برنامه عربستان برای دستیابی به انرژی هسته‌ای طی بیست سال آینده

به منظور تامین انرژی مورد نیاز، عربستان سعودی اعلام کرد که قصد دارد با ارائه مشوق‌هایی به بخش‌های عمومی و خصوصی میزان سرمایه‌گذاری در منابع انرژی غیر‌فسیلی را افزایش دهد. خاندان سلطنتی این کشور طبق برنامه‌ای که تدوین کرده است رقمی بین 80 تا 200 و 40 میلیارد دلار را طی مدت 20 سال به سرمایه‌گذاری در انرژی هسته‌ای و خورشیدی اختصاص دهد که هر یک از این بخش‌ها 15 درصد از نیاز این کشور به انرژی را تامین خواهند کرد.

به نظر می‌رسد که این سیاست اعلامی از سوی سعودی‌ها به‌زودی به مرحله عمل درآید چرا که نخستین رآکتور هسته‌ای این کشور ظرف مدت هشت سال آینده وارد مدار خواهد شد. جدا از بحث کاهش آلاینده‌های کربنی، فعالیت‌ها و تولید انرژی این کشور بسیار سازگار با استاندارد‌های محیط زیستی بوده که به موجب آن روش‌های تولید انرژی در عربستان بسیار منحصر به فرد و سازگار با شیوه‌های مصرف و مناطقی است که نفت در آن استخراج و تولید می‌شود.

گفتنی است اخیرا مقامات رسمی عربستان سعودی در بخش انرژی اعلام کرده‌اند که قصد دارند به یکی از اصلی‌ترین کشورهای برخوردار از انرژی هسته‌ای تبدیل شوند. به گفته این مقامات از انرژی هسته‌ای فقط برای اهداف صلح آمیز استفاده می شود و ساخت نخستین نیروگاه هسته‌ای این کشور در انتهای سال جاری میلادی آغاز خواهد شد.

خاندان سلطنتی عربستان امیدوارند با استفاده از انرژی هسته‌ای بتوانند حدود 15درصد از نیاز این کشور به انرژی (رقمی در حدود 15 گیگاوات) را از این طریق تامین کنند. همچنین قرار است 15درصد دیگر از انرژی مصرفی این کشور (40 گیگاوات) از طریق انرژی خورشیدی تولید شود. سعودی‌ها قصد دارند با اختصاص 80میلیارد دلار بـه سـاخـت نیروگاه‌های هسته‌ای تعداد قابل توجهی از این نیروگاه‌ها را به سرعت احداث کرده و نخستین نیروگاه را در ظرف هشت سال وارد فاز عملیاتی کنند. همچنین عربستان روی تولید انرژی خورشیدی نیز حساب ویژه‌ای باز کرده و برای توسعه این بخش ‌باید برای ساخت و راه‌اندازی نیروگاه‌های خورشیدی رقمی نزدیک به 240 میلیارد دلار اختصاص دهد. البته این رقم ممکن است با پیشرفت تکنولوژی‌های مرتبط در دهه آینده به نصف کاهش پیدا کند.

شکی نیست که انرژی هسته‌ای و خورشیدی جهت تولید برق و گرما برای شیرین کردن آب روشی بسیار مناسب بوده و به هدف اصلی مقامات عربستان تبدیل شده است. استفاده از انرژی خورشیدی و سرمایه‌گذاری روی آن مسیر صحیحی برای عربستان است چرا که این کشور با دراختیار داشتن بیش از 500 هزار مایل مربع زمین خشک و بی‌ابر شرایط بسیار مناسبی برای تولید انرژی از گرمای خورشید دراختیار دارد. البته انرژی‌های تجدید‌پذیر به یک منبع بار پایه نظیر انرژی هسته‌ای نیاز دارد تا از آنها پشتیبانی کند.

نکته قابل تامل دیگری که درک سیاست‌های جدید عربستان در بخش انرژی را امکان‌پذیر می‌کند آن است که مصرف انرژی در این کشور رشد بسیار سریع‌تری نسبت به دیگر کشورهای خاورمیانه دارد طوری که میزان مصرف برق در عربستان به بیش از 200 میلیارد کیلووات در هر ساعت می‌رسد و انتظار می‌رود این مقدار تا سال 2030 به میزان دو برابر افزایش پیدا کند.

نکته‌ای که می‌توان گفت کمتر مورد توجه قرار گرفته آن است که بخش قابل توجهی از انرژی مصرفی در خاورمیانه برای شیرین کردن آب و خنک کردن منازل مسکونی اختصاص می‌یابد. هم‌اکنون عربستان سعودی سالانه 250 میلیارد گالن از آب دریا را شیرین می‌کند که این رقم تا 10سال دیگر با توجه به افزایش جمعیت و سرعت گرفتن صنعتی شدن این کشور دو برابر خواهد شد.

لازم به ذکر است که 50درصد از انرژی تولید شده در عربستان به مناطق مسکونی اختصاص می‌یابد که به طور متوسط هر شخص سالانه شش هزار کیلووات برق مصرف می‌کند که این رقم مردم این کشور را دریک طبقه متوسط قدرتمند قرار می‌دهد. البته ایجاد این طبقه متوسط قوی چندان کم هزینه نبوده و افزایش جمعیت و رشد شهرنشینی در این کشور فشار قابل توجهی را به منابع عظیم نفتی عربستان وارد می‌کند.

با توجه به وضعیت جغرافیایی عربستان و با در اختیار داشتن سرزمینی خشک و بی‌ابر این کشور مکان بسیار مناسبی برای استفاده از تکنولوژی‌های فوتوولتائیک و نیروگاه‌های خورشیدی متمرکز است. به منظور تولید انرژی از منابع تجدید‌پذیر و با توجه به اینکه مناطق آفتابی و بیابانی عربستان فاصله‌ای قابل‌توجه با مناطق شهری این کشور دارند باید یک ظرفیت بار پایه قابل‌توجهی برای پشتیبانی وجود داشته باشد که در اینجا انرژی هسته‌ای به میان آمده و چنین ظرفیتی را ایجاد می‌کند.

به اعتقاد مقامات رسمی بخش انرژی عربستان سعودی، استفاده از انرژی اتمی برای پاسخگویی به نیاز روز افزون این کشور به تولید برق شیرین کردن آب و کاهش وابستگی به تخلیه منابع هیدروکربنی بسیار مهم است. گفتنی است مناطق احتمالی برای احداث رآکتور‌های نسل سوم شامل جوبَیل در خلیج فارس، وجیزان و ربوک در دریای سرخ است. این رآکتورها انرژی لازم برای نیروگاه‌های تولید آب شیرین خودشان را تامین خواهند کرد.

لازم به ذکر است که سعودی‌ها تنها کسانی نیستند که در منطقه خواهان استفاده از انرژی هسته‌ای هستند، امیر نشین ابوظبی در امارات عربی متحده نیز قصد دارد تا چهار نیروگاه هسته‌ای در بَرکَه برای استفاده صلح آمیز از انرژی اتمی احداث کند. امیرنشین دوبی نیز در طرح 20 ساله خود در نظر دارد تا 20 درصد از انرژی مصرفی خود را از طریق انرژی هسته‌ای تامین کند.

با توجه به تعداد زیاد رآکتورهایی که مقامات سعودی قصد ساخت و بهره‌برداری از آن را دارند رقابت بسیار سختی در جهان برای امضای قرارداد ساخت این نیروگاه‌ها درگرفته است. در سپتامبر سـال 2013 شـرکـت‌های صنایع اتمی هیتاچی، توشیبا و وستینگ هاوس با شرکای خود در اکسلون قراردادی امضا کردند که به موجب آن بتوانند معاملاتی جهت ساخت رآکتورهای هسته‌ای با عربستان سعودی انجام دهند. شرکت‌های آرِوا و ایی دی اف فرانسه نیز موافقت نامه‌هایی با شرکت‌ها و دانشگاه‌های عربستان منعقد کرده‌اند. گفتنی است مقامات عربستان نیز قراردادهایی را با آرژانتین، کره جنوبی، جمهوری چک، روسیه و بریتانیا در زمینه همکاری‌های هسته‌ای به امضا رسانده‌اند. همچنین امضای قراردادی در زمینه همکاری‌های هسته‌ای میان عربستان و شرکت ملی انرژی هسته‌ای چین بسیار محتمل به نظر می‌رسد.

علت انعقاد این قرارداد‌ها با کشورها و شرکت‌های مختلف و متعدد آن است که عربستان نمی‌خواهد همه تخم مرغ‌ها را در یک سبد قرار دهد و به دنبال تامین کننده‌های متعدد و متفاوتی برای تامین تجهیزات اصلی مورد نیاز این کشور نظیر رآکتورها، ژنراتورهای تولید بخار، توربین‌ها و ساختمان‌ها است.

گفتنی است به دلیل پیش شرط‌های ایالات متحده که براساس آن کشورهای حوزه خلیج فارس برای همکاری هسته‌ای با شرکت‌های امریکایی سازنده نیروگاه و تجهیزات مورد نیاز آن ‌باید موافقت‌نامه‌های خاصی را با این کشور به امضا برسانند و عدم تمایل کشورهای عربی به امضای آن، شرکت‌های امریکایی از امضای قرارداد با عربستان سعودی و دیگر کشورهای عربی خواهان استفاده از انرژی هسته‌ای محروم هستند.