نتیجه بلوف نفتی عربستان علیه ایران، بازی دو سر باخت بوده است / خواب آشفته بازار نفت

فرصت امروز: «خواب آشفته نفت» نام کتابی سترگ و ارزشمند از محمدعلی موحد است که به بررسی سیر تاریخی نفت در اقتصاد ایران به ویژه در مقطع ملی شدن صنعت نفت ایران می پردازد، اما این تعبیر را می توان این روزها به فضای بازار جهانی نفت هم تعمیم داد. پس از آنکه آمریکا از معافیت هشت کشور از تحریم نفتی ایران خبر داد، قیمت نفت در بازارهای جهانی کاهش یافت و عربستان به عنوان بزرگترین تولیدکننده نفت تصمیم به کاهش 500 هزار بشکه ای عرضه نفت گرفت. روز یکشنبه این هفته هم یازدهمین نشست کمیته نظارتی اوپک و غیراوپک در ابوظبی برگزار شد و اکثر اعضای این سازمان، موافقت خود را با کاهش میزان تولید برای به تعادل رساندن بازار نفت اعلام کردند.

در واقع، هنوز دو ماه از خط و نشان نفتی عربستان برای ایران و این که قصد دارد در ازای خروج هر بشکه نفت ایران دو بشکه صادر کند، نگذشته که وزیر انرژی این کشور اعلام کرده است میزان تولید نفت در عربستان ۵۰۰ هزار بشکه کاهش خواهد یافت. حالا به نظر می رسد رابطه نفتی آمریکا و عربستان به چرخه باطلی تبدیل شده است که مشخص نیست عربستان بازیچه آمریکا شده و تولیدش را برای خوش خدمتی به ترامپ افزایش داده، یا آمریکا متوجه شده عربستان پای وعده افزایش تولید خود نخواهد ایستاد و به همین دلیل به هشت مشتری نفت ایران معافیت داده است.

به گزارش ایسنا، آسمان بازار جهانی نفت طی چند ماه گذشته با دخالت های بی مورد آمریکا و تسلیم شدن برخی اعضای اوپک از جمله عربستان جلوی ترامپ هر روز به یک رنگ درآمده است. یک روز نگرانی از کمبود عرضه لرزش به تن بازار انداخت و روز دیگر افزایش مازاد تعادل بازار را برهم زد و درحالی که قیمت جهانی نفت رکورد خود را زده بود، طی یک هفته با چنان افتی مواجه شد که نگاه نگران همه را به خود جلب کرد.

ماجرای خواب آشفته بازار نفت

ماجرای خواب آشفته بازار نفت از اردیبهشت ماه و با خروج آمریکا از برجام آغاز شد. ترامپ که با شرایط بازار نفت ناآشنا بود، تصمیم گرفت میزان صادرات نفت ایران را به صفر برساند و برای رسیدن به این هدف از چند ابزار مهم استفاده کرد که یکی از مهم ترین آن ها «عربستان بود!»

دولت آمریکا به طور غیررسمی از عربستان سعودی و سایر تولیدکنندگان اوپک درخواست کرد تولیدشان را افزایش دهند اما به رقم مشخصی اشاره نکرد. استیون منوچین - وزیر خزانه داری آمریکا - هشتم ماه مه، همزمان با اعلام تصمیم دونالد ترامپ برای خروج از توافق هسته ای بین المللی با ایران و وضع مجدد تحریم ها علیه تهران، اظهار کرده بود که برخی از کشورها مایل هستند تولید نفت شان را برای جبران کاهش احتمالی عرضه به بازار جهانی افزایش دهند.

از سوی دیگر خالد فالح وزیر صنعت، معدن و انرژی عربستان در آن زمان گفته بود: در واکنش به احتمال کاهش حجم نفت خام ایرانی در بازارهای بین المللی، پس از خروج رئیس جمهور آمریکا از توافق هسته ای، ما آماده افزایش تولید نفت هستیم.

همکاری آمریکا و عربستان برای جبران خلأ احتمالی نفت ایران

به همین شکل همکاری آمریکا و عربستان برای جبران خلأ احتمالی نفت ایران آغاز شد. تمایل عربستان به افزایش تولید در ظاهر برای حفظ تعادل در بازار نفت و در باطن برای جامه عمل پوشاندن به خواسته های آمریکا بود. درواقع ترامپ می خواست نفت ایران را از بازار جهانی حذف کند و برای این که متهم به از بین بردن تعادل در بازار جهانی نشود و قیمت ها افزایش پیدا نکند، از همراهان خود در اوپک خواسته تولید خود را افزایش دهند.

نکته جالب این بود که عربستان حتی با این که از سوی آمریکا مورد اهانت قرار گرفت، باز هم دست از خوش خدمتی برنداشت. به طوری که چندی پیش رئیس جمهوری آمریکا در اظهارنظری درباره متحد نزدیک کشورش گفت، به پادشاه عربستان هشدار داده است که بدون پشتیبانی ارتش آمریکا «دو هفته» هم در قدرت دوام نمی آورد. بعد از این اظهار نظر، سعودی نه تنها شأن خود را در برابر تحقیر آمریکا حفظ نکرد بلکه با چراغ سبز نشان دادن به خواسته های آمریکا در اوپک نشان داد، حتی در حد حفظ ظاهر در جهان هم رفتار دیپلماتیک ندارد.

اتحاد عربستان و آمریکا تا جایی پیش رفت که حدود یک ماه پیش، ولیعهد عربستان سعودی، گفت که کشورش به وعده خود به واشنگتن برای جبران عرضه از دست رفته نفت ایران به دلیل تحریم  آمریکا، عمل کرده است. محمد بن سلمان در مصاحبه با بلومبرگ گفت درخواستی که آمریکا از عربستان سعودی و سایر کشورهای عضو اوپک داشت، این بود که تضمین کنند عرضه کمتر از سوی ایران جبران می شود و  این اتفاق افتاد. اگر اشتباه نکنم صادرات نفت ایران به میزان ۷۰۰ هزار بشکه در روز کاهش یافته و عربستان سعودی و کشورهای اوپک و غیراوپک ۱.۵ میلیون بشکه در روز به تولید نفت خود اضافه کرده اند، بنابراین ما حداکثر دو بشکه در برابر هر بشکه نفتی که اخیرا صادرات آن از سوی ایران کاهش یافته، نفت صادر می کنیم، بنابراین ما کار خود را انجام داده ایم و حتی بیش تر عمل کرده ایم.

اما بیژن زنگنه، وزیر نفت در واکنش به این گفته مقام های عربستان درباره جایگزین کردن نفت ایران معتقد بود که چنین گزافه گویی هایی ممکن است آقای ترامپ را راضی کند، اما بازار هرگز چنین ادعاهایی را باور نمی کند.

در نهایت درحالی که حدود سه روز تا آغاز تحریم های نفتی آمریکا علیه ایران باقی مانده بود، آمریکا به هشت مشتری ایران معافیت داد و صادرات ایران در حدود ۱.۸ بشکه باقی ماند. از سوی دیگر افزایش تولید عربستان و روسیه بازار را با مازاد تولید مواجه کرد و قیمت جهانی نفت به شکل چشم گیری کاهش یافت؛ اتفاقی که بیش از همه به همین دو کشور آسیب می رساند.

در این راستا، سعودی ها که قرار بود به ازای یک بشکه ایران دو بشکه صادر کنند، در آخرین اظهار نظرات خود اعلام کرده اند شرکت دولتی نفت سعودی آرامکو عربستان به دلیل کاهش تقاضای فصلی، در ماه دسامبر روزانه ۵۰۰ هزار بشکه نفت خام کمتر نسبت به ماه نوامبر به مشتریانش عرضه می کند و این تصمیم سرانجام صادرات دو بشکه در ازای یک بشکه ایران شد.

آمریکا منافع خود را در نظر می گیرد

در این زمینه، نرسی قربان، کارشناس ارشد حوزه انرژی با اشاره به وضعیت بازار نفت در چند ماه اخیر معتقد است: عربستان، آمریکا، روسیه و تا حدودی عراق طی شش ماه گذشته، روزانه بیش از 3 میلیون بشکه به عرضه نفت در جهان اضافه کردند و بعد از این که آمریکا به هشت مشتری نفت ایران معافیت داد، بازار احساس کرد میزان عرضه بیش از تقاضا شده است. درنتیجه قیمت به شدت کاهش پیدا کرد و کشورهای مذکور به کاهش نفت بیش از مقداری علاقه ندارند؛ به همین  دلیل تصمیم دارند تا حدی از میزان تولید خود کاهش دهند. عربستان قصد دارد ۵۰۰ هزار بشکه از تولید نفت خود را کاهش دهد و تقاضا دارد سایر تولیدکنندگان نیز تولید خود را ۵۰۰ هزار بشکه کاهش دهند تا بازار به تعادل برسد.

وی با تاکید بر این که این اتفاق ناشی از معافیت آمریکا به هشت مشتری نفت ایران است، گفت: بازار توقع چنین اتفاقی را نداشت. باید همیشه در نظر داشت که آمریکا مانند هر کشور دیگری برای منافع ملی خود کار می کند و در این راستا تصمیم می گیرد. به همین دلیل و برای کاهش قیمت به هشت کشور معافیت داد و اکنون تولیدکنندگان بزرگ مجبور هستند تولید خود را کاهش دهند.