نگاهی به کارنامه صنعت خودروی ایران در آستانه یک سالگی برجام / بوی بهبود در مشام خودروسازان

دو هفته دیگر برجام یک ساله می شود. دی ماه سال گذشته، درست سه روز بعد از آغاز اجرایی شدن برجام، نخستین قرارداد پسابرجامی با شرکای خارجی در صنعت خودرو به امضا رسید تا خودروسازان ایرانی حرکت خود را در جاده برجام پرشتاب آغاز کنند. حالا اما یک سال پس از برجام هم سرعت حرکت صنعت خودروی ایران با همان شتاب اولیه است؟

زمستان سال گذشته، آغاز بهاری شدن فضای مراودات ایران با جامعه بین المللی بود. در این زمستان بهاری، جوینت ونچر ایران خودرو با پژوی فرانسوی به امضا رسید. بعد از آن باز هم آبی های جاده مخصوص پیشتازی کرده و با بنز آلمانی برای ادامه همکاری ها در حوزه واردات و خودروهای تجاری، تفاهم نامه ای امضا کردند که روند اجرایی آن هنوز هم آغاز نشده است.

سپس نوبت به نارنجی پوشان جاده مخصوص رسید، گروه خودروسازی سایپا به عنوان دومین خودروساز ایران برای اینکه از رقیب سنتی دیرینه اش عقب نماند، مذاکرات خود را برای رسیدن به نتیجه با رنوی فرانسوی با سرعت به پیش برد؛ مذاکره ای که هیچ گاه به نتیجه نرسید و سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران به جای سایپا، نقش اول را برعهده گرفت. این گونه بود که جوینت ونچر ایدرو و رنو نیز شکل گرفت.

اما این سبقت گرفتن از سایپا موجب نشد که این شرکت از قافله امضای قرارداد در پسابرجام جا بماند، این شرکت با واگذاری 50درصد سهام سایپای کاشان به سیتروئن فرانسوی، به بازی قراردادهای پسابرجامی بازگشت. در این میان بخش خصوصی خودرو نیز بیکار ننشست و کرمان موتور با امضای یک قرارداد با هیوندای دست کم در حرف شریک قدیمی خود را به بازار خودروی ایران بازگرداند.

فرصت های طلایی از دست رفت

اکنون در آستانه یک سالگی برجام فقط روند اجرایی سه قرارداد با شرکت های پژو سیتروئن و رنو آغاز شده است. هنوز از نحوه و زمان اجرای فعالیت هیوندای در ایران هیچ خبری نیست و نام شرکت هایی مثل فولکس واگن، فیات، کیا و نیسان همچنان در آخرین ابرهای باقی مانده از دوران پیش از برجام، مسکوت مانده است. اما چرا به غیر از شرکای فرانسوی و قدیمی صنعت خودروی ایران، هیچ خودروساز تازه ای حاضر به سرمایه گذاری در بازار ایران نشده است؟

حسن کریمی سنجری، کارشناس صنعت خودرو در پاسخ به این پرسش به  «فرصت امروز» می گوید: «منافع و مزیت هایی که با اجرایی شدن برجام انتظار می رفت، برای اقتصاد ایران رخ بدهد، هنوز حادث نشده است. نکته بارز آن موضوع مبادلات بانکی است که یکی از مهم ترین ابزارهای کمکی برای توسعه صنعت خودروی ایران به شمار می رود. بدون ارتباط با سیستم بانکی دنیا، عملاً امکان رشد و توسعه برای صنعت خودروی ما فراهم نیست.»

او می افزاید: «دلیل دیگر این است که ما سیاست گذاری واحدی برای توسعه صنعت خودرو و ارتباطات بین المللی در قراردادهای مشارکت نداریم. به جز چند شرط که ابعاد اجرایی شدن شان نیز به خوبی بررسی نشده، استراتژی دیگری تدوین نشده است. متأسفانه ما در بستن قرارداد حرفه ای نیستیم و به همین دلیل آنقدر مذاکرات را طول می دهیم که فرصت های طلایی را از دست می دهیم. گواه این موضوع هم این است که آنقدر فرصت ها را در طول یک سال گذشته از دست دادیم که منجر به تحول سیاسی در آمریکا شد و همین تغییر و تحول دست وپای بسیاری از شرکت های خودروسازی خارجی را برای سرمایه گذاری در ایران بست و شرایط را منوط به سیاست های دولت جدید آمریکا کرد.»

این کارشناس صنعت خودرو با بیان اینکه ما بدون مطالعه درباره مزیت های صنعت خودروی ایران پا به زمین مذاکره می گذاریم، تصریح می کند: «بررسی درستی روی مزیت ها و فرصت های بازار خودروی ایران صورت نگرفته است همین موضوع موجب می شود که گاهی اوقات طرف مقابل گمان کند به خواسته های خود نخواهد رسید و عقب نشینی کند. موضوع دیگر نبود سیستم تشویقی برای شرکت های خودروساز خارجی است. اگر پژو سیتروئن به ایران آمد، به این دلیل بود که بازار تضمین شده ای داشت و در بازار آفریقا و اوراسیا با کاهش سود عملیاتی مواجه شده بود. بنابراین به ایران آمد تا بخشی از بازار سنتی خود را پس بگیرد. اگر این شرکت را کنار بگذاریم باید به این پرسش پاسخ دهیم که شرایط تشویقی را برای سایر شرکت ها فراهم کردیم یا چه تغییری در جهت بهبود فضای کسب و کار کشور صورت گرفته است تا شرکت های دیگر را به سرمایه گذاری و انتقال تکنولوژی روز به خودروسازان ایرانی تشویق کند؟»

شهرام آزادی، استاد دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی و کارشناس صنعت خودرو نیز در این زمینه در گفت وگو با  «فرصت امروز» بیان می کند: «رویه متداول صنعت خودروی ایران، خودروسازان را به سمت همکاری با خودروسازان فرانسوی سوق داد زیرا خودروسازان ایرانی به خوبی استانداردها و رویه های فرانسوی ها را می شناسند. از سویی نباید فراموش کنیم که موانع پیش از تحریم هنوز به طور کامل برطرف نشده و از طرف دیگر سایر شرکت های خودروساز خارجی نگران سیاست های دولت جدید آمریکا بوده و همین موضوع موجب شد تا کمی دست به عصاتر پیش بروند.»

سرعت قابل قبول خودروسازان در جاده برجام

با توجه به موانعی که از آن یاد شد، می توان کارنامه صنعت خودروی ایران در طول یک سال گذشته را قابل قبول توصیف کرد؟

کریمی سنجری در این زمینه اظهار می کند:  «باید خوشحال باشیم که چند قرارداد قبل از انتخابات آمریکا به امضا رسید و فرآیند اجرایی آنها به سرعت آغاز شد. اگر بخواهیم شرایط صنعت خودروی ایران را در یک سال گذشته نسبت به دوران قبل از آن مقایسه کنیم باید بگوییم که بهبود ایجاد شده است. چند قرارداد خوب به امضا رسید و بازار خودرو از رکود خارج شد اما اگر فرصت هایی را که در این یک سال برای صنعت خودروی ایران به وجود آمد در نظر بگیریم، متوجه می شویم که صنعت خودروی ایران آنگونه که باید از این فرصت خوب استفاده نکرده است. البته بخشی از این خوب نتیجه نگرفتن به سیستم بانکی برمی گردد که نتوانست همراه خوبی برای نقل و انتقال پول برای صنعت خودرو باشد.»

آزادی نیز روند حرکت صنعت خودرو در پسابرجام را مثبت می داند و می گوید: «صنعت خودروی ایران هنوز به آن سطح از تغییر که شایسته صنعت خودروی ایران است، نرسیده و این تغییر جهت نمی تواند به صورت آنی هم اتفاق بیفتد و زمانبر است.»

ارتباط با نویسنده: [email protected]