تاثیرات افزایش نرخ ارز بر عملکرد بخش خصوصی بررسی می شود / نوسان نرخ ارز، تهدید دستاوردهای دولت

به عقیده صاحب نظران به دلیل ساختار غلط اقتصاد ایران، نرخ دلار و ارز در کشور ما تبدیل به یک شاخص شده و همه متغیرهای اقتصادی از آن تبعیت می کنند. در طول چند هفته گذشته نرخ دلار در حالی از مرز ۴ هزار و۲۰۰ تومان گذشت که در حال حاضر بین 80 تا 85درصد واردات کشور مربوط به واردات مواد اولیه و کالاهای واسطه ای و سرمایه ای است درواقع حتی درصورت افزایش نرخ ارز، به دلیل اینکه واردات آنها برای ادامه فعالیت های تولیدی لازم است پس در هر شرایطی باید انجام شود.

در چنین وضعیتی کارخانه هایی که بیشترین وابستگی را به مواد اولیه دارند، مجبور خواهند شد قیمت تولیدات خود را بالا ببرند. همین مسئله منجر به تشدید رکود موجود در بازار می شود و درنهایت مردم بیش از پیش قدرت خرید خود را از دست می دهند. به همین دلیل تعیین نرخ ارز و حفظ ثبات آن یکی از مسائل مهم و اساسی در کشور است.

از سوی دیگر، به لحاظ اینکه هرچه نرخ ارز افزایش یابد، در مقابل پول ملی ایران ارزش خود را ازدست می دهد، این مسئله  تورم زاست، به طوری که بنا بر اعلام فعالان اقتصادی، از ابتدای سال جاری تاکنون تفاوت نرخ ارز دولتی و آزاد به حدود 17درصد رسیده که این به معنای افزایش 1.5درصدی تورم است. بنابراین در شرایطی که پایین نگه داشتن تورم جزو اولویت های دولت یازدهم است، بدون شک حفظ ثبات نرخ ارز و دلار الزامی است.

در این گزارش «فرصت امروز» تاثیرات افزایش نرخ ارز بر عملکرد بخش خصوصی و فعالان اقتصادی را بررسی کرده است.

***

رحیم بنا مولایی:

کم توجهی به نرخ ارز، بی ثباتی اقتصادی را در پی دارد

رحیم بنامولایی، رئیس اتاق بازرگانی استان البرز با اشاره به اینکه تداوم افزایش نرخ ارز به ضرر بخش خصوصی است، معتقد است که در این بخش نظارت دقیق دولت به دلیل جلوگیری از بی ثباتی اقتصادی و خروج از رکود ضروری است.

تداوم افزایش نرخ ارز چه تاثیری بر عملکرد بخش خصوصی دارد؟

تداوم افزایش نرخ ارز و دلار نگران کننده و به ضرر بخش خصوصی است چراکه این موضوع پایین آمدن ارزش پول ملی، تعطیل شدن و توقف کارخانه های تولیدی و کاهش توانمندی منابع انسانی را به همراه خواهد داشت. اگرچه برخی ادعا می کنند که افزایش قیمت ارز مانع از ورود قاچاق کالا می شود، اما درواقع این تصور غلط است و باید مزیت ها و آسیب های افزایش نرخ دلار به طور کارشناسی و دقیق بررسی شود.

آیا صحیح است که افزایش نرخ ارز باعث توسعه صادرات کشور می شود؟

این ادعا که افزایش نرخ ارز و دلار باعث توسعه صادرات خواهد شد، اشتباه است چون هرچه نرخ دلار بیشتر افزایش یابد، صادرکنندگان مجبور می شوند مواد اولیه مورد نیاز خود را با نرخ گران تری خریداری کنند، در حالی که این رویه با سیاست خروج از رکود همخوانی ندارد. بر همین اساس افزایش بهره وری و کنترل نرخ دلار و همچنین تک نرخی شدن ارز برای رونق اقتصادی و خروج از رکود لازم است.

دولت در زمینه کنترل نرخ ارز چه وظیفه و نقشی بر عهده دارد؟

همان طور که دولت در سال های اخیر با برنامه ریزی های انجام شده درصدد کاهش نرخ دلار و تک نرخی شدن ارز برآمده است، هم اکنون نیز باید برای کنترل نرخ ارز چاره اندیشی کند تا شاهد افزایش تورم و تداوم رکود در ماه های آتی نباشیم. با توجه به اینکه نرخ دلار برای سال آینده 3 هزار و 300 تومان پیش بینی شده، بنابراین کنترل و نظارت دقیق دولت در این بخش ضروری است، چراکه کم توجهی نسبت به نرخ ارز مشکل بی ثباتی اقتصادی را در پی خواهد داشت.

***

عباس معمارنژاد:

هزینه سرمایه گذاری و قیمت تولیدات داخلی افزایش می یابد

عباس معمارنژاد، عضو هیات مدیره انجمن علمی تجارت الکترونیکی ایران و عضو هیأت علمی دانشگاه با تاکید بر اینکه بیش از 80 درصد واردات کشور شامل مواد اولیه و کالاهای واسطه ای است، بر این باور است که افزایش نرخ ارز موجب افزایش هزینه سرمایه گذاری و همچنین افزایش قیمت تمام شده کالاهای تولیدی می شود.

افزایش نرخ ارز بر روند فعالیت بخش خصوصی چه اثراتی به همراه دارد و کدام صنایع کشور بیشتر تحت تاثیر آن قرار می گیرند؟

تاثیرات مثبت افزایش نرخ ارز مربوط به بخش صادرات است، منتها به آن بخشی از صادرات ارتباط دارد که مواد اولیه آن در داخل کشور فراهم باشد. از نگاه بخش خصوصی تاثیر منفی آن هم مربوط به افزایش قیمت تمام شده کالاهایی است که مواد اولیه و کالاهای واسطه ای آن از خارج وارد می شود. بنابراین اگر بخواهیم تاثیرات افزایش نرخ ارز را ارزیابی کنیم، باید برآیند این دو اثر را بررسی کنیم. اما به طور قطع صنایعی که به مواد اولیه وارداتی و کالاهای واسطه ای وارداتی وابسته اند، بیشتر تحت تاثیر افزایش نرخ ارز قرار می گیرند.

درواقع از آنجایی که بیش از 80درصد واردات کشور شامل مواد اولیه، کالاهای سرمایه ای و واسطه ای است، در این بخش افزایش نرخ ارز موجب افزایش هزینه سرمایه گذاری و همچنین افزایش قیمت تمام شده کالاهای تولیدی می شود. از جنبه صادرات هم با توجه به اینکه ارزش پول ملی کاهش می یابد، امکان رقابت با سایر کشورها و امکان افزایش صادرات فراهم می شود.

در شرایط کنونی که با رکود اقتصادی در بخش ها و صنایع مختلف کشور مواجهیم، تغییرات نرخ ارز چه تاثیراتی می تواند بر رکود داشته باشد؟

در حال حاضر یکی از دلایل رکود کمبود تقاضا در بازار است. شاید افزایش نرخ ارز از نظر روانی محرکی برای افزایش تقاضا هم باشد. اگر از این منظر نگاه کنیم، شاید این موضوع روزنه ای برای تحرک اقتصادی باشد، یعنی اگر رکود را ناشی از تقاضای موثر در بازار بدانیم، این افزایش نرخ ارز بالطبع از نظر روانی مردم را روانه بازار می کند و تقاضای موثر برای کالاها را در بازار افزایش می دهد.

بنابراین اگر دلیل رکود را کمبود تقاضای موثر در نظر بگیریم، می تواند موثر واقع شود. اما اگر کمبود تقاضای موثر در نظر نگیریم، نه تنها تاثیری ندارد، حتی از سوی دیگر چون موجب افزایش قیمت تمام شده می شود و قیمت ها را بالا می برد، ممکن است اثراتی منفی هم به دنبال داشته باشد.

از نظر شما دلیل افزایش قیمت ارز و دلار در روزهای اخیر چه بوده است؟

در این زمینه بیشتر جنبه های روانی و انتظارات مطرح است تا مباحث واقعی اقتصادی. چون وقتی از نظر واقعی نگاه می کنیم، ملاحظه می کنیم که به دلیل افزایش قیمت نفت و افزایش صادرات نفت، درآمد دولت و حداقل درآمد ارزی دولت افزایش یافته است. همچنین از آنجایی که مهم ترین عرضه کننده ارز در بازار، دولت است و به عبارتی تامین کننده ارز هم دولت است، باید تاثیرات مثبت به همراه داشته باشد، نه اینکه عرضه ارز را افزایش دهد.

***

ناصر بیگی:

رکود صنایع با رشد نرخ دلار عمیق تر می شود

ناصر بیگی، رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی استان مرکزی معتقد است که دلیل افزایش نرخ دلار، عدم عرضه ارز حاصل از فروش نفت از طریق بانک مرکزی به بازار است و به دلیل مطرح بودن بحث عرضه و تقاضا، اگر دسترسی به دلار در بانک ها و صرافی ها آسان شود، نرخ آن سقوط می کند.

نوسان و افزایش نرخ ارز روی فعالیت بخش خصوصی چه تاثیراتی به همراه دارد و به عنوان یک فعال بخش خصوصی، افزایش قیمت ارز را مثبت یا منفی ارزیابی می کنید؟

افزایش قیمت ارز تا یک محدوده ای طبیعی و بدیهی است و آن زمانی است که پول ملی ما ارزش واقعی خود را پیدا کند. وقتی نرخ ارز به 3 هزار و 500 تومان رسید، همه احساس کردیم که این ارزش واقعی پول ما است و درست هم بود. ولی از آن به بعد این افزایش نرخ کاذب است.

اما درمجموع آثار افزایش قیمت ارز تاثیرات مثبتی بر روند فعالیت بخش خصوصی به همراه ندارد و درنهایت به ضرر اقتصاد کشور است چون هرچند ممکن است صادرکننده از این موضوع راضی و خوشحال باشد که در کوتاه مدت محصول خود را با ارز گران تری صادر می کند و از نظر اقتصادی به نفع او هم باشد ولی به همان نسبت واردکننده نگران و ناراضی است. از طرفی حتی صادرکنندگان کالاهای غیرنفتی هم در درازمدت ضرر می کنند، چون آنها هم در پروسه تولید خود هنوز تاحدود زیادی به خارج از کشور وابسته هستند و باید مواد اولیه و قطعات ماشین آلات خود را از کشورهای خارجی وارد کنند.

بنابراین اگر یک صادرکننده در کوتاه مدت منافعی را از محل افزایش نرخ ارز کسب می کند، باید در درازمدت بیش از آن سود اولیه متحمل زیان شود. برای مثال در صنعت کشاورزی، حدود 80 تا 85 درصد از نهاده های خوراک دام و طیور وارد می شود. با گران شدن ارز، طبیعتا این محصولات و ماشین آلات مورد نیاز گران تر وارد می شود. درنهایت قیمت تمام شده محصولات کشاورزی در حدی بالا می رود که با هر نرخ ارزی هم صادر شود، باز هم صادرکنندگان ضرر می کنند به جز با یک نرخ واقعی.

البته در بخش دولتی به دلیل افزایش درآمد دولت از محل فروش نفت، افزایش قیمت ارز به نفع دولت است و قدرت دولت را در این بخش تحت تاثیر قرار می دهد.

تاثیرات این موضوع را روی رشد صنایع و ورود تکنولوژی چگونه می بینید و آیا افزایش نرخ ارز بر تشدید رکود حاکم بر بخش های مختلف اقتصاد هم اثرگذار است؟

افزایش نرخ ارز هیچ سود و اثر مثبتی بر رشد صنایع، بخش خصوصی و تولیدات غیرنفتی ندارد. در کل افزایش کاذب نرخ ارز، به موجب وابستگی تولیدکنندگان به واردات تکنولوژی و دانش فنی، ماشین آلات، ابزار و تجهیزات و مواد مورد نیاز به زیان آنهاست و به اقتصاد کشور لطمه وارد می کند.

البته اگرچه در کوتاه مدت موجب رشد و رونق صنعت کشــور به ویــژه صنایــع صادرات محور که تولیدات آنها صادراتی است، خواهد شد اما اتفاقا بخش عمده ای از صادرات کشور وابسته به خارج از کشور است یعنی تکنولوژی، دانش فنی و ماشین آلات ما ضعیف و وابسته به خارج از کشور است و درنهایت باید به بازارهای بین المللی وابسته باشیم. بنابراین، این گونه صنایع هم نه در درازمدت بلکه حتی در میان مدت هم ضرر می کنند. هرچند که در کوتاه مدت رونق می گیرند و سود هم می برند.

رکودی که اکنون بر صنایع کشور حاکم است، با رشد نرخ دلار نه تنها از بین نمی رود، بلکه عمیق تر هم می شود. درواقع ما در میان مدت هم از نظر دانش فنی، هم از نظر تکنولوژی و هم نوسازی صنایع داخلی قطعا با مشکل مواجه می شویم.

به نظر شما مهم ترین عاملی که موجب افزایش نرخ دلار در طول یک ماه گذشته شده، چیست؟     

قسمت عمده ای از ارزهایی که وارد کشور می شود مربوط به درآمد حاصل از فروش نفت است. چنانچه بانک مرکزی و دولت این ارزها را به نرخ واقعی ریال به سبد ارز تزریق کنند، طبیعتا نرخ ارز تثبیت می شود و حتما کاهش می یابد ولی اگر دولت از ارائه ارزهای نفتی از طریق بانک مرکزی پیشگیری و خودداری کند، ممکن است قیمت ارز باز هم رو به رشد باشد.

اما به هر حال دلیل اصلی تغییر نرخ دلار، عدم عرضه دلارهای حاصل از فروش نفت از طریق بانک مرکزی به بازار است و طبیعتا چون مثل سایر کالاها، در بازار ارز هم بحث عرضه و تقاضا در این برهه از زمان مطرح است، اگر دسترسی به دلار در بانک ها و صرافی ها آسان شود، نرخ آن سقوط می کند اما به دلیل اینکه تقاضا زیاد است و عرضه از سوی بانک مرکزی وجود ندارد همین موضوع نرخ دلار را افزایش داده است.