گفت وگو با زهرا میرحسینی، عضو هیأت عامل بانک پاسارگاد درباره کیف پول موبایلی «کیپاد» / راهکار بانک پاسارگاد برای پرداخت های خرد

فرصت امروز: مسئله پرداخت خرد سال هاست مورد بحث کارشناسان قرار دارد؛ موضوعی که به دلایل مختلف ازجمله مدل کلان کسب وکاری حوزه پرداخت الکترونیک کشور و مدل کارمزدی مرتبط با آن، میزان سرمایه گذاری مورد نیاز و وجود ذی نفعان متعدد با رویکردهای مختلف، راهکارهای ارائه شده برای آن تاکنون به صورت محدود اجرا شده و به اندازه کافی فراگیر نشده است. درحالی که نیاز به توسعه راهکاری برای پرداخت های خرد، هر روز بیشتر احساس می شود.

در همین راستا، بانک پاسارگاد با همکاری ایرانسل و شرکت «فناپ پرداخت» کیف پول موبایلی خود به نام «کیپاد» را ارائه کرده  است. این محصول بر بستر تلفن همراه و سیم کارت های NFC پرداخت های خرد را به صورت آفلاین مدیریت می کند. وب سایت «راه پرداخت» با مهندس زهرا میرحسینی، عضو هیأت عامل و معاون فناوری اطلاعات و ارتباطات بانک پاسارگاد درباره این محصول و دیدگاه بانک  پاسارگاد در این خصوص گفت وگو کرده  است. 

قبل از هر چیز به ما بگویید که آیا تاکنون زیرساخت های پرداخت خرد پاسخگوی نیازهای مردم بوده است یا نه؟

باید بگویم که در دو دهه اخیر برای توسعه شبکه پرداخت، اقدامات ارزشمندی انجام شده و امروز شاهد گستردگی استفاده و بهره مندی مردم از این خدمات و زیرساخت ها هستیم. در سال های گذشته با سرمایه گذاری زیاد نظام بانکی در توسعه راهکارهای پرداخت الکترونیک، سطح دسترسی به ابزارهای پرداخت در کل کشور بسیار ارتقا پیدا کرده است. در موارد متعددی بدون در نظر داشتن هزینه های سنگین این سرمایه گذاری، راهکارهای پرداخت آنلاین ارائه شده است؛ روش هایی که نیاز به تقویت دیتاسنترها، زیرساخت های ارتباطی و مخابراتی داشته و نتیجه آن هزینه بالای تراکنش است. خدمات پرداخت رایگان تقریباً در هر نقطه ای در دسترس مردم قرار گرفته و اصولاً تفکیکی بین پرداخت های خرد و پرداخت های عادی صورت نمی گیرد. درصورتی که ساختار باید به گونه ای باشد که انجام تراکنش با مبالغ کم برای تمام بازیگران مقرون به صرفه باشد.

از طرف دیگر در کسب وکارهایی مثل حمل ونقل عمومی که نیاز به انجام تراکنش در حداکثر سه دهم ثانیه وجود دارد، عملاً امکان استفاده از تراکنش های آنلاین وجود ندارد. درنتیجه برای پاسخ به این نیاز کارت بلیت الکترونیک ایجاد شد که هرچند مسئله سرعت و هزینه تراکنش را حل کرد، ولی مشکلی که دارد این است که باید مراکزی به طور گسترده جهت شارژ این کارت ها ایجاد شوند که آن هم هزینه سنگینی دارد. شاید یکی از بهترین راهکارها کارت های بانکی دومنظوره هستند تا بتوان از آنها هم برای تراکنش های آنلاین استفاده کرد و هم برای تراکنش های آفلاین. ولی این روش هم بدون تغییر تکنولوژی کارت ها امکان پذیر نبوده و هزینه سنگینی به شبکه بانکی وارد می کند. درنتیجه می توان گفت تاکنون راهکارهای جامع و کاملی برای پرداخت خرد ارائه نشده است.

یعنی تاکنون نیاز مردم به شکل صحیح رفع نشده است؛ پس مردم در حال حاضر نیازشان را چگونه رفع می کنند؟ با پول نقد یا کارت بانکی؟

طبق آماری که شاپرک در ماه شهریور سال ۹۶ اعلام کرده است، تقریبا ۸۴ درصد تراکنش ها زیر ۵۰ هزار تومان و ۷۱ درصد زیر ۲۵ هزار تومان است و با توجه به اینکه اسکناس و پول خرد در دست مردم محدود است، درنتیجه این آمار نشان می دهد که مردم نیازشان در بخش پرداخت های خرد را از طریق کارت بانکی آنلاین رفع می کنند. اصولاً به غیر  از مواردی مثل حمل ونقل عمومی که سرعت تراکنش، یک نیاز جدی است، نیاز به راهکارهای پرداخت خرد حس نشده است.

ما به عنوان عضوی از شبکه بانکی با کمک و نظارت رگولاتور باید راهکارهایی ارائه کنیم تا درعین حال که برای مردم سرعت و راحتی را به ارمغان می آورد، برای شبکه بانکی نیز مقرون به صرفه باشد.

تجربه کارت بلیت های الکترونیک در شهرهایی مثل مشهد و تهران نشان داده است که اگر راهکار مناسبی پیش روی مردم قرار بگیرد، مردم از آن استقبال خواهند کرد. سوال اینجاست که چرا تاکنون به جز حمل ونقل عمومی در کسب وکار دیگری نمونه جدی برای پرداخت خرد الکترونیک نداشته ایم؟

در پاسخ به سوال شما باید بگویم که عوامل مختلفی را باید مورد نظر قرار داد. اول اینکه باید بستر یا پلتفرم پرداخت آفلاین مشخص می شد. آیا نیاز به تغییر کارت های مغناطیسی و مهاجرت به کارت های هوشمند است یا خیر؟ دوم اینکه با توجه به مدل فعلی کارمزدی شبکه پرداخت کشور، ذی نفعان اصلی یعنی پذیرنده و دارنده کارت و حتی شرکت های ارائه دهنده خدمات پرداخت (PSP) عملاً نه تنها انگیزه ای برای حرکت به سمت پرداخت های خرد آفلاین ندارند، بلکه بعضاً تشویق شده اند که پرداخت های با مبالغ خرد را هم به صورت آنلاین انجام دهند. از سوی دیگر بانک ها هم به دلیل رقابت جهت جذب منابع به ظاهر ارزان قیمت، در این مدل کسب وکار با شرکت های پرداخت همراه شدند.

بانک پاسارگاد در این مسیر تاکنون برای پرداخت خرد چه کرده است؟

بانک پاسارگاد با تشکیل یکی از شرکت های زیرمجموعه خودش به نام «فناپ پرداخت» راهکارهایی را ارائه کرده است. از حدود شش سال پیش پروژه «من کارت» شهر مشهد توسط این شرکت به بهره برداری رسید و بعد از آن کارت های شهروندی که عموما در حمل ونقل عمومی استفاده می شوند در شهرهای اهواز و قزوین راه اندازی شده اند. «فناپ پرداخت» تاکنون بیش از ۸ میلیون کارت شهروندی در شهرهای مختلف صادر کرده و نیاز مردم به پول خرد در حوزه حمل ونقل عمومی، پارکومترها و مواردی از این دست را تا حد زیادی حل کرده است، اما با توجه به اینکه این نوع کارت ها صرفا در یک سیکل بسته حمل ونقل عمومی ارائه خدمت می کنند، درنتیجه در سایر کسب وکارهای خرد عملا کاربرد ندارند و مشتری باید در دیگر موارد از کارت بانکی خود استفاده کند.

در این راستا، بانک پاسارگاد با درک درست از این نیاز در خصوص پرداخت خرد آفلاین که به عنوان یک شیوه استاندارد در شبکه پرداخت جهانی نیز شناخته شده است و با توجه به توانایی اپراتورهای تلفن همراه کشور برای ارائه زیرساخت مورد نیاز برای این کار، یک همکاری سه جانبه بین بانک پاسارگاد، ایرانسل و شرکت فناپ پرداخت را آغاز کرده است که بتواند بدون تعویض کارت های بانکی که هزینه سنگینی دارد، راهکار کارآمدی برای پرداخت های خرد آفلاین ارائه کند.

با توجه به ضریب نفوذ بالای تلفن همراه در اقشار مختلف جامعه و پتانسیل های زیاد تلفن همراه برای ارائه انواع محصولات و خدمات روی آن، بهترین گزینه پیش رو این بود که به راهکاری فکر کنیم که مبتنی بر تلفن همراه است، چراکه امروز دیگر تلفن همراه به عضوی جدانشدنی از زندگی افراد تبدیل شده است. با این کار دیگر هزینه بالای تعویض کارت های بانکی فعلی به کارت های دومنظوره را انجام ندادیم و علاوه بر این دیگر به هزینه سنگین جهت گسترش شبکه فیزیکی شارژ کارت نیازی نیست، چراکه افراد بدون محدودیت مکانی و زمانی می توانند محصول کیف پول موبایلی خود را روی تلفن همراه شان شارژ کنند.

این راهکار که مبتنی بر سیم کارت های مجهز به فناوری NFC است، «کیپاد» نام دارد که از عبارت  «کیف پول همراه پاسارگاد» گرفته شده است. در واقع کیپاد یک کیف پول موبایلی است که برای نخستین بار در کشور برای پرداخت های خرد آفلاین استفاده می شود و کاربر می تواند به جای کشیدن کارت، تا سقف مشخصی و بدون وارد کردن رمز، فقط با نزدیک کردن تلفن همراهش به دستگاه های کارت خوان یا دستگاه پذیرنده پرداختش را در عرض کمتر از یک ثانیه انجام دهد. با این کار، کاربر نه تنها می تواند در سیستم حمل ونقل عمومی از آن استفاده کند، بلکه در تمام فروشگاه ها و پذیرندگانی که دستگاه کارتخوان آنها مجهز به فناوری NFC باشد، این مدل پرداخت به راحتی انجام می شود. درنتیجه این محصول دیگر مانند کارت بلیت الکترونیک فقط محدود به شبکه حمل ونقل عمومی نیست.

از طرف دیگر، در این روش از فضای امن secure element  سیم کارت برای نگهداری اطلاعات استفاده می شود که از نظر امنیتی نسبت به روش ثبت اطلاعات روی نوار مغناطیسی کارت های فعلی بانکی کشور، پیشرفت قابل توجهی صورت گرفته است. ما با هزینه کم، روشی را توسعه داده ایم که مشتریان با تلفن همراه خود به سادگی، با سرعت بالا و با حفظ امنیت، پرداخت خودشان را انجام می دهند و به این ترتیب تحولی در راهکارهای پرداخت در کشور ایجاد کرده ایم که درعین حال با قوانین و سیاست های پولی سازگار است.

بانک پاسارگاد از ارائه این محصول چه اهدافی را دنبال می کند؟

قبل از هر چیز بانک پاسارگاد همواره خود را متعهد می داند که مطابق نیاز واقعی مردم، خدمات نوآورانه به مشتریان و مردم کشور ارائه کند. علاوه بر آن، این محصول به اقتصاد ملی کشور نیز کمک می کند چراکه می تواند هزینه های میلیاردی توسعه و نگهداری بستر پرداخت های آنلاین را کاهش دهد. این کاهش هزینه همراه با صرفه جویی در هزینه های کارمزدی می تواند به کاهش قیمت تمام شده پول برای بانک ها منجر شود. درنتیجه این کاهش هزینه، می توانیم شاهد ارائه تسهیلات به مشتریان شبکه بانکی با نرخ بهتر باشیم. از طرف دیگر با توجه به اینکه کیف پول آفلاین «کیپاد» جایگزین مناسبی برای وجه نقد است، با کاهش هزینه های چاپ اسکناس و مسکوک، بهره برداری از این محصول در راستای تحقق سیاست های قانون گذار و به نفع اقتصاد ملی خواهد بود.

هر یک از بازیگران در محصول کیپاد، یعنی پذیرنده، مشتری نهایی و بانک چه منفعتی دارند؟

این محصول در نقطه کاربر نهایی باعث افزایش امنیت خواهد شد، چراکه دیگر کاربر نگران کپی شدن اطلاعات کارت بانکی خود نیست. علاوه بر این با توجه به اینکه دیگر آن فرآیند کارت کشیدن مرسوم را نداریم و کاربر بدون اینکه رمز وارد کند صرفاً به صورت بزن وبرو (tap and go) پرداخت را انجام می دهد، سرعت را برایش به ارمغان می آورد. همچنین دیگر لازم نیست کاربر چندین کارت بانکی یا کارت بلیت در کیف یا جیبش داشته باشد،  همه را در یک سرویس روی موبایلش دارد که باعث راحتی کاربر می شود. مضاف بر این موارد، دیگر کاربر برای شارژ کیف پول خود مثل کارت بلیت لازم نیست در زمان های محدود به مراکزی محدود جهت شارژ مراجعه کند.

از دید پذیرنده یا همان فروشنده هم می توان به مزیت خیلی مهم سرعت اشاره کرد، مخصوصا برای کسب وکارهای خرد که با صف مواجه هستند، مثل نانوایی ها، روزنامه فروشی ها یا کسب وکارهایی از این دست که اغلب یا از کارت بانکی استفاده نمی کنند یا اگر بخواهند استفاده کنند فرآیند طولانی کارت کشیدن و رمز وارد کردن باعث ایجاد صف می شود که در محصول کیپاد این مسئله حل شده است. نکته دیگر این است که با توجه به آفلاین بودن این سامانه، دیگر فروشنده نگران قطعی های گاه وبیگاه شبکه نخواهد بود، چراکه نیازی ندارد به طور پیوسته به شبکه وصل باشد.

از نگاه بانک پاسارگاد هم، یک مزیت همان دستیابی به رسالت بانک است که ارائه خدمت نوآورانه به مردم کشور است. دومین مزیت، کاهش هزینه های بانک است که دلیلش را پیشتر عرض کردم. سوم این است که با این کار بانک پاسارگاد به مشتریان یا بازارهای جدید دست پیدا خواهد کرد. علاوه بر همه اینها، بانک می تواند با حفظ منافع تمام ذی نفعان در این چرخه، به منابع خرد ارزان قیمت دست پیدا کند.

* از لحاظ کارمزدی کیپاد چه مدلی را دنبال می کند؟

در ارائه هر روش پرداخت جدید یا نوآورانه و برای طراحی مدل کسب وکاری آن نمی توان مدل های کلان کسب وکاری صنعت پرداخت کشور را نادیده گرفت. زمانی که تراکنش های فعلی برای پذیرنده و دارنده کارت رایگان است، بانک ها به سختی می توانند در سرویس جدید از مشتری کارمزد دریافت کنند؛ بنابراین در ابتدا قرار است این محصول بدون کارمزد در اختیار مردم قرار بگیرد ولی قرار نیست این سرویس رایگان بماند و در آینده براساس مدل های استاندارد، کاربر نهایی و پذیرنده که ذی نفع اصلی آن هستند کارمزد برای آن پرداخت خواهند کرد. ولی مسلما با توجه به هزینه کم انجام تراکنش ها در کیپاد، کارمزد آن نسبت به کارمزد تراکنش های عادی، ناچیز و کم خواهد بود. ما رایگان بودن این سرویس را نوعی سرمایه گذاری برای آینده می دانیم ولی بعد از آن در مدل تراکنش-کارمزدی پیش خواهیم رفت که منجر به درآمد برای بانک هم خواهد شد تا همه ذی نفعان سود ببرند، چراکه در دنیای جدید بانکداری همه بانک ها ناچار هستند دیر یا زود به سمت ارائه سرویس های مبتنی بر کارمزد بروند.

* بانک مرکزی در حوزه پرداخت های خرد آفلاین و کیف پول دغدغه هایی دارد. محصول کیپاد تا چه حد به دغدغه های بانک مرکزی توجه داشته است؟

در این محصول ملاحظات بانک مرکزی در خصوص خلق پول، مبارزه با پولشویی و مسائل امنیتی رعایت شده است و مغایرتی با اسناد و دستورالعمل های فعلی وجود ندارد. ایرانسل بستر قابل اعتماد و مبتنی بر فناوری روز را از یکی شرکت های معتبر بین المللی تهیه کرده است. در این بستر کلیه اطلاعات کیف پول مشتریان و مدیریت آن منحصرا در اختیار بانک پاسارگاد قرار دارد و ما مبتنی بر قوانین بانکی و مشابه حساب های پیش پرداخت (pre-paid) کیف پول مشتریان را مدیریت می کنیم. در این مسیر هم خودمان را موظف می دانیم که هرگونه نگرانی احتمالی بانک مرکزی را با تعامل همه جانبه رفع کنیم.