چالش های تاسیس کریدور خلیج فارس - دریای سیاه بررسی می شود / کریدور خلیج فارس - دریای سیاه؛ از حرف تا عمل

طرح تاسیس کریدور ترانزیتی خلیج فارس- دریای سیاه، با پیگیری جدی ایران در حالی در مرحله نهایی شدن قرار دارد که در این زمینه نظرات متفاوتی وجود دارد.

طرح تاسیس کریدور جاده ای که ایران را از طریق دریای سیاه به اروپا متصل خواهد کرد، از مدت ها پیش در دستور کار قرار گرفته و در این زمینه جلسات ابتدایی از حدود سه ماه پیش در ایران آغاز شده و اقدامات مثبتی نیز با حضور کشورهای منطقه صورت گرفته است.

حتی اخیرا پس از نهایی شدن صحبت های ابتدایی، یونان نیز اعلام آمادگی کرده تا به صف تشکیل دهندگان این کریدور بپیوندد و از این رو نمایندگان این کشور در جلسه آینده حضور خواهند داشت. این جلسه هماهنگی که با حضور ایران، ارمنستان، گرجستان، یونان و بلغارستان برگزار خواهد شد، با هدف نهایی کردن سند پیش نویس این کریدور انجام می شود.

علاوه بر این، به گفته مسئولان ذی ربط، کشور رومانی نیز با ارائه درخواست رسمی برای پیوستن به این کریدور ابراز علاقه کرده است. اما به عقیده کارشناسان اقتصادی، اجرایی کردن این طرح آن طور هم که به نظر می رسد کار ساده ای نیست و با چالش های متعددی همراه است.

در این گزارش، «فرصت امروز» در گفت وگو با تعدادی از فعالان اقتصادی، تاثیرات راه اندازی کریدور خلیج فارس - دریای سیاه را بر رونق اقتصادی و توسعه صادرات کشور و همچنین مسائل و چالش های موجود در این زمینه بررسی کرده است.

***

مجیدرضا حریری:

مشکل کمبود کالا برای صادرات است نه مسیر ارتباطی

مجیدرضا حریری، عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران و نایب رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و چین معتقد است که ما هیچ مشکلی در صادرات به اروپا از طریق حمل و نقل زمینی نداریم و مشکل اصلی در بخش صادرات، نه کمبود کریدور خلیج فارس - دریای سیاه، بلکه این است که کالا برای صادرات نداریم.

به نظر شما کریدور خلیج فارس - دریای سیاه چه تأثیراتی به همراه دارد؟

تاکنون در حوزه تجارت برای رسیدن به دریای سیاه با مشکل خاصی مواجه نبوده ایم، به نحوی که از طریق مرز بازرگان به دریای سیاه می رسیدیم و حال شاید این کریدور هم بتواند امکان افزوده ای ایجاد کند.

آیا این کریدور می تواند در زمینه تسهیل دسترسی راه های ارتباطی به کشورهای اروپایی و دریای سیاه ایفای نقش کند؟

ما به طور سنتی به چنین راهی برای رسیدن به اروپا دسترسی نداشته ایم و عمدتا از طریق ترکیه که کوتاه ترین مسیر است، حرکت کرده ایم. یعنی برای رسیدن به دریای سیاه، رفتن از بندر ترابوزان بسیار راحت تر است و وارد شدن از طریق این کریدور به دریای سیاه، چرخش مسیر است.

در مورد اثرات ایجاد این کریدور بر توسعه صادرات چه نظری دارید؟

درواقع ما هیچ مشکلی در صادرات به اروپا از طریق حمل و نقل زمینی نداریم و کالاها از طریق ترکیه صادر می شود. به نظر می رسد این کریدور امکان صادرات جدیدی را برای ما ایجاد نمی کند که بگوییم حالا می توانیم با کشورهایی در این حوزه همکاری کنیم که تاکنون نمی توانستیم کار کنیم. مگر اینکه مزیتی مثل کوتاه شدن مسیر در بخش حمل ونقل را به دنبال داشته باشد.

از طرفی ما با ارمنستان، ترکیه و روسیه مشکلی از بابت صادرات نداریم، مشکل اصلی این است که کالا برای صادرات نداریم.

***

غلامحسین امیری:

ایجاد رقابت و کاهش هزینه  حمل ممکن می شود

غلامحسین امیری، دبیر کل کانون سراسری انجمن های شــرکت های حمل و نقــل بین المللی با اشاره به کمبود زیرساخت ها در مسیر تاسیس کریدور خلیج فارس- دریای سیاه معتقد است از این طریق امکان دسترسی شرکت های حمل ونقل به مسیرهای ارتباطی متنوع افزایش می یابد و آنها می توانند حق انتخاب داشته باشند.

ارزیابی شما از طرح تأسیس کریدور خلیج فارس - دریای سیاه چیست و به عقیده شما کریدور خلیج فارس دریای سیاه چه تأثیراتی در رونق اقتصادی به همراه خواهد داشت؟

با توجه به تحولاتی که در منطقه و مخصوصا مشکلاتی که بر سر راه حمل و نقل ایران در خاک ترکیه به  وجود آمده، عقل سلیم حکم می کند که ما بتوانیم مسیرهای دیگری هم داشته باشیم که بتوانیم کالاهای صادراتی و وارداتی و ترانزیتی را به کشورهای اروپایی و بالعکس حمل کنیم.

درنتیجه ایجاد کریدور خلیج فارس- دریای سیاه می تواند در این ارتباط کمک بسزایی داشته باشد، بنابراین هر چه سریع تر باید این طرح را اجرایی کنیم و به سرانجام برسانیم. ما هم در کانون انجمن های شرکت های حمل ونقل بین المللی، با بررسی مسیر به این نتیجه رسیده ایم که این مسیر، مسیر بسیار مناسبی است که می توانیم از طریق مرز نوردوز در آذربایجان شرقی که مرز ایران با ارمنستان است، به ارمنستان دسترسی پیدا کنیم و از ارمنستان و دریای سیاه، به بندر باتومی گرجستان و از آنجا به بندر بورگاس و از آنجا هم به سایر کشورهای اروپایی ادامه مسیر بدهیم.

از همین رو انعقاد موافقت نامه این کریدور، کمک بسزا و اقدام بسیار خوبی است که سازمان راهداری و حمل ونقل جاده ای و مجموعه وزارت راه و شهرسازی در حال انجام آن هستند.

تاثیرات تاسیس کریدور خلیج فارس - دریای سیاه را بر توسعه صادرات چگونه می بینید؟

قطعا ایجاد این کریدور بر توسعه صادرات مفید و مؤثر خواهد بود. چون طبیعی است که هر چه ما راه های بیشتری داشته باشیم، کمک بیشتری به حمل کالاهای صادراتی خواهد کرد. چون موقعی که ما به یک مسیر ارتباطی متکی می شویم، متولیان این مسیر طبق دلخواه خود دستور می دهند و ما باید تابع تصمیمات آنها باشیم، ولی در صورتی که به دو مسیر دسترسی داشته باشیم، هم می توانیم ایجاد رقابت کنیم و هم در کاهش هزینه های حمل محموله های صادراتی نقش بسزایی خواهد داشت و موجب کاهش هر چه بیشتر هزینه حمل و نقل خواهد شد.

علاوه بر این، از طریق امکان دسترسی به دو مسیر ارتباطی، شرکت های حمل ونقل می توانند حق انتخاب داشته باشند و تصمیم گیری کنند که در شرایط موجود، حمل و نقل از مسیر ترکیه به نفع آنها است یا از مسیر ارمنستان و گرجستان به نفع آنها خواهد بود، اما در حال حاضر ما حق انتخاب نداریم، چون کریدور هنوز عملیاتی نشده و از این مسیر به ندرت حمل و نقل انجام می پذیرد، ولی انعقاد این تفاهم نامه و تسهیلاتی که از طریق این موافقت نامه در ارتباط با تردد وسایل نقلیه ایرانی از مسیر ارمنستان و گرجستان ایجاد می شود، باعث می شود که آن مسیر رونق بیشتری بگیرد و با رونق هر چه بیشتر آن رقابت بیشتری بکنیم و می توان انواع و اقسام کالاها را از طریق این کریدور انتقال داد.

 چه مشکلاتی در مسیر احیای کریدور مذکور وجود دارد؟

در این راستا با کمبود زیرساخت ها مواجهیم که البته اخیرا بانک جهانی یا بانک های اروپایی با اعطای وام به کشور ارمنستان، عملیات اصلاح جاده را آغاز کرده اند و در نهایت تا یک سال آینده تمام این مسیر به اتوبان تبدیل می شود.

***

حامد رنجبر:

بهره برداری از این کریدور بیش از 10 سال زمان می برد

به عقیده حامد رنجبر، نایب رئیس اتاق بازرگانی سنندج، با زیرساخت هایی که در حال حاضر داریم، کریدور خلیج فارس - دریای سیاه نمی تواند چندان تاثیر مثبتی بر توسعه تجارت داشته باشد و در حال حاضر زیرساخت ها برای این منظور مناسب نیست.

در دوره پساتحریم، کریدور خلیج فارس - دریای سیاه چه تأثیراتی بر توسعه صادرات به همراه دارد؟

اگر زیرساخت های کریدور خلیج فارس - دریای سیاه فراهم شود تاثیر مثبتی دارد، ولی با زیرساخت هایی که در حال حاضر داریم، نمی تواند چندان تاثیر مثبتی بر توسعه تجارت داشته باشد و در حال حاضر زیرساخت ها برای این منظور مناسب نیست.

از طرفی اگرچه شاید کریدور خلیج فارس - دریای سیاه برای توسعه تجارت ایران بدون تأثیر هم نباشد، اما چون هزینه حمل ونقل زمینی به ترکیه بسیار کمتر از حمل و نقل دریایی است، نمی تواند چندان تأثیرگذار باشد.

در حال حاضر که بحث احیای مجدد کریدور خلیج فارس - دریای سیاه پس از سال ها مطرح شده، چه مشکلاتی در مسیر اثرگذاری این کریدور قابل ذکر است؟

دلایل خاصی در این راستا قابل ذکر است. اول اینکه اسکله ها و کشتی های ما هیچ کدام نوسازی نشده و ناوگانی که در اختیار داریم، ناوگان مناسبی نیست. بنابراین ما یا باید بتوانیم از ناوگان خارجی استفاده کنیم که در این بخش با وجود اینکه گفته شده تحریم ها برداشته شده، اما درواقع کشتیرانی خارجی تاکنون استقبالی از این قضیه نداشته  است.

حال اگر روی این قضیه کار شود و بتوانیم از ناوگان کشتیرانی خارجی استفاده کنیم، قطعا ارتباط ما با اروپا تسهیل می شود. حال با وضعیت موجود به نظر می رسد که ایجاد و بهره برداری از این کریدور بیش از 10 سال طول می کشد؛ مگر اینکه بتوانیم در بحث ناوگان کشتیرانی و همچنین نوسازی اسکله ها وارد شویم و فاز های بعدی که تعریف شده، اجرایی شوند.

 ارزیابی کلی شما از راه اندازی این مسیر حمل و نقل دریایی چیست؟

ایران موقعیت سوق الجیشی خاصی در منطقه دارد و از طریق زمینی و دریایی به کشورهای  حوزه GIS و همچنین کشورهایی مثل عراق و ترکیه و کشورهای حوزه های خلیج فارس و حتی کشورهای آسیای شرقی مرتبط است، اما ما چند مشکل داریم که این ترانزیت را از ما گرفته است.

برای مثال ترانزیتی که ترکیه سالانه به بازار عراق دارد، حدود 12میلیارد صادرات است و ایران سهم ناچیزی در حدود 4میلیارد دلار از این ترانزیت در اختیار دارد، در حالی که هم هزینه ترانزیت از طریق ایران بسیار کمتر است و هم دسترسی آن سریع تر است.

یعنی اگر یک کشتی به دریای سیاه و از طریق ترکیه به سمت عراق برود، حدود 12درصد هزینه بالاتری برای تاجر عراقی به همراه دارد، اما متاسفانه ما از امکانات زیرساختی ناچیزی برخورداریم و رویه ترانزیت در گمرکات ایران به سمت گمرکات ترکیه هم تعریف نشده است. این مسئله بسیار جدی است که از طریق گمرک ابراهیم خلیل و گمرک باشماق رویه ترانزیت کالا را تعریف کنیم.

یعنی یک بخش مشکل کشور عراق است و باید بتوانیم رایزنی سیاسی کنیم که ترانزیت تعریف شود تا از طریق زمینی و مرز باشماق به مرز ابراهیم خلیل و دریای سیاه وصل شویم. به این ترتیب حتی اگر بسیاری از کالاها از طریق اروپا وارد کشور شود، دیگر ناچار نیست مسیر را کلی دور بزند بلکه می تواند با فاصله کوتاه تری از طریق زمینی و دریایی وارد کشور شود.