فیلترینگ هوشمند به کجا رسید؟

شاید بیش از 12 سال است که محتویات نامناسب در فضای مجازی به یکی از دغدغه‌های بزرگ مردم و مسئولان تبدیل شده و تا به امروز دسترسی به بسیاری از سایت‌ها برای کاربران ایرانی از راه قانونی محدود شده است. اما دولت یازدهم از همان روز‌های آغاز به کار خود، مخالفتش را با فیلتر بی‌رویه وب‌سایت‌ها و اپلیکیشن‌ها اظهار و راهکارهای جدیدی را برای محدود کردن محتویات نامناسب در فضای وب ارائه کرد.

فیلترینگ هوشمند یکی از راهکار‌هایی است که دولتمردان برای حفظ امنیت اخلاقی در فضای مجازی ارائه داده‌اند و چند ماهی است که این روش عملیاتی شده است. نرم‌افزار فیلترینگ هوشمند که سال گذشته حدود یک ماه به‌صورت آزمایشی روی شبکه اینستاگرام فعالیت داشت قرار بود تنها دسترسی به محتویات و عکس‌های نامناسب در این شبکه را مسدود کند اما در واقع اختلالاتی را برای کاربران این شبکه به دنبال داشت که هنوز هم این اختلالات در بعضی مواقع قابل رویت است و دسترسی بسیاری از کاربران به اینستاگرام به‌طور کامل مسدود می‌شود. این طرح که برای اجرای آن زمانی 10ماهه در نظر گرفته شده بود اوایل پاییز سال گذشته راه‌اندازی شد و قرار بود در سه فاز یک ماهه، سه ماهه و شش ماهه به بهره‌برداری برسد که به نظر می‌رسد با گذشت بیش از 10 ماه از اجرای این طرح، اکنون نرم‌افزار فیلترینگ هوشمند به‌طور کامل روی شبکه اینترنت کشور فعال است.

وحید مینایی‌فر، کارشناس ارتباطات و رسانه‌های اجتماعی درباره عملکرد فیلترینگ هوشمند به «فرصت امروز» گفت: از اختلالات اینستاگرام که بگذریم به نظر نمی‌رسد فیلترینگ هوشمند مشکل چندانی برای کاربران ایجاد کرده باشد. وی افزود: این طرح توانسته جلوی مسدود‌سازی بی‌رویه سایت‌ها را بگیرد و راهکاری باشد برای آن دسته از کاربرانی که به اطلاعات پاک در اینترنت نیاز دارند. 

مینایی‌فر با اشاره به روند سازنده فیلترینگ هوشمند اظهار کرد: مطمئنا اگر این طرح اجرا نمی‌شد تا به امروز دسترسی به بسیاری از اطلاعات از جمله شبکه اینستاگرام محدود می‌شد. این طرح سازنده تا به حال توانسته از اعمال محدودیت بیشتر برای کاربران ایرانی جلوگیری کند. این استاد دانشگاه درباره عملکرد نرم‌افزار فیلترینگ هوشمند گفت: الگوریتم این نرم‌افزار طوری است که فقط محتویات نامناسب یک سایت را فیلتر می‌کند و دسترسی به سایر قسمت‌های آن سایت را برای کاربران فراهم می‌سازد.

تلگرام فیلتر نمی‌شود

پس از اختلالاتی که از ابتدای امسال برای کاربران ایرانی در اپلیکیشن پیام رسان وایبر به وجود آمد، اپلیکیشن تلگرام به سرعت جایگزین آن شد، اما پس از گذشت چند ماه از رواج آن، اختلالاتی در دسترسی به آن نیز گزارش شد که نگرانی فیلتر شدن این پیام‌رسان را افزایش داد اما به نظر می‌رسد وجود استیکرهای توهین‌آمیز از دلایل این محدودیت‌ها باشد. این درحالی است که دو روز پیش وزیر ارتباطات اعلام کرد: «مسئولان تلگرام با همكاران این نهاد (وزارت ارتباطات)تماس گرفته و عنوان كردند سیستمی برای همه كاربران دنیا طراحی کرده‌اند كه كاربر بتواند استیكر بسازد، اما نمی‌دانستیم برخی كاربران در ایران از این موضوع سو‌ءاستفاده‌می‌کنند، بنابراین مسئولان تلگرام عنوان کرده‌اند این امكان را در ایران مسدود می‌کنند تا بتوانند در ایران حضور داشته باشند.»

محمود واعظی افزود: «در پاسخ آنان عنوان كردم كه در صورت عدم تكرار این موضوع، این نهاد نیز ممانعتی از فعالیت تلگرام در ایران ندارد و تلگرام در ایران مسدود نمی‌شود.» وی گفت: «هر شبكه اجتماعی كه در ایران در حال فعالیت است، محدودیتی برای آن نداریم اما اگر بخواهد قوانین ایران را زیر پا بگذارد و محتوای غیر‌اخلاقی در آن انتشار یابد، قطعا تحمل نمی‌کنیم.»

مسعود فیاض بخش، کارشناس فناوری اطلاعات درباره نحوه عملکرد فیلترینگ هوشمند در اپلیکیشن‌های پیام‌رسان به «فرصت امروز» گفت: برخی پیام‌رسان‌ها از روش رمزنگاری در الگوریتم خود استفاده می‌کنند که فقط در صورت هک کردن آنها می‌توان از اطلاعاتی که بین کاربران ردوبدل می‌شود مطلع شد که تلگرام هم از روش‌های رمزنگاری بسیار امنی بهره برده است.  وی افزود: برای فیلتر کردن برخی از اطلاعاتی که بین کاربران انتقال می‌یابد باید به کد‌های رمزنگاری شده دسترسی داشت که مطمئنا نرم‌افزار فیلترینگ هوشمند به آنها دسترسی ندارد.

این برنامه نویس اظهار کرد: به نظر نمی‌رسد فیلترینگ هوشمند توانایی داشته باشد تا اطلاعات نامناسب در تلگرام را مسدود کند اما می‌توان با همکاری مدیران و سازندگان تلگرام چنین محدودیت‌هایی برای کاربران ایجاد کرد تا اطلاعات نامناسب بین آنها انتقال نیابد. فیاض‌بخش افزود: درصورتی که سازندگان تلگرام نخواهند طبق قوانین ایران رفتار کنند، راه‌حل برای جلوگیری از رواج محتویات نامناسب در این پیام‌رسان فیلتر کامل آن است.