فاجعه ای به نام ناامنی غذایی و گرسنگی

در جهان پیشرفته امروز، اینکه 840 میلیون نفر در سراسر جهان دچار سوءتغذیه هستند، فاجعه است. به عبارتی دیگر از هر 9 نفر جمعیت دنیا، یک نفر از گرسنگی شدید و بیماری های مربوط به آن رنج می برد و روزانه 25 هزار نفر بر اثر گرسنگی جان خود را از دست می دهند (در هر ساعت بیش از هزار نفر).

هر ساله سوءتغذیه باعث مرگ 3 میلیون و 100هزار کودک زیر پنج سال  (علت مرگ 45 درصد از کودکان) می شود. در کشور های در حال توسعه نیز از هر 6 کودک، یک نفر از لاغری مفرط رنج می برد. به طور کلی در جهان، یک چهارم کودکان به کوتاهی قد ناشی از گرسنگی شدید مبتلا هستند. در جهان در حال توسعه،  66 میلیون کودک در آستانه سن مدرسه وجود دارند که گرسنه هستند و 23 میلیون آنها فقط در آفریقا زندگی می کنند.

در سال های 1990 آمار افرادی که در جهان دچار سوءتغذیه بودند 19 درصد بود و خبر خوب اینکه امروز به 12 درصد کاهش یافته است، اما هنوز هم در کشور های در حال توسعه، از هر 7 نفر یک نفر از گرسنگی رنج می برد و نزدیک به 12.9 درصد از گرسنگان دنیا در این کشور ها زندگی می کنند. در آفریقا، تعداد این افراد از 178 میلیون نفر در سال 1990 با افزایشی 152 میلیونی به 226 میلیون نفر در سال 2013 رسید.

البته جمعیت کل این منطقه هم در این مدت رشد داشته است. در کشور های جنوب آفریقا به نسبت جمعیت درصد افرادی که مبتلا به سوءتغذیه هستند بالاست، تا جایی که از هر چهار نفر یک نفر از گرسنگی رنج می برد. دو سوم گرسنگان جهان از کشور های آسیایی هستند. درصد افرادی که دچار سوء تغذیه هستند در آسیای جنوبی در سال های اخیر کاهش یافته اما در آسیای غربی تعداد آنها بیشتر شده است.

دلایل بحران غذایی و گرسنگی

ناامنی غذایی در جهان، یکی از مهم ترین مشکلات جهانی است که بهداشت جهانی را تهدید می کند. در حال حاضر ظرفیت زمین برای تولید محصولات و مواد غذایی 12 میلیارد نفر کفایت می کند و جمعیت کره زمین فقط 7 میلیارد نفر است. بنابراین چرا شاهد پدیده قحطی و گرسنگی هستیم؟ گرسنگی عمدتا به دلایل اقتصادی، اجتماعی و سیاسی به وجود می آید. هزینه بالای مواد غذایی، رشد جمعیت، نابرابری منابع طبیعی، ضایعات مواد غذایی، بلایای طبیعی، تغییرات آب و هوایی، توزیع نابرابر ثروت، آلودگی های خاک و آب وغیره از جمله دلایل ایجاد گرسنگی هستند. در اینجا به چند مورد از آنها اشاره شده است.

خشکسالی

بدترین خشکسالی در 50 سال اخیر، در اتیوپی در شرق آفریقا رخ داده است. گرسنگی غالبا پیامد خشکسالی در کشور های فقیر است. زمانی که خشکسالی رخ می دهد، کشاورزان دیگر قادر به ذخیره محصولات خود نیستند. در کشور های فقیر، در مواقعی هم که خشکسالی نباشد، کشاورزان به اندازه کافی تولید نمی کنند.

به عنوان مثال، کشور مالی در هر یک هکتار زمین کشاورزی، در حدود 650 کیلوگرم غلات تولید می کند درحالی که مثلا در فرانسه به 10 تن می رسد. کشاورزان کشور های فقیر، امکان دسترسی به سموم دفع آفات و کود را ندارند، بنابراین ظرفیت تولید آنها کافی نیست.

به علاوه در این دست کشور ها هنوز به جای استفاده از ماشین آلات صنعتی برای مراحل زراعتی از حیوانات استفاده می کنند و سیستم آبیاری مانند کشور های پیشرفته، توسعه یافته نیست. بنابراین شاهد نابرابری و شکاف بزرگی میان سطح تولید کشور های پیشرفته هستیم که با کار کمتر بیشتر تولید می کنند و کشور های فقیر که با کار و زحمت بیشتر کمتر تولید می کنند.

در گزارشی از سازمان فائو، اگر زنان کشاورز به همان نسبتی که مردان کشاورز به مواد غذایی دسترسی دارند، بهره مند می شدند تعداد گرسنگان دنیا 150 میلیون نفر کاهش می یافت.

جنگ

به غیر از خشکسالی، گرسنگی در پی جنگ نیز رخ می دهد. به دنبال جنگ های داخلی و درگیری های میان کشور ها، خانه های مردم به آتش کشیده می شوند، بازار ها غارت می شوند و چاه های آب از بین می روند. وقوع جنگ در کشور های فقیر پیامد های جدی تری دارد. به خاطر وجود فساد بالا در این کشور ها، حتی کمک های بین المللی نیز غارت می شوند و به دست مردم نیازمند نمی رسد. در کره شمالی، دولت فقط نیمی از کمک های دارویی و مواد غذایی را به مردم می دهد.

قصور کشور ها

گاهی اوقات هم تصمیمات مدیریتی خود دولت ها در کشور های فقیر باعث ایجاد گرسنگی و قحطی می شود، به این ترتیب که از ظرفیت و پتانسیل جمعیت روستایی به عنوان نیروی کار بهره نمی گیرند و برای بخش کشاورزی سرمایه گذاری نمی کنند. درحالی که با افزایش تولیدات محصولات کشاورزی و صادر کردن آنها می توانند اقتصاد خود را توسعه بخشند، اما می بینیم که تولیدات آنها حتی کفاف جمعیت خود را نمی دهد.

ریشه کن کردن گرسنگی

مبارزه با گرسنگی همیشه یکی از مسائل مهم برای سازمان های بین المللی بوده و هست. ریشه کن کردن گرسنگی، یکی از 17 هدف و دومین هدف سازمان توسعه پایدار در چشم انداز سال 2030 است.

براساس مطالعه ای که مؤسسه بین المللی تحقیقات در زمینه سیاست های غذایی جهان انجام داده، برای از بین بردن معضل گرسنگی تا سال 2030، سالانه 11 میلیارد دلار و کمک های بین المللی 4 میلیارد دلاری لازم است. همچنین در کنفرانس تغییر اقلیم پاریس به موضوع گرسنگی پرداخته شده، چرا که تغییرات آب و هوایی یکی از عوامل تهدید کننده و عامل به وجود آوردن گرسنگی و ناامنی غذایی در دنیاست.