کشف اشیای تاریخی قاچاق، هر ماه 1000 قلم

بیش از 11 هزار شیء اصیل تاریخی از چرخه قاچاق نجات یافت و به سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری بازگردانده شد. در جریان چندین عملیات توسط نیروهای یگان حفاظت سازمان میراث فرهنگی به کمک پلیس تهران ۵۹ هزار و ۷۴۶ شیء تاریخی در ۱۰ ماهه اول سال‌جاری کشف شد که از این تعداد 48 هزار شیء تقلبی بوده و مابقی اصالت تاریخی داشتند. این آمار نشان می‌دهد به‌طور متوسط هر ماه بیش از هزار شیء تاریخی قاچاق شده است.

معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری با بیان اینکه تاکنون مشخص نشده این اشیا چطور و از چه راه‌های قاچاق شده، به «فرصت امروز» می‌گوید: با آغاز به کار رییس جدید سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، به توصیه وی، استانداری‌ها، شوراها، فرمانداری‌ها و همه مجموعه‌ها با مسئله حفاظت از میراث فرهنگی درگیر شدند و مبارزه جدی با قاچاق اموال تاریخی شروع شد. محمد حسین طالبیان، حوزه عملیات کشف آثار مذکور را محدود به تهران عنوان می‌کند و ادامه می‌دهد: این اشیا از شهرهای مختلف استان خراسان، جیرفت و... به پایتخت قاچاق شده است. این مقام ارشد میراث فرهنگی کشور معتقد است برآورد چرخه مالی قاچاق در کشور به لحاظ نوع کار تقریبا غیر‌ممکن است و حتی به سختی می‌توان ارزش مالی آثار کشف شده را محاسبه کرد.

عدم تناسب مجازات با جرم

اما چه کاستی‌هایی، راه را برای قاچاق باز گذاشته است. این تعداد آثار کشف شده که تنها نتیجه 10 ماه پیگیری و مبارزه با قاچاق این اشیای ارزشمند و تاریخی است، پیام‌های متعددی در خود ‌دارد؛ تولید انبوه بدل اشیای تاریخی، آمار بالای اشیای تاریخی اصالت‌دار در محموله‌های قاچاق، انتقال و جابه‌جایی آنها به پایتخت و. . . که سازمان میراث فرهنگی را با انبوهی از چالش‌ها مواجه می‌کند. یک فعال میراث فرهنگی، نبود مجازات متناسب با جرم قاچاق اموال تاریخی را یکی از دلایل افزایش این پدیده عنوان می‌کند.

امین طباطبایی در توضیحات بیشتری به «فرصت امروز» می‌گوید: برای سودجویان به صرفه است که قاچاق کنند و سه تا شش سال حبس را بکشند. آنها ترجیح می‌دهند خودشان را به خطر بیندازد، در عوض سود سرشاری می‌برند، این حبس اندک برای آنها هزینه‌ای ندارد. علاوه بر این ممکن است عفو هم بخورند. کمبود نیروی امنیتی لازم مسئله دیگری است که این فعال فرهنگی به آن اشاره ‌دارد. به گفته وی مسئولیتی که به نیروی‌های انتظامی و یگان حفاظت داده شده با امکاناتی که ‌دارند، همخوانی ندارد. حجم آثار و اموال تاریخی در کشور بسیار زیاد است و نیروی امنیتی بیشتری می‌طلبد تا بتوانند با قاچاق مبارزه کنند.

مدیر انجمن خانه فرهنگ جاودان معتقد است: در جامعه ما برای شناساندن ارزش و اهمیت آثار و اموال تاریخی فرهنگ‌سازی نشده است و هنوز هم اراده قوی برای این کار وجود ندارد. وی گوید: وقتی در تمامی کشور ما آثار تاریخی ارزشمند وجود‌ دارد، حفاظت و مراقبت از آنها فقط به دست نیروی‌های امنیتی امکان‌پذیر نیست و سازمان‌های مسئول باید برای ایجاد فرهنگ موثر در این خصوص تلاش کنند.

این دوستدار میراث فرهنگی به شکل‌گیری انجمن‌های میراث فرهنگی اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: تاسیس این انجمن‌ها در دهه 1360 مطرح شد که فکر بسیار خوبی هم بود، اما متاسفانه قوی نشدند، درحالی‌که این انجمن‌ها از کمک مردم بهره‌مند بودند و زیر نظر استاندار، دهیار و. . . اداره می‌شدند و می‌توانستند تاثیر‌گذار باشند، اما در حال حاضر آموزشی به آنها داده نمی‌شود و تجربیاتی به آنها منتقل می‌شود، این انجمن‌ها رها شده هستند.

فعالیت دوباره انجمن‌های میراث فرهنگی

از سر‌گیری فعالیت جدی انجمن‌های میراث فرهنگی مسئله‌ای است که معاونت میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری بر آن تاکید‌ دارد. طالبیان می‌گوید: انجمن‌های میراث فرهنگی کانون‌هایی هستند که ما بر فعالیت جدی و قوی‌کردن آنها اصرار ‌داریم. این انجمن‌ها در گذشته 16 هزار عضو داشتند و ما دوباره در حال عضو‌گیری هستیم. این مقام ارشد میراث فرهنگی کشور کمک از نیروی بسیج و استفاده از تجربیات و نیروی‌های نهادهای مردمی دوستدار میراث فرهنگی را از دیگر برنامه‌های سازمان برای حفاظت از آثار تاریخی عنوان کرد.

مدیر انجمن خانه فرهنگ جاویدان تهیه و انتشار نقشه باستان‌شناسی را از ضرورت‌های سازمان‌های مسئول عنوان می‌کند و معتقد است، این کار به استانداران و دیگر مسئولان شهرها و استان‌ها کمک می‌کند تا در تعیین اولویت‌ها توسعه‌ای و عمرانی بتوانند درست‌تر تصمیم بگیرند و زمینه‌ساز مشکلات برای آثار و محوطه‌های باستان‌شناسی نشوند. وی همچنین شناسایی و معرفی کسانی‌که به واسطه دسترسی به اموال تاریخی یا نبود امنیت کافی در موسسات و موزه‌ها دست به تخلف می‌زنند، برای اعتماد ‌سازی روانی در میان مردم، برای سازمان میراث فرهنگی و قوه قضاییه ضروری می‌داند. به گفته این دوستدار میراث فرهنگی این نوع برخورد نشان‌دهنده این خواهد بود که سازمان میراث فرهنگی برای مبارزه با هر گونه فساد و دست‌اندازی عزم جدی‌ دارد.

خریدوفروش آثار تاریخی و نواقص قانونی

مسئله‌ای که یکی دیگر از دوستداران میراث فرهنگی آن را در قاچاق اشیای ارزشمند تاریخی اثر‌گذار می‌داند، نبود قوانین درخصوص خریدوفروش عتیقه و اموال تاریخی است. او که از مدیران نهادهای مردمی است، در این باره به «فرصت امروز» می‌گوید: در تمامی کشورها برای خریدوفروش اشیای عتیقه قوانین مشخصی وجود‌دارد یا اینکه اگرکسی اثر ارزشمندی پیدا کرد به خودش تعلق‌ دارد، مگر اثر خاصی باشد که باید به موزه تحویل دهد، اما متاسفانه در کشور ما قانونی برای خریدوفروش عتیقه برای مجموعه‌دارها یا کسانی که می‌توانند موزه خصوصی داشته باشند وجود ندارد. به گفته وی، به مجموعه‌دار خصوصی و قاچاقچی به یک چشم نگاه می‌شود و قوانینی تدوین نشده که از کسانی که می‌توانند خریدوفروش اموال تاریخی را قانونمند انجام دهند، حمایت کند.

وی که مایل نیست نامش برده شود تبدیل سکه‌های طلا را به شمش نتیجه نقص قانونی دانسته و ادامه می‌دهد: سودجویانی هستند که شاید اطلاعات‌شان خیلی بیشتر از کارشناسان باشد و بهتر از متخصصان جای آثار تاریخی را پیدا کنند یا وابستگانی در سازمان‌های مرتبط داشتند که می‌توانستند تخلفات بزرگی انجام دهند، این مسئله‌ای است که در سال‌های گذشته آسیب بزرگی به پیکره میراث فرهنگی کشور زد. این دوستدار میراث فرهنگی معتقد است: در برخی از موارد تخلف و قاچاق آثار تاریخی در رها شدن سایت‌های باستان‌شناسی پس از کاوش، به دلیل امنیت پایین یا نبود آن اتفاق می‌افتد.

وی کمبود کارشناسان و نیروی انسانی متخصص و متناسب با نوع کار را در سازمان میراث فرهنگی یکی دیگر از دلایل ناکارآمدی سازمان میراث فرهنگی در سال‌های گذشته عنوان کرد. این فعال میراث فرهنگی معتقد است، چون حفاظت از آثار تاریخی از اولویت‌های نهادهای مردمی است، آنها بسیار مشتاق و علاقه‌مند هستند که در این زمینه صمیمانه و داوطلبانه بازویی برای سازمان باشند. او می‌گوید: این دغدغه ماست نه شغل ما. رییس پلیس تهران که رهبری عملیات را بر عهده داشته، به خبرگزاری سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری گفته است، مشارکت مردمی در حفط اشیا مسئله‌ای است که باید مورد توجه بیشتری قرار گیرد. سردار مهری عنوان کرده، در هر منطقه که یگان حفاظت نیرو لازم داشته باشد، محدودیتی برای پلیس وجود ندارد و به سرعت اقدام خواهند کرد.

به گزارش «فرصت امروز» نمایشگاهی از کشفیات انجام شده در روزهای 21 تا 23 بهمن در کاخ گلستان برگزار شد و ریاست سازمان میراث فرهنگی و برخی مسئولان از آن بازدید کردند.