جور کردن بساط گردشگری در تاروپود اینترنت

«بسیار سفر باید، تا پخته شود خامی». این ضرب‌المثلی است که قدیمی‌های ما از فواید سفر کردن برایمان به یادگار گذاشته‌اند. اما همه‌ می‌دانیم با گرانی و هزینه‌های سرسام‌آور امکان باتجربه شدن و به قول قدیمی‌ها پخته شدن جوانان امروزی به‌راحتی روزگار گذشته نیست. از طرف دیگر، آدم تا جوان است و انرژی و وقت دارد، پول برای سفر کردن ندارد. وقتی هم که شغلی برای خودش پیدا می‌کند و پولی به‌دست می‌آورد، از مرخصی و وقت برای مسافرت خبری نیست. اما این‌ بی‌پولی و گرانی، با‌دی نیست که جوانان امروزی را بلرزاند.

یک کوله‌پشتی، یک جفت کفش مناسب، یک دوربین عکاسی و دوپای پیاده همه‌ بارهای جوانان امروزی را تشکیل می‌دهد تا سفری ارزان به هرکجا که می‌خواهند داشته باشند. روی خوب داستان هم این است که به لطف شبکه‌های اجتماعی، جای خواب پیدا کردن هم راحت شده است. مکان استراحتی که هیچ هزینه‌ای برای مسافرها، کوله‌به‌دوشان و گردشگران ندارد. این گزارش ویژه، هم برای افرادی است که سودای سفر ارزان‌قیمت را دارند و هم برای کسانی که دوست دارند میزبان این طیف از گردشگران و جهانگردان باشند. احتمالا تا اینجا توضیحات به قدر کافی هیجان‌انگیز بوده تا شما برای خواندن گزارش ترغیب شوید. پس این گزارش را از دست ندهید.

به کجا چنین ارزان؟!

مسافرت هیچ زمانی به اندازه این روز‌ها محبوبیت جهانی نداشته است. امروزه دست همه‌ مردم یک نقشه و یک کتاب از جاذبه‌های مقصدی است که دوست دارند از آنجا دیدن کنند. تعطیلات هم که فرا‌می‌رسد هر کس در دنیا به فکر پیاده‌کردن نقشه‌های سفرش است. برنامه‌هایی که هرچه ارزان‌تر باشد احتمال تکرار یا افزایش سفر را بیشتر می‌کند. به طور معمول بخش زیادی از هزینه سفر، صرف گرفتن هتل می‌شود. حالا چطور می‌شود این هزینه‌ها را کاهش داد؟ سایت‌های مختلفی با همین ایده اولیه شروع به کار کرده‌اند؛ معروف‌ترین آنها سایت کوچ سرفینگ است. شما اگر یک کاناپه اضافی در خانه‌تان داشته باشید، می‌توانید به یک مسافر جای خواب رایگان بدهید. بقیه چیزها به توافق دو طرف بستگی دارد: اینکه مسئولیت تهیه وعده‌های غذایی مهمان‌تان با کیست؟ یا امکان میزبان بودن شما فقط برای یک نفر است یا برای‌تان حضور تعداد بیشتری همسفر امکان‌پذیر است؟ یا شاید فقط وقت دارید که گردشگران را با شهر زندگی‌تان آشنا کنید و به‌اصطلاح راهنمای شهرگردی‌شان باشید؟

ایده‌ اولیه شبکه‌‌ مهمان‌نوازی کوچ سرفینگ

کیسی فنتون، موسس سایت کوچ سرفینگ، در سال 1999 قصد یک سفر ارزان‌قیمت از بوستون به ایسلند را داشت. به همین منظور، وی به‌صورت تصادفی 1500 نفر از دانشجویان ایسلند را انتخاب کرد و برای آنها ایمیلی فرستاد، مبنی بر اینکه آیا می‌تواند در طول سفرش مدتی را نزد آنها اقامت کند. نتیجه درخواست بیش از ۵۰ جواب موافق جهت اقامت نزد آنها بود. فنتون بعد از بازگشت به بوستون به پروراندن اندیشه‌ای پرداخت که آغاز طرحی بود با نام «کوچ سرفینگ». وی با همراهی شرکایش در سال 2003 طرح اولیه سایت را پیاده‌سازی کردند و سرانجام در ژانویه 2004 سایت کوچ سرفینگ به‌عنوان یک وب‌سایت عمومی شروع به کار کرد. این وب‌سایت امکان ارتباط بی‌واسطه بین گردشگران و جامعه محلی در محیط مجازی و غیر‌رسمی را فراهم می‌کند. گرچه اکنون پایگاه این سایت در «سان فرانسیسکو» است، اما به یک وب‌سایت جهانی تبدیل شده و اعضای آن می‌توانند از هر کشوری و در هر قاره‌ای باشند.

این سایت در حال حاضر بیش از 10میلیون نفر از 230 کشور دنیا عضو دارد، ماموریت این سایت، خلق تجربیات تأثیرگذار است. گروهی که از این طریق سفر می‌کنند، ملاقات با مردم محلی، زندگی آنها، رسم مهمان‌نوازی و ارتباط برقرار کردن با دیگر فرهنگ‌ها را جزو لذت‌ها و ارزش‌های خود می‌دانند. آنها تنها به بازدید از چند اثر تاریخی بسنده نمی‌‌کنند، با توجه به آثار و پیامدهای جهانی شدن و جامعه جهانی، ارتباط برقرار کردن و احترام به دیگر فرهنگ‌ها ارزش محسوب می‌شوند، گروه دست‌اندر‌کار سایت «کوچ سرفینگ» برای دستیابی به این اهداف و فراهم کردن بستر مناسب تمام تلاش خود را می‌کند. (شعار سایت کوچ سرفینگ)

درباره‌ کوچ سرفینگ بیشتر بدانیم

کوچ سرفینگ مؤسسه‌ای است که براساس حس علاقه و اشتیاق و عشق به سفر بنیان نهاده شده است. از سال 2004 تا 2011 میلادی، مدیران این سایت بدون هیچ چشمداشت مالی و کسب سود، با حمایت و پشتیبانی گروهی از داوطلبانی به فعالیت مشغول بود که علاقه‌ شدیدی به سفر داشتند و هدفشان نیز «تبدیل دنیا به جایی بهتر برای زندگی کردن» بود. در سال 2011 نام این مؤسسه ثبت جهانی شد و به انجام ماموریتش که ایجاد زمینه‌ای مناسب برای آفرینش تجربه‌های بهتری از سفر برای مردم تمام دنیا براساس اطمینان، بخشش و مبادلات فرهنگی بود، ادامه داد.

کوچ سرفینگ واژه‌ای ابداعی است که به «مهمان‌نوازی رایگان» و استراحت در هر مکانی که خرج و هزینه‌ای نداشته باشد، اشاره دارد. خواه مکان استراحت کف زمین باشد، خواه نیمکت یا یک تخت. اما به‌طورکلی به اقامت چند روزه در منزل میزبان در مقصد یا در طول سفر اشاره دارد. نام‌نویسی در این مؤسسه رایگان و بسیار ساده است. فرد متقاضی با وارد کردن برخی از اطلاعات عمومی و ساخت یک حساب کاربری شخصی به عضویت این سایت می‌پیوندد. هرچه هم اطلاعات وارد شده و پرکردن فیلدهای خواسته شده بیشتر باشد، از جانب کاربرهای دیگر مورد اطمینان بیشتر قرار می‌گیرد. ضمن اینکه با وارد کردن آن اطلاعات، به مخاطبان پروفایل خود از خلق و خوی خود بیشتر آگاهی می‌دهید. برقراری امنیت به راه‌های مختلفی از جانب مؤسسه صورت می‌پذیرد که شامل بازبینی سوابق افراد و ضمانت آنها است.

اطلاعاتی که در مورد افراد به‌وسیله میزبانان مورد جست‌وجو قرار می‌گیرند شامل ویژگی‌هایی مثل سن، موقعیت مکانی، جنسیت و آخرین ورود به سیستم است. مدت اقامت با توافق بین مهمان و میزبان تعیین می‌شود. افراد هیچ پولی بابت اقامت چند روزه خود نمی‌پردازند، به‌جز مواردی مانند هزینه غذا. بین میهمانان مرسوم است که برای ابراز قدردانی کاری برای میزبان خود انجام می‌دهند، مثلاً هدیه‌ای برای او تهیه می‌کنند، غذایی می‌پزند یا مهارت خاص خود را به او می‌آموزند. ساز وکار شناسایی میزبان خوب از میزبان بد هم در کوچ سرفینگ خیلی راحت است. متقاضیان با خواندن یادداشت‌ها و کامنت‌هایی که در صفحه پروفایل هر کاربر توسط مهمانان قبلی گذاشته شده می‌توانند اطلاعات خوبی از نحوه مهمان‌نوازی افراد به دست آورند.

چطور می‌شود میزبان و مهمان به هم اطمینان کنند؟

ناگفته نماند که این سایت هیچ مسئولیتی را در مورد افراد یا درگیری‌های احتمالی میان آنها نمی‌پذیرد. اعضا باید خود جانب احتیاط را نگه‌ دارند و داوری درستی انجام دهند. کوچ سرفینگ تدبیری اندیشیده است که هرعضو این سایت می‌تواند برای افزایش اعتماد دوطرفه برای کسانی که به هر دلیلی از پروفایل‌شان بازدید می‌کند با اسکن یک کارت شناسایی معتبر و ارسال آن به مدیران سایت هویت خودشان را تأیید کنند. البته طراحان وب‌سایت به این هم بسنده نکرده‌اند و با قرار دادن مکان «vouch» به کاربران دیگر این امکان را می‌دهند که ضمانت این عضو سایت را بکنند. با این پیش‌زمینه بهتر است با کاربرانی در ارتباط باشید که ضمانت بیشتری از سوی کاربران دیگر دریافت کرده‌اند.

البته این را هم باید بدانید از بین افراد تنها 8 درصد از سوی این سایت تأیید شده‌اند و حدود 6درصد از سوی این سایت تأیید نشده‌اند و حدود 6 درصد هم از نظر اخلاقی ضمانت شده‌اند، اما بقیه اعضا یعنی بیش از 80 درصد اعضا تأیید یا از نظر اخلاقی ضمانت نشده‌اند. حالا که به قدر کافی بدبین شده‌اید باید به شما توضیح بدهیم که از سال 2004 تا اوت 2011 بیش از 3 میلیون و 400 دیدار و میزبانی انجام شده و اتفاق خیلی بدی نیفتاده است. پس باید دو اصل را در کوچ سرفینگ رعایت کنید؛ اول اینکه به قدر کافی بدبین باشید. دوم اینکه بیش از حد بدبین نباشید.

چقدر ایرانی عضو هستند؟

زبان پارسی به‌عنوان زبان رایج بیش از 11هزار نفر در این شبکه اجتماعی شناخته شده، آمارها نشان می‌دهد تعداد کاربرانی که از ایران به‌عنوان سفیر عضو این سایت شده‌اند 7 هزار نفر است و ایران چهل‌ونهمین کشور در Couch Surfing است. البته بیشتر آگهی‌هایی که در سایت «کوچ سرفینگ» ثبت شده‌اند، از سوی ایرانی‌های مقیم آمریکا بوده است. اما آنهایی هم که در ایران زندگی می‌کنند و اهل سفرند، برای میزبانی از خارجی‌ها کم نیستند.

معرفی چند شبکه اجتماعی مهمان‌نوازی

یکی از سایت‌هایی که مانند کوچ سرفینگ عمل می‌کند، http://www.bewelcome.org است. در این سایت افراد می‌توانند از طریق خواندن یادداشت‌های نوشته شده درباره کسی که می‌خواهند به‌عنوان میزبان خود برگزینند اطلاعات خوبی کسب کنند. وب‌سایت www.globalfreeloaders.com نیز امکان یافتن محل اسکان رایگان را برای گردشگران فراهم می‌کند. http://www. hospitalityclub. org هم با هدف نزدیکی و آشنایی بیشتر بین افراد با فرهنگ‌های مختلف به‌وجود آمده است. در این سایت شما می‌توانید به طرق گوناگون به گردشگران کمک کنید. مثلاً مکان‌های دیدنی شهرتان را به دیگران معرفی کنید، جای خواب فراهم کنید یا راهنمای محلی دید و بازدید آنها شوید. http://www.servas.org و وب‌سایت www.stay4free.Com از دیگر سایت‌ها برای تبادل اتاق رایگان است.

شبکه‌های مهمان‌نوازی رایگان و تأثیر در گردشگری ایران

ایران از جمله کشورهایی است که با داشتن مواهب طبیعی، پیشینه غنی و آثار باستانی‌تاریخی منحصر به‌فرد و موقعیت ژئوپلیتیک گردشگری، یکی از بهترین مقصدهای جهان برای گردشگری است. با این حال ضعف در مدیریت، تهدیدهای بیرونی، از دست دادن فرصت‌ها، پروپاگاندای رسانه‌های غربی همگی سبب شده تا از این ظرفیت نتوانیم به‌خوبی بهره‌مند شویم. دعوت و میزبانی از شهروندان غربی با رعایت نکات و مصالح ملی، می‌تواند در تغییر تصویر ذهنی گردشگران خارجی نقش مؤثری ایفا کند. آنچه از بازخورد گفته‌های گردشگران پس از سفر به ایران حاصل می‌شود تعجب و شگفتی از مهمان‌نوازی، غنای فرهنگی، تاریخ غنی و جاذبه‌های شگفت‌انگیز است که عمدتا گردشگران را مبهوت خود می‌کند.

این امتیاز مثبت می‌تواند به بهبود وجه و اعتبار کشورمان بین سفردوستان و گردشگران بالا برود و ایران در صدر لیست مقصدهایی قرار گیرد که خواهان دیدن از آن هستند. از طرف دیگر، از آنجا که جریان‌های رسانه‌ای عمدتا غربی چهره‌ نامناسب و دروغی از کشورمان عرضه می‌کنند، دعوت از گردشگران خارجی و میزبانی آن سبب می‌شود تا گردشگران پس از بازگشت به کشورشان از قابلیت‌های ایران برای خانواده‌، فامیل و دوستان‌شان سخن بگویند، به زبان بازاریابی تبلیغات دهان به دهان کنند‌ و از این طریق گردشگران بیشتری خواهان سفر به ایران باشند که از این طریق جامعه محلی از طریق تحصیل ارز و افزایش درآمد و ایجاد شغل، عایدی‌های زیادی نصیب خود ‌کند.

علاوه براین، با توجه به درگیری‌هایی که در خاورمیانه وجود دارد، ریسک ادراک‌شده جانی، روانی و مالی سفر به یکی از کشورهای این منطقه برای گردشگران بسیار است که با میزبانی از گردشگران و اطمینان خاطر دادن به آنها درباره‌ ثبات و امنیت بسیار بالا و بی‌مانند ایران در مقابل بسیاری از کشورهای دیگر، این پیام به گردشگران خارجی ارسال می‌شود که در میان توپ و باروت خاورمیانه، برای دیدن یکی از زیباترین مقاصد گردشگری دنیا، ایران انتخاب اول‌شان باشند.

خیلی از گردشگران هم دوست دارند که از نزدیک با جامعه محلی در ایران آشنا شوند و از نحوه زندگی، سبک تعاملات اجتماعی و حتی شیوه آشپزی و طبخ غذای کشورمان آگاهی کسب کنند. سایت‌های مهمان‌نوازی مانند کوچ سرفینگ همه‌ این علاقه‌مندی‌ها را نصیب گردشگران می‌کند. در مجموع این قبیل از شبکه‌های اجتماعی می‌توانند در شکل‌گیری اعتماد و کاهش ریسک تصمیم‌گیری کاربران برای انتخاب ایران به‌عنوان مقصد گردشگری تأثیرگذار باشند. علاوه براین، بر کیفیت تجربه گردشگری و متغیرهای رفتاری گردشگران تأثیر می‌گذارند و امکان سفر مجدد گردشگران به ایران را افزایش می‌دهند.

***

تجربه کوچ‌سرفینگ

در ارتباط با این‌ نوع گردشگری تلاش کردیم تا با برخی از گردشگران خارجی که از طریق سایت کوچ سرفینگ به ایران سفر کرده‌اند و میزبان مردم محلی بوده‌اند گفت‌وگویی داشته باشیم و نظرات آنها را درباره تأثیرات زندگی در کنار افراد محلی جویا شویم. مارک، گردشگری از کشور استرالیا که عکاسی از مقاصد گردشگری حرفه‌ اصلی وی بود، یکی از آنهاست. وی سفر به ایران را از این طریق بسیار لذت‌بخش دانسته و بیان می‌دارد: تصویری که از ایران در ذهنم تداعی شده بود با چیزی که مشاهده کردم فاصله‌‌ زیادی داشت. یعنی ابتدا خیالم براین بود که یک سفر چالشی و سخت در پیش دارم. کمی هم ترس از سفر به نقاط مختلف ایران در من وجود داشت. 

اینها بیش از هرچیز دیگر به دلیل اخبار و شنیده‌هایی بود که از رسانه‌های خبری منتشر می‌شد. اما با دیدن ایران از نزدیک، فهمیدم هرچه در ذهنم نقش بسته دروغ رسانه‌ای بود. جامعه ایران، مردمانش، فرهنگش، جاذبه‌هایش و مهمان‌نوازی‌هایشان همه اینقدر عالی بود که بی‌تردید جای سفری چندباره را به ایران طلب می‌کند. باید بگویم برخلاف آنچه شنیده می‌شود ایران یک کشور امن برای گردشگران است. جاذبه‌های گردشگری که در این کشور وجود دارد، بسیار تماشایی است. شهروندان ایرانی هم به‌واسطه غنای تاریخی غرور و سرور ویژه‌ای دارند. تخت جمشید، پاسارگارد، نقش جهان اصفهان، همگی جاذبه‌های بی‌مانندی هستند که در هیچ جای دیگر نمی‌شود.

نشست و برخاست با جوانان ایرانی بسیار لذت‌بخش است. وقتی که آنها از فرهنگ مهمان‌نوازی‌شان حرف می‌زنند یا درباره‌ تاریخ چندهزار ساله‌شان صحبت می‌کنند، بسیار شنیدنی است. خوشحالم از اینکه از طریق سایت کوچ سرفینگ توانستم به‌صورت ملموس با جامعه ایران آَشنا شوم و تجربه زندگی با این مردم را کسب کنم. این سایت کمک کرد تا با نشست و برخاست با شهروندان ایران با دنیای آنها بیشتر آشنا شوم. شاید با اقامت در هتل این فرصت کمتر نصیبم می‌شد. فابین، گردشگر دیگری از کشور آلمان است. وی نظر خود را درباره این‌گونه از اقامت در ایران این‌طور بیان می‌کند: درک و لمس افراد یک جامعه زمانی محسوس‌تر می‌شود که شرایطی فراهم شود که بتوان به‌راحتی با جامعه محلی ارتباط برقرار کرد. گپ‌وگفت با افراد و اقشار مختلف جامعه لذت سفر را دوچندان می‌کند. چرا که از این طریق می‌شود با فرهنگ و آداب و رسوم یک جامعه بیشتر آشنا شد و با طرح پرسش‌هایی که در ذهن وجود دارد، خیلی از مجهولات برطرف شود. اقامت و هم‌کلامی نزدیک با جامعه محلی این فواید را دارد و سفر را بسیار لذت‌بخش‌تر می‌کند. متأسفانه رسانه‌ها به دروغ اخبار منفی از ایران پخش می‌کنند و این سبب می‌شود خیلی‌ها سفر به دیگر کشورها را به ایران ترجیح دهند.

اما ما آنچه دیده‌ایم با آنچه شنیده بودیم، فرق داشته است. مردم ایران بسیار نجیب هستند. من به بسیاری از دوستانم توصیه کرده‌ام که به ایران سفر کنند و معاشرت با شهروندان ایران را تجربه کنند. سایت‌های مهمان‌نوازی نیز کمک کرده تا مردم خودشان واقعیت‌های جامعه را به هم بگویند. بدون اینکه واسطه‌ای در کار باشد.

حامد از جمله افرادی است که پذیرای مهمان بوده است. از وی خواستیم تا کمی از انگیزه‌های مهمان‌نوازیش برای‌مان بگوید. وی بیان داشت: هرکس که عضو این سایت می‌شود دو نوع انگیزه‌ای خاص و عام دارد. به‌عنوان مثال وجه مشترک اعضای این سایت شاید علاقه وافر به معاشرت با افرادی از سایر کشورها و اقوام باشد یا مثلاً خیلی از ایرانی‌ها دوست دارند تا با هم صحبتی با گردشگران به تقویت زبان انگلیسی خود بپردازند. اما آنچه خیلی مهم است این است که ما بتوانیم اثرات مثبتی در ذهن گردشگران خارجی داشته باشیم تا از این طریق عزت جامعه ایران را حفظ و تقویت کنیم. کشور ما بسیار نیاز دارد تا چهره مثبتی از خود عرضه کند و این وظیفه تک‌تک ما ایرانی‌ها است. میزبانی از گردشگران خارجی نیز این فرصت را مهیا می‌کند. از طرف دیگر وقتی ما میزبان گردشگران خارجی می‌شویم، سفر به سایر کشورها و اقامت رایگان برایمان راحت‌تر فراهم می‌شود. چرا که خیلی از کاربران اینترنتی به تعداد دفعات میزبان بودن ما نگاه کرده و براساس آن به پذیرش ما اقدام می‌کنند.

* کارشناس ارشد برنامه ریزی گردشگری