بازاری که پیچ و خمش در ابعاد اقتصادی کلان است

هر بار صحبت از لوازم آرایشی و بهداشتی می‌شود ناخودآگاه آماری عجیب و غیرقابل تصور از حجم واردات این نوع کالا به داخل کشورمان یا میزان قاچاق آن در ذهن ما شکل خواهد گرفت، اما این بار نه قصد سخن گفتن از رنگ و لعاب‌های وارداتی داریم و نه تصمیم به بررسی علل افزایش مصرف آنها در کشورمان، بلکه می‌خواهیم سری به نیمه پنهان تجارتی چند ده‌میلیارد دلاری از لوازم بهداشت شخصی مثل سشوار، انواع ماشین‌های اصلاح، فر و اتوی مو زده و از زیر و بم بازار پهناور آنها برایتان بگوییم؛ بازاری که به گفته فعالان این صنف نه آماری از آن در اختیار دولت یا صنوف مختلف است و نه می‌توان حجمی برای آن متصور شد چون جمعیتی معادل جمعیت ایران مخاطبان این تجهیزات هستند و جریانی از کالاهای خارجی همواره در پس قانون واردات کالا به کشورمان به بازار سرازیر شده است.

حمید مقیمی، دبیر انجمن واردکنندگان فرآورده‌های بهداشتی و آرایشی در این زمینه به خبرنگار «فرصت امروز» گفت: همان‌طور که می‌دانیم ایران از لحاظ آمار مصرف لوازم آرایشی در جایگاه دوم منطقه قرار دارد که همین آمار را می‌توان در زمینه دستگاه‌های بهداشتی مثل انواع دستگاه‌های اصلاح و آرایش مو دید، اما این آمار نه آماری محاسبه شده بلکه کاملا تجربی است و براساس آنچه در بازار دیده می‌شود، به دست آمده است.

وی که معتقد است افزایش واردات غیرقانونی به دلیل بوروکراسی غیراصولی اداری در این زمینه بوده افزود: اگر از موضوع لازم بودن یا نبودن واردات این نوع کالاها بگذریم به موضوع موازی‌کاری‌های غیرضروری و البته بوروکراسی بسیار نامناسب واردات این‌گونه لوازم در ایران خواهیم رسید؛ موضوعی که بسیاری از واردکنندگان را یا از واردات منصرف کرده یا اینکه ناخودآگاه آنها را وارد جریانی غیرقانونی خواهد کرد.

بنابراین اگر واقعا مسئولان تصمیم دارند موضوع واردات غیرقانونی کالاهایی از این قبیل را کنترل کنند بهتر است شرایط اصولی برای واردات درنظر داشته باشند تا واردات غیرقانونی صرفه اقتصادی نداشته باشد.مقیمی با اشاره به انواع این تجهیزات تصریح کرد: به‌طور کلی انواع این دستگاه‌ها عبارت هستند از دستگاه‌های مراقبت پوست، حذف موهای زائد، انواع حالت‌دهنده‌های مو و تجهیزات کاشت ناخن و ماساژورهای برقی.

به‌طور کلی با توجه به تغییر سبک زندگی در سراسر جهان، تولید و فروش لوازم و تجهیزات بهداشت شخصی رونق مناسبی به خود گرفته است به صورتی که همواره در نمایشگاه‌های بین‌المللی مربوط به این صنف بخش عمده‌ای از فضای نمایشگاه به تجهیزات اینچنینی اختصاص داده شده است.

رشد جهانی؛ هر روز بیشتر از دیروز

این مقام صنفی در ادامه به آمار رشد تجارت تجهیزات بهداشت شخصی در جهان اشاره کرد و افزود: با توجه به آمار منتشر شده، حجم کلی تجارت این‌گونه تجهیزات در سراسر جهان 5/19میلیارد دلار در سال 2014میلادی برآورد شده است که با درنظر گرفتن نزدیک به 7/18درصد رشد سالانه در سال 2020میلادی این تجارت رقمی معادل 2/54میلیارد دلار را  به خود اختصاص خواهد داد اما نکته جالب اینکه بیشترین رشد مربوط به این تجهیزات در قاره آسیا و منطقه خاورمیانه ثبت شده است.

مقیمی برندهای موجود در بازار ایران را به دو گروه بین‌المللی و معمولی تقسیم‌بندی کرد و گفت: به‌طور کلی عمده تولیدکنندگان این تجهیزات برندهای معتبری چون فیلیپس، براون، بوش، پاناسونیک و. . . هستند اما امروز در بازار ایران حجم قابل توجهی از برندهای تازه‌وارد را شاهد هستیم که همین موضوع می‌تواند عاملی در افزایش آسیب‌های احتمالی باشد. به گفته این مقام صنفی تنها دو برند معتبر از تجهیزات یاد شده توسط واردکنندگان بنام کشورمان به‌صورت قانونی به ایران وارد می‌شوند و باقی در ابعاد غیرقابل تصوری به‌صورت غیرقانونی در فروشگاه‌ها توزیع شده و در دسترس متقاضیان قرار می‌گیرند.

کالای چینی و تبلیغات اینترنتی

وی که عمده محصولات موجود بازار کشورمان را محصول کشور چین می‌داند، تصریح کرد: با درنظر گرفتن تمام برندهای موجود بازار ایران می‌بینیم که بالای 95درصد از محصولات تولید کشور چین هستند به صورتی که حتی برندهای معتبر نیز امروز متناسب با هزینه‌های تولید در کارخانه‌های تولیدی خود تحت لیسانس از چین محصولات‌شان را وارد بازارهای بین‌المللی می‌کنند و این درحالی است که با توجه به موضوع قاچاق بخش قابل توجهی از محصولات موجود در بازار، نمی‌توان نظارتی بر کیفیت محصولات وارداتی داشت و در میان این محصولات، تولیدات بی‌کیفیت نیز وارد می‌شود که از طریق فروشگاه‌های اینترنتی یا شبکه‌های اجتماعی بدون هیچ نظارتی با سودهای غیرواقعی فروخته می‌شود که شاهد آن افزایش حجم آگهی‌‌های تبلیغاتی اینترنتی در این زمینه است.

دبیر انجمن واردکنندگان فرآورده‌های بهداشتی و آرایشی موضوع تولید داخلی را با توجه به حجم واردات فعلی غیرممکن اعلام کرد و گفت: هرچند در پاره‌ای از موارد تولیدکنندگان ایرانی برای تولید برخی محصولات مثل سشوار اقدام کردند اما از آنجا که فرهنگ استفاده از کالاهای خارجی در ذهن خریداران ایرانی شکل گرفته این تولیدکنندگان موفق نبوده و مجبور به توقف تولید شدند. هرچند نباید فراموش کنیم که در زمینه تولید همواره باید نوآوری و همچنین شرایط بازار بین‌المللی در نظر گرفته شود که متاسفانه از این موضوع بسیار عقب مانده‌ایم و شاید اگر بخواهیم برای تولید برخی از این تجهیزات داخل ایران برنامه‌ریزی کنیم نیازمند عزمی ملی و جدی باشیم. 

سودهای کلان از خلأ قانونی

از سوی دیگر محمود دشتی، مالک یکی از فروشگاه‌های خیابان منوچهری به‌عنوان مرکز بورس فروش تجهیزات بهداشتی و لوازم آرایشی تهران به «فرصت امروز» می‌گوید: امروزه حتی تیغ‌های اصلاح ابرو که هیچ تکنولوژی خاصی نیز ندارند از چین با نام کشورهایی چون ایتالیا و کره وارد ایران می‌شوند چه رسد به تجهیزات برقی و بهداشتی. بنابراین باید تولید داخلی را کلا فراموش کنیم چون نه انگیزه‌ آن وجود دارد و نه تقاضایی برای محصولات ایرانی در این صنف ایجاد شده است.

دشتی به موضوع تنوع قیمتی درباره این‌گونه تجهیزات اشاره کرده و می‌افزاید: به‌طور کلی واردکنندگان کالاهایی از این قبیل به دنبال سودهای بالا با استفاده از خلأ‌های قانونی هستند چون تفاوت قیمت خریدوفروش این محصولات غیرقابل تصور است.

به‌عنوان مثال یک عدد دستگاه اصلاح موی بینی و پشت گوش که در مترو با قیمتی معادل 10هزار تومان و در فروشگاه‌ها نزدیک به 15هزار تومان فروخته می‌شود حدود 3000 تومان یعنی کمتر از یک دلار خرید شده و با در نظر گرفتن 30درصد هزینه حمل کالا تا تهران، قیمت تمام شده 4000تومان است و به‌صورت عمده 7هزار تومان فاکتور می‌شود، اما جالب اینجاست که این قیمت تقریبا هر دو یا سه ماه یک‌بار تغییر می‌کند چون واردکنندگان در حجم‌های کوچک خرید می‌کنند و به تناوب آنها را وارد بازار می‌کنند.

تقریبا همه می‌خرند

این فعال صنفی در خیابان منوچهری مخاطبان این‌گونه لوازم را در سنین مختلف دانست و گفت: بسته به کاربردهای متفاوت تجهیزات یادشده گروه‌های سنی متفاوتی برای خرید مراجعه می‌کنند. به‌عنوان مثال دستگاه‌های اصلاح برقی تقریبا در تمام اقشار خریدار دارد اما اتوی مو یا انواع فر‌های برقی مو بیشتر در میان نوجوانان متقاضی دارد ولی تجهیزاتی بسیار نوین از نظر نوع کاربرد مثل ماساژورهای متفاوت (برای از بین بردن چربی‌های موضعی یا کوچک و بزرگ کردن اندام)، سوهان‌های برقی، مته‌های برقی یا دستی (برای سوراخ کردن ناخن مصنوعی) و بسیاری از تجهیزات دیگر که وارد بازار می‌شوند متقاضیان خاصی به‌ویژه در گروه سنی نوجوانان را به خود جلب کرده است، اما جالب اینجاست که بسیاری از خریداران تنها پس از یک یا دو بار استفاده از گروهی از این تجهیزات آنها را در گوشه‌ای از منزل به حال خود رها می‌کنند چون واقعا کارایی نداشته و در پاره‌ای از موارد طراحی‌های غیراصولی آنها به مصرف‌کننده آسیب وارد می‌کند.

به عقیده دشتی، برخی از تجهیزات برقی بهداشت فردی امروز تفاوت چندانی با تجهیزات تخصصی پزشکی (انواع لیزرهای خانگی، دستگاه تخلیه مواد زائد داخل گوش، انواع ماساژورها، سنگ پای برقی و...) ندارد اما از آنجا که واردکنندگان هیچ شناختی از نوع کاربرد و البته لزوم استفاده آنها ندارند، بدون هیچ مشاوره‌ای آنها را وارد بازار می‌کنند که عمدتا هم در دنیای مجازی و البته سالن‌های زیبایی این کار صورت می‌گیرد چون خریداران به آرایشگر خود اعتماد کامل دارند و بدون چون و چرا گفته‌های وی را قبول کرده و دست به جیب می‌شوند.

این فعال صنفی درباره گردش مالی این تجارت معتقد است: اگرچه قیمت برخی اقلام یاد شده تنها در حد چند‌هزار تومان است اما اگر به تعداد فروش‌ آنها که شاهدی بر حجم بالای واردات این کالاها است، توجه داشته باشیم درخواهیم یافت که ابعاد وسیع بازار این نوع تجهیزات، تجارتی چند ده‌میلیارد تومانی را رقم زده است که به گفته خود مسئولان بیش از 90درصد آن غیرقانونی وارد کشور می‌شود و نکته جالب اینجاست که هیچ نوع انگیزه‌ای برای برخورد با آنها که گاه سلامت افراد جامعه را نشانه‌ رفته‌اند، وجود ندارد.

مالک یکی از قدیمی‌ترین فروشگاه‌های خیابان منوچهری که خواست نامش در این گزارش قید نشود، درباره برخی تجهیزات بهداشتی می‌گوید: به‌طور کلی دو قشر متفاوت برای خرید وارد بازار می‌شوند؛ یکی آنهایی که به‌صورت حرفه‌ای خرید می‌کنند، یعنی آرایشگران و صاحبان سالن‌های زیبایی و مراکز مراقبت از پوست و گروه دیگر افراد شخصی هستند که نیازهای خودشان را خرید می‌کنند.

این فعال صنفی در ادامه می‌افزاید: نوع خرید و البته انتخاب برندهای متفاوت از سوی دو گروه یاد شده کاملا متفاوت است، چون برای گروه اول کیفیت و البته خدمات پس از فروش کالاها مورد‌نظر است و برای گروه دوم یعنی استفاده‌کننده‌های عادی صرفا قیمت در کنار آگهی‌های تبلیغاتی. از این رو فروشندگان با درنظر گرفتن این تفاوت انتخاب محصولات متفاوتی را به آنها ارائه می‌دهند.

وی تصریح کرد: موضوع سوددهی کالاها باز هم به مخاطبان و نوع وسیله خریداری شده بستگی دارد؛ به این صورت که کالاهایی که در سالن‌ها به‌صورت حرفه‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد معمولا دارای قیمت‌های ثابت و کاملا مشخص است، چون واردکنندگان معتبر چه به‌صورت قانونی یا غیرقانونی در این زمینه مشغول فعالیت اقتصادی هستند و این اعتماد ایجاد شده باعث فروش اجناس می‌شود، البته شهرت وارکنندگان نه به خاطر حجم بالای واردات بلکه به دلیل سابقه خوب در ارائه خدمات پس از فروش کالاهای‌شان است.

بنابراین موضوع سودآوری در این بخش تقریبا حداقل بوده و بستگی به میزان فروش کالا و شناخت صحیح واردکننده از نیاز بازار دارد، درحالی‌که سودهای بالا مربوط به خریداران معمولی است.این فعال صنفی که در واقع از دوران نوجوانی در این خیابان مشغول فعالیت اقتصادی به‌خصوص در زمینه تجهیزات سالنی بوده است، ادامه می‌دهد: ورود افراد مبتدی و غیرمتخصص به بازار واردات این‌گونه کالاها نه تنها باعث خراب شدن بازار کار شده، بلکه باعث بروز معضلاتی گاه حساس برای مصرف‌کنندگان نیز بوده، به همین دلیل بهتر است دولت با درنظر گرفتن موضوع سلامتی و کاهش بوروکراسی اداری زمینه ورود قانونی این کالاها را تحت نظارت ارگان‌های واقعا مرتبط فراهم کند، چون در هر حال این کالاها خریدار دارند و واردکنندگان هم برای تامین بازار اقدام خواهند کرد.

***

نوع گارانتی؛ نشانه‌ای قابل اعتماد

مهدی صفایی، یکی از واردکنندگان تجهیزات بهداشتی (لوازم سالنی) با برند «کِم» از کره جنوبی در بازار به «فرصت امروز» گفت: صحبت کردن از حجم واردات و بازار این کالاها در ایران واقعا غیرممکن است اما اگر در مراکز خریدوفروش این تجهیزات مثل بازار بزرگ، پاساژ رضا، خیابان منوچهری و اکثر مراکز خرید بزرگ تهران یا حتی شهرستان‌ها به فروشگاه‌های بهداشتی- آرایشی مراجعه کنید، متوجه ابعاد این تجارت خواهید شد.

صفایی درباره واردات این کالاها افزود: به‌طور کلی با توجه به افزایش روزافزون استفاده از تجهیزات بهداشتی و آرایشی چه در بخش سالنی و چه در بخش شخصی تقریبا از ابتدای دهه 80 برخی واردکنندگان با خرید واحدهای تجاری در مناطق آزاد تجاری سعی در وارد کردن این تجهیزات به مناطقی مثل کیش کردند و پس از آن با استفاده از خلأ‌های قانونی مثل تجارت چمدانی محصولات مورد نظرشان را وارد بازار پایتخت یا دیگر شهرها کردند اما از آنجا که استقبال و رشد این تجارت به سرعت صورت گرفت و این روند قابل استفاده نبود شیوه‌های جایگزینی از راه رسید.به صورتی که امروز بسیاری از محصولاتی که غیرقانونی وارد کشورمان می‌شوند در ابعاد گسترده در بنادر امارات تحویل قاچاقچیان شده و در تهران تحویل گرفته می‌شود.

این فعال صنفی موضوع حضور برندهای تقلبی در بازار ایران را امری کاملا طبیعی دانسته و می‌گوید: برندهای موجود در بازار به سه گروه عمده تقسیم‌بندی می‌شوند؛ اول آنهایی که قانونی وارد می‌شوند که حجم بسیار اندکی یعنی حدود 10درصد را به خود اختصاص داده‌اند و حدود 75درصد از برندهای موجود در بازار غیرقانونی اما با کیفیت متوسط وارد می‌شوند و 15درصد باقیمانده نیز بدون کیفیت و به‌صورت موردی برای فروش در فروشگاه‌های مجازی یا شهرستان‌ها وارد می‌شوند چون با توجه به اقتصاد بیمار ایران بخش قابل توجه بازار در صنوف مختلف واردکننده کالا شده‌اند.

اما نکته جالب این است که این واردکنندگان معمولا هیچ شناختی از بازاریابی و همچنین سیاست‌های فروش ندارند و فقط به خاطر آنکه فلان برند فروش خوبی داشته با ایجاد کمی تغییرات در بسته‌بندی یا نوع نوشته‌های برند، اقدام به واردات می‌کنند که این روند نه‌تنها باعث ورشکستگی خود آنها می‌شود بلکه مشکلات عمده‌ای برای مصرف‌کنندگان ایجاد کرده است.

صفایی در ادامه تصریح می‌کند: موضوع نبود شناخت کافی واردکنندگان از کالایی که به‌عنوان وسیله بهداشتی وارد می‌کنند باعث شده تا در بسیاری از موارد تولیدکنندگان چینی با ارائه محصولات بی‌کیفیت و بدون رعایت هرگونه استاندارد مورد نیاز، زمینه مشکلات عمده‌ای را برای مصرف‌کنندگان به وجود آورده و هیچ کس هم پاسخگوی آن نباشد.

به‌عنوان مثال درباره اتوهای مو و فرهای برقی امروز مد شده که درجه حرارت بالا و همچنین کفی‌های سرامیکی را در تبلیغات به‌عنوان مزیت کالا ارائه کنند، درحالی‌که بسیاری از برندهای نامعتبر بدون در نظر گرفتن اینکه درجه حرارت‌های بالا باعث از بین رفتن مو و همچنین سرامیکی نبودن کفی اتوها باعث خشکی و در نهایت شکنندگی مو می‌شود اکنون با قیمت‌های متفاوتی فروخته می‌شوند و هیچ مرجعی برای رسیدگی به این موضوع وجود ندارد. این موضوع درباره دستگاه‌های چربی‌سوز یا همان لاغری موضعی و انواع لیزرها بیشتر به چشم می‌خورد.

نمایشگاه می‌روند و سفارش می‌دهند

وی روند واردات تجهیزات یادشده را این‌گونه توصیف کرد که با توجه به نمایشگاه‌های موجود در کشور چین معمولا واردکنندگان ایرانی با مراجعه به این‌گونه نمایشگاه‌ها که عموما هم تولیدات‌شان شبیه یکدیگر است سفارشاتی با نام‌های مختلف می‌دهند بدون اینکه موضوع کیفیت را مدنظر داشته باشند و فقط به قیمت تمام شده توجه می‌کنند و پس از سه ماه متناسب با حجم سفارش محصولات را در ایران تحویل می‌گیرند حالا این کالا یا خوب از کار درمی‌آید یا اینکه در سفارش بعدی برندی تازه‌وارد با همان کیفیت از راه می‌رسد، بنابراین کیفیت تفاوتی نکرده و فقط نام‌ها و بسته‌بندی‌ها تغییر می‌کند و این درحالی است که حتی در پاره‌ای موارد اصلا سفارش جدیدی در کار نیست بلکه فقط بسته‌بندی‌ها داخل کشورمان تغییر می‌کند.

صفایی بهترین راهکار شناسایی تجهیزاتی از قبیل سشوار، اتوی مو یا فر برقی مو یا دستگاه‌های اصلاح را در گارانتی آنها معرفی کرده و می‌گوید: اگر خریداران تصمیم دارند کیفیت مناسبی از تجهیزات یادشده را خریداری کنند بهتر است فقط از برندها و فروشگاه‌های معتبر بازار خرید کنند و با در نظر گرفتن برچسب‌های گارانتی‌ معتبر مخصوص این تجهیزات اقدام کنند چون گارانتی‌های معتبر با مشخصات قانونی وزارت صنعت بیانگر صلاحیت واردکننده و البته نظارت مسئولان دولتی بر عملکرد شرکت‌ها است.

سود در ناشناخته‌ها است

وی روند قیمت‌گذاری را کاملا سلیقه‌ای دانسته و می‌افزاید: همان‌طور که قبلا نیز اشاره شد چون اکثر فروشگاه‌ها خود را واردکننده می‌دانند و با توجه به توان مالی خود در ابعاد کوچک خرید می‌کنند، هر بار متناسب با قیمت ارز و البته کشش بازار قیمت محصولات خود را تعیین می‌کنند و به همین دلیل است که می‌بینیم یک کالا در بازار با قیمت‌های متفاوتی ارائه می‌شود اما به عقیده این فعال بازار، سود فعلی در اقلام خرد و ناشناخته و تازه‌وارد مثل فر برقی، اتوی مو، موگیر بینی، یا دستگاه‌های حذف موهای زائد برقی است چون اقلام شناخته شده مثل سشوار، ماشین ریش‌تراش یا دستگاه‌های سالنی کاملا بازاری متفاوت و مشخص در اختیار برندهای معتبر دارند به همین دلیل است که هر روز شاهد ورود برندهای متفاوتی در بخش اول هستیم چون قیمت‌ها اندک و کشش بازار زیاد است.

صفایی در ادامه به رقابتی کاملا پنهان در میان واردکنندگان این‌گونه تجهیزات اشاره کرد و گفت: اگر توجه داشته باشید معمولا برخی از این تجهیزات برقی مثل موبرهای برقی یا لیزرهای خانگی روندی کاملا مشابه در تعیین قیمت را طی کرده‌اند، به‌صورتی که ابتدا با قیمت‌هایی بسیار بالا وارد بازار می‌شوند و کم‌کم شاهد نزولی شدن قیمت آنها می‌شویم و در نهایت برخی به‌طور کلی از ذهن مشتریان پاک می‌شوند.

چون در میان واردکنندگان این‌گونه کالاها این قانون نانوشته وجود دارد که کالا هرچه ناشناخته‌تر باشد با قیمت بالاتری امکان فروش در بازار وجود دارد پس برای رسیدن این محصولات نوین به بازار ایران میان واردکنندگان رقابت‌های بسیار سنگینی وجود دارد و هنگامی که کالا فراگیر می‌شود و همه واردکنندگان به دلیل فروش بالای نخستین محموله اقدام به واردات می‌کنند، روند نزولی قیمت آغاز شده و گاهی مشکلاتی برای خرده‌پاها ایجاد می‌کند که زیان‌های کلانی را تجربه می‌کنند.