کاهش قیمت نفت حربه‌ای برای ضربه زدن به روسیه

چرا تولید‌کنندگان نفت‌خام که تا پیش از این از هر فرصتی برای افزایش قیمت نفت‌خام استفاده می‌کردند، رضایت دادند تا قیمت این محصول از 120 دلار در سال 2012 به حدود 80 دلار در هر بشکه برسد؟ در این رابطه عربستان سعودی به‌عنوان بزرگ‌ترین تولید‌کننده نفت و گاز در خاورمیانه عمده‌ترین دلیل کاهش قیمت نفت‌خام را تنظیم بازار عنوان کرده است، آیا دلیل اصلی واقعا همین است؟

شاید پاسخ این سوال را بتوانیم در بررسی و تحلیل این موضوع که چه کسی از این کاهش قیمت در بازارهای جهانی بیشترین نفع را می‌برد و بیشترین ضرر متوجه کیست بگیریم. برنده این کاهش قیمت نفت بدون شک مصرف‌کنندگان و خریداران آن هستند، این موضوع را می‌توان در بازخورد کاهش قیمت به خوبی مشاهده کرد.

از سوی دیگر، اوپک سازمانی که به منظور تنظیم قیمت نفت‌خام در بازار توسط اعضای آن تاسیس شده، مایل به مشاهده چنین قیمت‌هایی در بازارهای جهانی نیست. پس دلیل این کاهش ناگهانی قیمت نفت‌خام در بازار چیست؟ در ابتدا بد نیست نگاهی داشته باشیم به کشورهای تولید‌کننده نفت که عمده نفت موجود در بازار را تامین می‌کنند. عربستان سعودی، قطر، امارات، ایالات متحده امریکا، ایران، روسیه و گروه تروریستی داعش. با نگاهی به کشورهای مذکور متوجه تفاوت عمده چهار کشور نخست با بقیه تولید‌کنندگان می‌شویم، چهار کشوری که در ابتدا از آنها نام برده شد، کشورهایی هستند که با برخورداری از یک اقتصاد پویا و قدرتمند و همچنین ذخایر ارزی هنگفت و قابل توجه می‌توانند به خوبی با عوارض کاهش ناگهانی قیمت نفت در بازار و به تبع آن افت درآمد‌های نفتی‌شان مواجه شده و آن را مدیریت کنند.

گفتنی است این چهار کشور شامل عربستان، امارات، قطر و امریکا از اعضای ائتلاف مبارزه با گروه تروریستی داعش هستند. نکته مهم در اینجا اما بازندگان این کاهش ناگهانی و شدید قیمت در بازارهای جهانی یعنی ایران، روسیه و گروه تروریستی داعش هستند. ایران و روسیه هم‌اکنون درگیر اختلافات شدیدی با غرب و در رأس آن امریکا بوده و گروه تروریستی داعش نیز به طور پی‌در‌پی از سوی کشورهای عضو به اصطلاح ائتلاف مبارزه با داعش مورد حمله هوایی قرار می‌گیرند.

روسیه به واسطه دخالت در درگیری‌های شرق اوکراین و هواداری از جدایی‌طلبان شرق این کشور از سوی ایالات متحده امریکا و متحدان غربی‌اش به‌شدت مورد انتقاد قرار گرفته است. گفتنی است امریکا و متحدان غربی‌اش در پاسخ به اقدامات روسیه در شرق اوکراین تحریم‌های اقتصادی را برای تنبیه مسکو در نظر گرفته‌اند که این تحریم‌ها موجب کاهش ارزش روبل شده و رتبه‌بندی اعتباری این کشور را تحت‌تاثیر قرار داده و موجب کاهش اعتبار روسیه در این رده‌بندی شده است.

همچنین اقدام روسیه به انعقاد قرارداد فروش گاز با چین به عقیده بسیاری از کارشناسان نشان از موفقیت و اثرگذاری تحریم‌های غرب علیه این کشور دارد. ایران نیز به واسطه ادامه و توسعه برنامه هسته‌ای خود و بدبینی بسیاری از کشورهای غربی و به‌خصوص امریکا به ماهیت برنامه هسته‌ای این کشور با وجود تاکید مکرر مقامات جمهوری اسلامی ایران بر صلح‌آمیز بودن برنامه اتمی این کشور تحت تحریم‌های اقتصادی شدیدی از سوی غرب قرار گرفته است. همچنین حمایت‌های ایران از بشار اسد رییس‌جمهور سوریه که از سوی کشورهای غربی برای کناره‌گیری از قدرت تحت فشار قرار دارد و همچنین حمایت‌های این کشور از حزب الله لبنان از جمله دیگر دلایلی است که کشورهای غربی را به حفظ فشارها بر ایران متقاعد می‌کند.

نکته قابل‌تامل در مورد ایران آن است که به گفته حسن روحانی رییس‌جمهور این کشور، درآمدهای تهران از فروش نفت به دلیل تحریم‌های اخیر غرب و امریکا علیه این کشور 30 درصد کاهش یافته و این برای کشوری که با مشکلات بسیار زیادی برای اداره اقتصاد خود دست و پنجه نرم می‌کند به هیچ عنوان خبر خوبی نیست.

سومین بازنده کاهش قیمت نفت‌خام در بازارهای جهانی گروه تروریستی داعش است. شاید کمی عجیب به نظر برسد، اما تخمین زده می‌شود که این گروه تروریستی هم‌اکنون بیش از 80 چاه نفت در مناطق تحت کنترل خود در سوریه و شمال عراق در اختیار داشته باشد. لازم به ذکر است، این گروه پیش از این و به منظور تامین هزینه‌های عملیات‌های تروریستی خود در عراق و سوریه هر بشکه نفت را تنها به قیمت 20دلار در بازار به فروش می‌رساند. با این همه به نظر می‌رسد، به دلیل حملات هوایی ائتلاف ضدداعش که عمدتا چاه‌ها و تاسیسات نفتی تحت کنترل این گروه را هدف قرار می‌دهند، روند فروش نفت توسط این گروه تروریستی با اختلال جدی مواجه شده و ضربه محکمی بر شریان اقتصادی این گروه تروریستی خطرناک وارد شده باشد.

اگر چنانچه به دنبال پاسخ سوال مطرح شده در ابتدای این گزارش هستید، باید در کتاب‌های تاریخ در پی آن باشید. چرا که برای پیش‌بینی آینده باید گذشته را مورد کنکاش قرار دهید. در همین ارتباط، واگیف شریفُف، یک کارشناس بازار نفت و یکی از مقامات خبرگزاری حوزه نفت و انرژی در باکو پایتخت جمهوری آذربایجان می‌گوید: آخرین باری که بازارهای نفتی چنین کاهش قیمتی را تجربه کردند، مدت کمی پیش از فروپاشی دیوار برلین و زمانی بود که امریکا فشار خود را بر اتحاد جماهیر شوروی به منظور پایان جنگ سرد افزایش داده بود. سیاست واشنگتن در آن هنگام این بود که شوروی را ناچار به خرج کردن پولی کند که در واقع آن را در اختیار ندارد و از این طریق موجبات ورشکستگی مسکو را فراهم کند.

شریفُف افزود: آنچه در ادامه اتفاق افتاد فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و از بین رفتن کمونیزم بود، آنچه الان در حال وقوع است ادامه همان سیاستی است که در زمان جنگ سرد از سوی غرب علیه اتحاد جماهیر شوروی سابق اتخاذ شده بود. حال باید دید که آیا غرب این‌بار نیز می‌تواند مانند آن دوران به هدف خود رسیده و موجبات عقب‌نشینی روس‌ها از مواضع جدید شان را فراهم کند یا خیر.