بررسی «فرصت امروز» از تب داغ تبلیغات فوتبالی / جنجال‌ سازی رسانه‌ ای بر سر تبلیغات جام‌ جهانی

تب تبلیغات جام‌جهانی میان شرکت‌ها بالا گرفته و هر شرکتی در تلاش برای گرفتن سهم بیشتر از این بازار داغ است. یکی ادعا می‌کند طرفدار است و دیگری می‌گوید از تیم ملی ایران حمایت مالی و روحی و جانی می‌کند. آنقدر این تب بالا زده که تبدیل به یک بیماری مسری شده و هیچ کسی در این آشفته‌بازار تکلیف خود را نمی‌داند. شرکت‌ها خوب می‌دانند که حالا بهترین زمان برای اعلام حضور است؛ زمانی که ذهن همه افراد جامعه درگیر یک موضوع است، موضوعی که از زن و مرد تا کودک و کهنسال درباره آن صحبت می‌کنند.

این روزها شرکت‌ها از هیچ فرصتی برای تبلیغ نمی‌گذرند؛ قبل از شروع بازی، در فاصله بیرون آمدن بازیکنان از رختکن، میان بازی، بعد از بازی، حین پخش بازی به‌صورت زیرنویس و غیره. آنقدر که حتی بعضی‌وقت‌ها وقتی تلویزیون را خاموش می‌کنید، باز صدای موسیقی آگهی بازرگانی در سرتان می‌پیچد. این رسم تمامی شرکت‌هاست.

در ایران کافی است شرکتی کاری کند، بقیه یا همان کار را انجام می‌دهند یا با اندکی تغییر همان کار را انجام می‌دهند. اینکه فعالیت شرکت ربطی به فوتبال داشته باشد یا نه مهم نیست. وقت آن رسیده که به شرکت‌های تبلیغاتی هزینه‌ای داده شود که شرکت را به نوعی به فوتبال مرتبط کنند. شرکت‌های تبلیغاتی مجبورند از وسط یک آگهی تلویزیونی بی‌ربط توپ رد کنند یا وسط فوتبال دیدن دوهنرپیشه در تبلیغ ماکارونی سروکنند، همین که نامی از شرکت و فوتبال بیاید، برای مدیران کافی است.

خشم فدراسیون فوتبال از بی‌قانونی شرکت‌ها

در حالی که شرکت‌ها به‌شدت برای عقب نماندن از قافله رقبا تلاش می‌کردند، فدراسیون فوتبال در سایت رسمی خود اعلام کرد که فقط همراه اول، پاسارگاد، گلرنگ و اویلا مجوز تبلیغات جام‌جهانی را دارند و 22 شرکت از جمله سامسونگ، مجتمع فرآورده‌های لبنی و بستنی میهن، کیش چیپس، صنایع‌غذایی به‌آرا (چاکلز)، دینا (دفتر تهران)، مادیران، تلویزیون TCL، ارتباط تامین شمس نوی (رایتل)، بانک کشاورزی، پارک ارم، گلستان، شهر فرش، قلم‌چی، اخوان، روغن موتور کاسپین، برنج میزبان، بانک پارسیان، بانک سرمایه، شیرآلات راسان، ایرانسل و کاچیران از شرکت‌هایی هستند که به دلیل تبلیغات بدون مجوز تحت پیگرد قانونی فدراسیون قرار خواهند گرفت.

به این ترتیب، شرکت‌های متخلف و قانون‌مند از یکدیگر تفکیک شدند. همه شرکت‌ها قبل از اعتراض فدراسیون فوتبال حامی مالی و روحی تیم ملی بودند و بعد از اعتراض همگی طرفدار و حمایت‌کننده قلبی و روحی شدند. حال این سوال مطرح می‌شود که قصد فدراسیون فوتبال از انتشار این اسامی چیست. آیا انتظار دارد مردم چشم خود را روی تبلیغ شرکت‌های متخلف ببندند و فقط آگهی کاپ روغن بردستان بازیکنان تیم ملی (مخصوص یکی از اسپانسرهای اصلی تیم ملی) را نگاه کنند؟

اما مگر می‌شود از آگهی تلویزیونی گوشی سامسونگ مرتبط به جام‌جهانی که جدیدا پخش شده و بازیکنان معروفی مثل مسی و رونالدو و... درآن ایفای نقش می‌کنند، گذشت. با تمام این اوصاف، مسئله‌ای که فدراسیون فوتبال به آن بی‌توجه است، اینکه بسیاری از مردم از بی‌سامانی تبلیغات بی‌موقع و به‌موقع و رسمی و غیررسمی به تنگ آمده‌اند و برخی از این تبلیغات در حقیقت حکم ضدتبلیغ را دارند.

گل پشت و رو ندارد

یکی از نکات قابل توجه تبلیغات جام‌جهانی این است که شرکت‌های متخلف و قانون‌گریز زودتر از قانون‌پذیران دست به کار شده‌اند و تم تبلیغات خود را فوتبالی کرده‌اند؛ تبلیغاتی که در برخی موارد مورد اعتراض قرار گرفت و طرح آن به کلی تغییر کرد. شنیده‌ها حاکی از آن است که استفاده از لوگوی جام‌جهانی و تصویر بازیکنان غیرقانونی است و با متخلفان برخورد خواهد شد. در نتیجه بسیاری از شرکت‌ها تصمیم گرفتند به دلیل دورزدن قانون تصویر بازیکنان را از پشت‌سر نمایش دهند. احتمالا با این توجیه که گل پشت و رو ندارد!

ولی این حرکت ممکن است درفرهنگ ما به گونه‌ای دیگر تلقی شود. فدراسیون فوتبال ادعا می‌کند که بارها به تلویزیون مخصوصا شبکه سه اعلام کرده که باید جلوی تبلیغات این شرکت‌ها را بگیرد. حال اینکه چرا این رسانه بعد از دریافت نامه‌های مختلف از فدراسیون فوتبال همچنان به پخش آگهی‌های تبلیغاتی ادامه می‌دهد، سوال تامل‌برانگیزی است. بسیاری از افراد یک پاسخ برای این مسئله بیان می‌کنند: اینکه پول هنگفت هزینه شده برای این تبلیغات حیف است به هدر برود، به خصوص در شرایطی که صدای اعتراض سازمان صداوسیما از کسری بودجه درآمده و شرایط برای این سازمان بحرانی است.

براساس لایحه بودجه کل کشور در سال 93، سازمان صداوسیما از بودجه کل این سال حدود 968 میلیارد تومان سهم برده است. درست است که این رقم نسبت به بودجه 905 میلیاردی سال 92 افزایش یافته، ولی به نسبت بودجه 1622 میلیاردی سال 91، کاهش چشمگیری پیدا کرده است. حال سازمانی که به دلیل کاهش بودجه برای بقای خود مجبور به پذیرش هر نوع تبلیغی می‌شود، از فرصت جام‌جهانی می‌گذرد؟

اینکه چرا صدای فدراسیون درآمده باید گفت ازآنجایی که فیفا مالک انحصاری لوگوی جام‌جهانی و برندهای جانبی این مسابقات است، باید بابت هرگونه تبلیغ هزینه‌ای دریافت کند که در تبلیغات داخلی کشورها این هزینه به فدراسیون آن کشور منتقل می‌شود. این مسئله نشان می‌دهد که چرا فدراسیون فوتبال به تبلیغ‌های صداوسیما اعتراض دارد و همه را تهدید به پیگرد قانونی می‌کند.

شرکت‌ها فیفا را هم دور می‌زنند

معضل بی‌قانونی تبلیغات فقط خاص فدراسیون فوتبال ایران نیست و برخی شرکت‌های خارجی حتی فیفا را هم دور زده‌اند. شرکت سونی با فیفا قراردادی بابت حمایت مالی از جام‌جهانی امضا کرده است که براساس آن، بازیکنان حاضر درجام‌جهانی 2014 نباید ازمحصولی غیر از سونی استفاده کنند.

با این وجود، این محصولات رنگارنگ شرکت سازنده هدفون‌های بیتس است که بدون امضای قرارداد، میان بازیکنان مورد استفاده قرار می‌گیرد. بازیکنان معروفی از جمله نیمار برزیلی، وین رونی انگلیسی و لوئیس سوآرز اروگوئه‌ای از هدفون‌های بیتس در جام‌جهانی ۲۰۱۴ استفاده می‌کنند و این یعنی تبلیغ غیررسمی و بدون هزینه شرکت بیتس. شرکت امریکایی و صاحب نام اپل ماه گذشته شرکت تولیدکننده محصولات صوتی بیتس را خریداری کرد و حالا بدون امضای قراردادی با فیفا، درتلاش برای استفاده تبلیغاتی از بزرگ‌ترین رویداد ورزشی جهان و مناسب‌ترین فرصت تبلیغاتی سال ۲۰۱۴ است.

با این اوصاف شاید بتوان گفت که فدراسیون فوتبال نباید بابت این بی‌قانونی رنجیده‌خاطر شود، چرا که این موضوع در تمام دنیا اتفاق می‌افتد. حالا که دیگر بیشتر شرکت‌ها از موادغذایی و رب و ماکارونی و اسنک گرفته تا تلویزیون و اجاق گاز همگی خود را به جام‌جهانی متصل کرده اند، انتشار دیرهنگام این خبر دردی از فدراسیون فوتبال دوا نمی‌کند وآب رفته به جوی بازنخواهد گشت. سازمان صداوسیما نیز برای جبران هزینه‌های خود راهی جز پخش تبلیغ ندارد و فرقی نمی‌کند این تبلیغ مربوط به شرکت تولیدکننده شال و روسری باشد، یا سازنده تجهیزات ورزشی. مهم این است که به هر ترتیب ممکن درآمد صداوسیما افزایش پیدا کند.