعیت در آمریکا،  بریتانیا و آمریکای جنوبی هم وجود دارد.

در مقابل، نظم نوین جهانی تولیدات صنعتی، در چند کشور معدود متمرکز شده است؛ کشور هایی که هزینه تولید در آنها نسبت به کشور های بیشترصنعتی پایین تر است. بنابراین امروزه شاهد افزایش سایت های تولیدی هستیم که در این کشور ها مستقر می شوند. یکی از دلایل سرمایه گذاری گروه های تولید کننده بین المللی در این کشور ها، کاهش هزینه تولید، نیروی کار ماهر و نزدیکی به بازار های بزرگ است.

از جمله این کشور ها مکزیک، ترکیه، اندونزی، فیلیپین، مالزی، ویتنام و تایلند و چند کشور در اروپای مرکزی و شرقی است. همان طور که براساس آمار از سال 2010 تاکنون، تولید صنعتی اسلواکی تا 40درصد، در رومانی تا 30درصد، بیش از 20درصد در استونی، لیتوانی، لتونی، مجارستان، لهستان و جمهوری چک افزایش داشته است.